Quản lý rủi ro liên thông trong kiểm tra chuyên ngành

	Cần thiết xây dựng Trung tâm Quản lỷ rủi ro liên ngành tập trung
	Rà soát loại bỏ bất cập, chồng chéo trong quản lý, kiểm tra chuyên ngành
	Điện tử hóa thu thập xử lý thông tin quản lý rủi ro

Cơ quan Hải quan áp dụng QLRR để tạo điều kiện thuận lợi trong thông quan, tăng khối lượng hàng hóa qua cảng, các cửa khẩu của Việt Nam. Trong ảnh: Hoạt động nghiệp vụ tại Chi cục Hải quan quản lý các khu công nghiệp Yên Phong, Cục Hải quan Bắc Ninh. Ảnh: QUANG HÙNG

Lợi ích

Những năm qua, bằng việc áp dụng QLRR kết hợp với chuyển đổi từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm", ngành Hải quan tạo ra sự thay đổi căn bản trong phương thức quản lý hải quan, từ thủ công sang tự động hóa dựa trên đánh giá rủi ro, qua đó làm giảm đáng kể tỷ lệ kiểm tra thực tế hàng hóa. Đặc biệt, ngành Hải quan đã chủ động phát hiện và kiểm soát trước đối với những nguy cơ vi phạm pháp luật hải quan; tạo lập môi trường tuân thủ, tăng cường sức cạnh tranh của nền kinh tế đất nước đáp ứng mục tiêu tạo thuận lợi thương mại và yêu cầu quản lý nhà nước.

Chia sẻ với phóng viên, ông Daniel Baldwin, Chuyên gia quốc tế Dự án tạo thuận lợi thương mại do USAID tài trợ, đánh giá cao những kết quả từ các hoạt động cải cách của ngành Hải quan. Công chức Hải quan làm việc chuyên nghiệp, đặc biệt là khi Hải quan Việt Nam áp dụng QLRR đảm bảo cho việc kiểm tra hàng hóa đã góp phần nâng cao vai trò, trách nhiệm của cơ quan Hải quan trong việc nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp. Mặt khác, phương thức quản lý này còn tạo điều kiện thuận lợi trong thông quan, tăng khối lượng hàng hóa qua cảng, các cửa khẩu của Việt Nam, thúc đẩy hoạt động thương mại phát triển.

“Việc áp dụng QLRR được áp dụng ở hầu hết các quốc gia ở châu Á, châu Âu, châu Mỹ, châu Phi… vừa giảm bớt những lô hàng phải kiểm tra, vừa đảm bảo an toàn cho người dân. Do vậy, việc áp dụng nguyên tắc, tiêu chí QLRR là xu hướng chung không loại trừ quốc gia nào. Lực lượng Hải quan ở mỗi quốc gia không chỉ có nhiệm vụ kiểm tra hàng hóa để tránh rủi ro, nguy cơ cho nền kinh tế, mà còn hỗ trợ, mở rộng chuỗi cung ứng, đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế”.

“Tương tự, ở Hoa Kỳ, các cơ quan quản lý biên giới mong muốn, việc áp dụng QLRR sẽ giảm bớt số lượng hàng hóa phải kiểm tra, giảm bớt thời gian các lô hàng phải chờ kiểm tra, giúp hàng hóa lưu thông qua biên giới nhanh chóng hơn, có lợi cho nền kinh tế của Hoa Kỳ, cũng như người tiêu dùng. Nhờ áp dụng QLRR, cơ quan Hải quan xác định được những lô hàng ít rủi ro, doanh nghiệp ít rủi ro, ngành hàng ít rủi ro, từ đó tập trung nguồn lực vào những ngành hàng, lĩnh vực có mức độ rủi ro cao hơn”, ông Daniel Baldwin cho biết.

