Lạng Sơn: Từ Nền tảng cửa khẩu số đến Cửa khẩu thông minh - Bài 1: Thúc đẩy hiện đại hóa hoạt động xuất nhập khẩu

Bài 1: Thúc đẩy hiện đại hóa hoạt động xuất nhập khẩu

Tỉnh Lạng Sơn xác định, chuyển đổi số trong hoạt động cửa khẩu là một trong những nhiệm vụ phát triển kinh tế quan trọng. Trong đó, việc số hóa không chỉ tạo điều kiện cho DN rút ngắn thời gian, mà còn giúp cơ quan chức năng đẩy mạnh cải cách hành chính và minh bạch hóa thông tin; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong hoạt động XNK hàng hóa.

Sau hơn 3 năm triển khai, Nền tảng cửa khẩu số đã phát huy hiệu quả, góp phần tạo thuận lợi thương mại, hiện đại hóa hoạt động XNK, hạn chế gian lận thương mại qua biên giới.

Tiên phong cách mạng 4.0 tại cửa khẩu

Lạng Sơn, mảnh đất địa đầu Tổ quốc, có hơn 231 km đường biên giới tiếp giáp với Khu tự trị dân tộc Choang (Quảng Tây, Trung Quốc), giữ vị thế chiến lược và những tiềm năng to lớn về phát triển kinh tế cửa khẩu. Với hệ thống 10 cặp cửa khẩu các loại (2 cửa khẩu quốc tế, 1 cửa khẩu song phương, 7 cửa khẩu phụ/cặp chợ, 4 lối thông quan/đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa thuộc cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị), Lạng Sơn không chỉ là cửa ngõ giao thương huyết mạch nối liền Việt Nam với thị trường Trung Quốc rộng lớn mà còn là mắt xích quan trọng trên tuyến hành lang kinh tế quốc gia và quốc tế.

Từ những lợi thế trên, thực hiện Chương trình chuyển đổi số quốc gia, ngày 28/9/2022, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lạng Sơn đã ban hành Nghị quyết số 49/NQ-TU về chương trình chuyển đổi số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 và xác định Nền tảng cửa khẩu số là một trong 5 trụ cột chính gồm: chuyển đổi số trong cơ quan Đảng, phát triển chính quyền số, kinh tế số, xã hội số và cửa khẩu số.

Giao diện Nền tảng cửa khẩu số.

Tháng 2/2022, Lạng Sơn là tỉnh đầu tiên trong cả nước triển khai Nền tảng cửa khẩu số, mở ra giai đoạn mới trong hành trình phát triển kinh tế cửa khẩu. Để triển khai thực hiện Nền tảng cửa khẩu số, tỉnh Lạng Sơn đã triển khai đầu tư lắp đặt 11 barie tự động và 11 cân điện tử tại tất cả các Cổng B1, B2, B0 cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị; lắp đặt 16 cân điện tử tại cửa khẩu phụ Tân Thanh, Chi Ma...

Tỉnh Lạng Sơn yêu cầu các DN cài đặt ứng dụng và khai báo 100% trên cửa khẩu số khi thực hiện thủ tục XNK hàng hóa và phương tiện XNC qua cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị và cửa khẩu phụ Tân Thanh. Song song với Nền tảng Cửa khẩu số, những giải pháp đồng bộ từ quy hoạch, củng cố hạ tầng đến thu hút đầu tư cũng được tỉnh Lạng Sơn tích cực triển khai, giúp hoạt động XNK khởi sắc qua từng năm.

Hiện Nền tảng cửa khẩu số của tỉnh Lạng Sơn đã kết nối với cơ sở dữ liệu của cơ quan Hải quan và cơ sở dữ liệu đăng kiểm của Bộ Xây dựng. Việc triển khai Nền tảng cửa khẩu số cung cấp thông tin thời gian thực giữa các quy trình thao tác và tăng cường khả năng kết nối giữa các lực lượng quản lý biên giới. Điều này không chỉ nâng cao năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước tại cửa khẩu mà còn hỗ trợ tích cực cho công tác điều hành của chính quyền địa phương tại khu vực biên giới.

Theo ông Hồ Tiến Thiệu, Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn: Để hỗ trợ các DN XNK và các lực lượng chức năng, UBND tỉnh Lạng Sơn đã chỉ đạo Sở Thông tin và Truyền thông (nay là Sở Khoa học và Công nghệ) thành lập 7 nhóm zalo với hơn 1.000 thành viên hướng dẫn sử dụng và tiếp nhận các thông tin, phản ánh của DN và các lực lượng chức năng trong việc sử dụng Nền tảng cửa khẩu số. Thời gian đầu triển khai thí điểm Nền tảng cửa khẩu số, trung bình cán bộ hỗ trợ nhận được khoảng gần 300 thông tin phản ánh. Tính đến nay, Nền tảng cửa khẩu số đã được hiệu chỉnh, nâng cấp 25 lần.

