Động lực tăng trưởng đang thay đổi cục diện ngành Thép

Ngành thép Việt đang chịu áp lực kép khi xuất khẩu giảm mạnh, buộc doanh nghiệp phải xoay trục sang thị trường nội địa và tối ưu nguồn lực.

Doanh nghiệp tô nét dẫn dắt

Nửa đầu năm 2025 ghi nhận những kết quả kinh doanh đầy lạc quan của Hòa Phát. Cụ thể, trong quý II, Hòa Phát đã sản xuất 2,5 triệu tấn thép thô, tăng 10% so với cùng kỳ năm 2024 và duy trì ổn định so với quý I/2025. Lũy kế 6 tháng đầu năm, tổng sản lượng thép thô của Tập đoàn đạt 5,1 triệu tấn, tăng 17% so với cùng kỳ 2024.

Sản lượng bán hàng các sản phẩm thép chủ lực, bao gồm thép cuộn cán nóng (HRC), thép xây dựng, thép chất lượng cao và phôi thép, đạt 2,6 triệu tấn trong quý II, tăng 9% so với quý trước và 18% so với cùng kỳ năm 2024. Tính chung 6 tháng đầu năm, con số này đạt 5 triệu tấn, tăng 23% so với nửa đầu năm ngoái.

Đáng chú ý, sản lượng bán HRC lần đầu tiên vượt mốc 1,1 triệu tấn trong một quý (quý II/2025), tăng 18% so với quý I. Lũy kế 6 tháng đầu năm, HRC đóng góp 2,2 triệu tấn, với mức tăng trưởng ấn tượng 42% so với cùng kỳ năm 2024. Điều này giúp Hòa Phát, từ tháng 3/2025, vượt qua Formosa để trở thành doanh nghiệp sản xuất HRC lớn nhất trong nước. Thành công này một phần nhờ việc hưởng lợi từ chính sách áp thuế chống bán phá giá tạm thời đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc (AD20), cũng như sản lượng tăng từ nhà máy Dung Quất 2.

Hòa Phát cũng tiếp tục củng cố vị thế số 1 Việt Nam về thép xây dựng với thị phần khoảng 38%. Dự án Khu liên hợp sản xuất gang thép Hòa Phát Dung Quất 2 đang được tập trung cao độ để hoàn thành phân kỳ 2 vào tháng 9 năm nay. Sau khi hoàn thành, tổng sản lượng thép của Tập đoàn dự kiến đạt 16 triệu tấn/năm, trong đó có 8,5 triệu tấn HRC, đủ sức đáp ứng 100% nhu cầu trong nước. SSI Research dự báo lợi nhuận sau thuế của Hòa Phát sẽ tăng 63% trong năm 2025.

Vượt qua rào cản thương mại và tối ưu hóa chuỗi giá trị

Trong bối cảnh ngành thép Việt Nam phải đối mặt với sự sụt giảm đáng kể trong hoạt động xuất khẩu (gần 31% do rào cản thương mại từ Mỹ và EU), Hòa Phát lại thể hiện khả năng "miễn nhiễm" hoặc ít chịu ảnh hưởng tiêu cực nhờ những lợi thế cạnh tranh vượt trội. Sản phẩm HRC của Công ty CP Thép Hòa Phát Dung Quất không bị áp thuế chống bán phá giá tạm thời khi nhập khẩu vào Liên minh châu Âu (EU). Thành công này có được nhờ quy trình sản xuất hiện đại, giá thành cạnh tranh và sự hợp tác chặt chẽ, chủ động cung cấp đầy đủ dữ liệu minh bạch cho cơ quan điều tra của EU.

Hơn nữa, Hòa Phát ít chịu tác động từ rào cản tại Mỹ bởi các sản phẩm thép thượng nguồn (thép xây dựng, HRC) của Tập đoàn chủ yếu được tiêu thụ nội địa. Thị trường xuất khẩu chính của Tập đoàn là các quốc gia ASEAN và châu Á, chiếm tới 40% doanh thu xuất khẩu. Hoạt động xuất khẩu tôn mạ tới thị trường Mỹ - Mexico chỉ đóng góp khoảng 2,9% tổng doanh thu của Hòa Phát, thấp hơn nhiều so với các doanh nghiệp khác trong ngành.