Theo bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng Ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), việc áp dụng QLRR sẽ giúp cho công tác quản lý nhà nước được thuận lợi hơn, giúp cho các doanh nghiệp tuân thủ pháp luật tốt hơn, giảm thời gian thực hiện các trách nhiệm trong hoạt động xuất nhập khẩu.

Cần thiết xây dựng trung tâm tích hợp

Thời gian qua, hoạt động kiểm tra chuyên ngành đã có sửa đổi, hàng rào về pháp lý được cải cách để đảm bảo cho hoạt động quản lý được tốt hơn. Tuy nhiên, còn nhiều lĩnh vực kiểm tra chuyển ngành nhiều rào cản với doanh nghiệp, các quy định hành chính còn thực hiện thủ công. Mặc dù, đã có 214 thủ tục hành chính được kết nối, nhưng vẫn còn khoảng cách để các doanh nghiệp thực hiện các thủ tục trên Cổng thông tin một cửa quốc gia giữa số lượng thủ tục được đăng ký với số lượng doanh nghiệp, hồ sơ được thực hiện.

Cũng theo bà Nguyễn Minh Thảo, trên thực tế, việc áp dụng QLRR được thực hiện trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, thực tế trong hoạt động xuất nhập khẩu, hiện nay các lĩnh vực khác nhau, mặt hàng khác nhau áp dụng cách thức QLRR khác nhau, dường như chưa có sự thống nhất trong áp dụng QLRR. Bên cạnh đó, dữ liệu phục vụ đánh giá rủi ro chưa được thống nhất, chưa có sự chia sẻ giữa các bộ, ngành, cơ quan quản lý. Do vậy, cần thiết phải xây dựng trung tâm dữ liệu, có sự chia sẻ giữa cơ quan Hải quan với các cơ quan quản lý nhà nước đối với hàng hóa xuất nhập khẩu để đảm bảo việc lựa chọn doanh nghiệp, mặt hàng thực hiện đầy đủ yêu cầu QLRR, giúp nâng cao hiệu quả, thực chất của hoạt động QLRR. Những mô hình về trung tâm QLRR tập trung của các quốc gia có nhiều khác biệt, nhưng có thể tham khảo những mô hình có sự tương đồng như cơ quan quản lý chuyên ngành đánh giá mức độ rủi ro của hàng hóa, cũng như tính tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, kết nối trực tiếp với cơ quan Hải quan. Nếu thiết lập được cơ chế liên thông thì trong hoạt động xuất nhập khẩu, nhất là kiểm tra chuyên ngành sẽ gặp nhiều thuận lợi.

“Nếu xây dựng hệ thống thông tin tích hợp, có sự chia sẻ giữa các bộ, ngành, giữa cơ quan Hải quan sẽ giúp cho doanh nghiệp thực hiện thủ tục thuận lợi hơn. Hệ thống này được vận hành không chỉ giúp cho thông quan nhanh mà nhờ các dữ liệu được cập nhật đầy đủ mà còn giúp cho cơ quan thực hiện chức năng quản lý nhà nước được tốt hơn”, bà Nguyễn Minh Thảo nhấn mạnh.

Ông Daniel Baldwin khuyến nghị, Việt Nam cần xem xét xây dựng trung tâm QLRR có tính tích hợp để các cơ quan quản lý biên giới cùng hợp tác, chia sẻ những nghĩa vụ phải thực hiện, đảm bảo sự tuân thủ, không gây ra những hạn chế không cần thiết cho hoạt động thương mại. Chính vì vậy, khi xây dựng trung tâm này các cơ quan cần thỏa thuận, thống nhất trong việc thực hiện sứ mệnh chung, trách nhiệm chung. Đó là vừa quản lý hàng hóa, con người đi qua biên giới đảm bảo an toàn, vừa không gây hạn chế, trở ngại việc lưu thông hàng hóa, thương mại. Vì thế, các cơ quan quản lý biên giới phải cùng chia sẻ trách nhiệm, cùng đảm bảo chuỗi cung ứng hoạt động tốt nhất.