Ngoài việc triển khai triệt để việc ứng dụng công nghệ số, theo ông Nguyễn Hữu Vượng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực VI, đơn vị đã triển khai 2 phần mềm phòng chống khai sai mã số, thuế suất và phần mềm kiểm soát C/O. Hải quan khu vực VI cũng đã tận dụng triệt để hình thức soi chiếu container di động, đồng thời triển khai giám sát trực tuyến tại trụ sở chi cục, chuyển thông tin tới khu vực cửa khẩu những lô hàng có dấu hiệu gian lận. Thậm chí chủ trì phối kết hợp với các lực lượng chức năng tại cửa khẩu để thực hiện kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn tình trạng gian lận qua giá, mã, C/O và có biện pháp xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Sự tiên phong của tỉnh Lạng Sơn trong việc áp dụng công nghệ theo xu thế cách mạng 4.0 tại cửa khẩu càng khẳng định việc chuẩn hóa mô hình quản lý và quy trình nghiệp vụ XNK, XNC ngay từ cửa khẩu giúp tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác kinh tế - thương mại giữa Việt Nam và các nước láng giềng, hướng tới một nền quản lý chính quy, hiệu quả và bền vững.

Hiệu quả mang lại

Theo đại diện UBND tỉnh Lạng Sơn, nếu như trước đây, mỗi ngày cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị có hàng nghìn lượt DN, thương nhân, lái xe đăng ký thủ tục và tất cả phải đến cửa khẩu để kê khai trên giấy với nhiều công đoạn rườm rà, chưa kể các vướng mắc phát sinh. Trong đó, trung bình DN phải khai báo 5 loại giấy tờ cho mỗi xe chở hàng XK. Sau đó, các cơ quan chức năng tiến hành nhập liệu với nhiều công đoạn khiến thủ tục bị chậm, dẫn tới tình trạng ùn tắc.

Công chức Hải quan cửa khẩu Tân Thanh (Chi cục Hải quan khu vực VI) thao tác nghiệp vụ trên Nền tảng cửa khẩu số tỉnh Lạng Sơn. Ảnh: H.Nụ

Các DN chia sẻ, từ khi chuyển sang khai báo trên Nền tảng cửa khẩu số, các thủ tục thực hiện rất nhanh, gọn, nhẹ, đơn giản. DN chỉ phải kê khai thông tin một lần và kê khai trực tuyến từ bất kỳ ở đâu, bất kỳ thời gian nào, thời gian kê khai thông tin hàng hóa chỉ mất từ 2-5 phút nên rất thuận lợi. Việc theo dõi hàng hóa, phương tiện cũng trở nên dễ dàng hơn.

Đánh giá hiệu quả trong đột phá này, bà Hoàng Thị Lê, đại diện Công ty vận tải Hoàng Đức Phong cho biết, kể từ khi khai báo trên Nền tảng cửa khẩu số, DN có thể trực tiếp xem trên điện thoại là có thể biết đã có người bốc hàng, có xe vào hay chưa và cập nhật giá trên hệ thống. Điều này giúp DN gặp thuận lợi hơn trong quá trình giao thương hàng hóa qua cửa khẩu.

Đặc biệt, DN có thể nắm được lượng hàng bao nhiêu, xuất được bao nhiêu xe và theo dõi được lưu lượng hàng qua lại cửa khẩu. Ngoài ra, DN còn chủ động hoàn toàn trong các bước, khâu làm thủ tục, giảm thời gian đi lại, chi phí cho từng lô hàng.

Qua hơn 3 năm triển khai, Nền tảng cửa khẩu số đang mang lại rất nhiều tiện ích, góp phần hiện thực mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, cải cách hành chính, nâng cao năng lực, tính minh bạch trong hoạt động XNK. Thống kê cho thấy, tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị đã có 2.092 tài khoản đăng ký sử dụng; 100% các DN khai báo trực tuyến với gần 300.000 phương tiện và hơn 1.400 DN đăng ký tài khoản trên Nền tảng cửa khẩu số.

Ông Hồ Tiến Thiệu, Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn khẳng định, đến nay, Nền tảng cửa khẩu số đã vận hành ổn định, thông suốt, phát huy hiệu quả, góp phần thúc đẩy kinh tế biên mậu nói chung và hoạt động XNK trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn nói riêng. Tất cả cơ quan, đơn vị, lực lượng chức năng, đại lý hải quan, DN thực hiện XNK qua biên giới đều áp dụng đem lại hiệu quả cao. Có thể nói, Nền tảng cửa khẩu số đã giúp DN, các lực lượng chức năng trên địa bàn thực hiện các hoạt động trên một nền tảng số duy nhất để giảm thời gian thông quan, tăng cường công tác quản lý, giám sát của cơ quan nhà nước.

Không dừng lại ở đó, việc triển khai, ứng dụng thành công Nền tảng cửa khẩu số đã giúp Lạng Sơn nhận được giải thưởng Vietsolutions 2022 hạng mục bài toán và giải pháp chuyển đổi số xuất sắc cho địa phương. Tới năm 2023, Lạng Sơn tiếp tục được vinh dự là 1 trong 7 cơ quan, đơn vị, địa phương trong toàn quốc đạt giải thưởng “Cơ quan nhà nước chuyển đổi số xuất sắc”.

Bài 2: Chia sẻ và sử dụng thông tin còn nhiều hạn chế