Bên cạnh lĩnh vực thép truyền thống, Hòa Phát đang tiếp tục chiến lược đa dạng hóa và tối ưu hóa chuỗi giá trị bằng việc vươn mình trở thành nhà cung cấp container hàng đầu Việt Nam và khu vực Đông Nam Á. Nhà máy sản xuất container của Hòa Phát có tổng công suất 500 nghìn TEU/năm (giai đoạn 1 là 200 nghìn TEU/năm). Lợi thế lớn nhất của Hòa Phát trong mảng này là khả năng tự chủ nguồn nguyên liệu HRC mác SPA-H kháng thời tiết, được sản xuất ngay tại Khu liên hợp sản xuất gang thép Hòa Phát Dung Quất.

Dự kiến, việc sản xuất container sẽ tiêu thụ 1 triệu tấn HRC/năm, tạo đầu ra ổn định cho nhà máy Dung Quất 2 và giúp Hòa Phát đạt mục tiêu nội địa hóa 90-95% nguyên liệu đầu vào vào cuối năm 2025. Các sản phẩm container của Hòa Phát đã nhận được sự tin tưởng và nhiều đơn hàng từ các doanh nghiệp vận tải lớn trong và ngoài nước như SeaCube Container Leasing, Hapag-Lloyd, Công ty CP Vận tải Container VIMC (VIMC Lines) và Công ty CP Vận tải biển Vinafco. Điều này không chỉ khẳng định chất lượng sản phẩm mà còn là bước tiến quan trọng trong chiến lược mở rộng thị trường logistics của Tập đoàn.

Thách thức cho các doanh nghiệp khác trong ngành

Trong khi Hòa Phát đang trên đà tăng tốc, các doanh nghiệp khác trong ngành, đặc biệt là nhóm tôn mạ, lại đối mặt với nhiều áp lực. Hoạt động xuất khẩu chung của ngành thép giảm gần 31% do rào cản thương mại từ Mỹ và EU. Tổng sản lượng xuất khẩu tôn mạ của ngành đã giảm tới 38% trong 5 tháng đầu năm 2025. Các doanh nghiệp trong nhóm tôn mạ như Hoa Sen (HSG), Nam Kim (NKG) và Tôn Đông Á (GDA) đang đối mặt với áp lực dư cung trong nước. Việc mở rộng công suất lên 8,7 triệu tấn/năm trong khi tổng nhu cầu nội địa năm 2024 là khoảng 8 triệu tấn có thể dẫn đến cạnh tranh gay gắt và co hẹp biên lợi nhuận.

Xuất khẩu của các doanh nghiệp tôn mạ sang các thị trường trọng điểm như Mỹ và EU vẫn gặp khó khăn. Ba doanh nghiệp dẫn đầu thị phần tôn mạ là Hoa Sen, Tôn Đông Á và Thép Nam Kim đều ghi nhận sự giảm sút mạnh ở mảng xuất khẩu, lần lượt là 53%, 82% và 98% trong 5 tháng đầu năm.

Dự báo kết quả kinh doanh quý II/2025 của VDSC cho thấy, sự chênh lệch rõ rệt: Hoa Sen (HSG) dự kiến doanh thu đạt 9.500 tỷ đồng (giảm 12% so với cùng kỳ năm trước), lợi nhuận ròng ước tính 285 tỷ đồng (tăng nhẹ 4% so với cùng kỳ năm trước); Tôn Đông Á (GDA) dự kiến doanh thu đạt 4.136 tỷ đồng (giảm 31% so với cùng kỳ năm trước), lợi nhuận ròng khoảng 77 tỷ đồng (giảm 55% so với cùng kỳ năm trước); và Thép Nam Kim (NKG) dự kiến doanh thu quý II đạt 3.800 tỷ đồng (giảm 33% so với cùng kỳ năm trước), lợi nhuận sau thuế đạt khoảng 62 tỷ đồng (giảm 59% so với cùng kỳ năm trước), chủ yếu do suy giảm sản lượng xuất khẩu.

Tóm lại, ngành thép Việt Nam đang đứng trước những cơ hội và thách thức song hành. Trong bức tranh đó, Hòa Phát thể hiện rõ vai trò dẫn dắt nhờ mô hình sản xuất tích hợp, khả năng tự chủ nguyên liệu vượt trội và chiến lược đa dạng hóa thị trường, tạo nên sức bật mạnh mẽ và củng cố vị thế hàng đầu trong ngành.