Doanh nghiệp nhà nước: Số lượng nhỏ, vai trò lớn

Quang cảnh Diễn đàn.

DNNN nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh

Tuy số lượng DNNN đã giảm mạnh, quy mô vốn và tài sản đã thu hẹp đáng kể so với tương quan với các khu vực khác, nhưng DNNN đã có nhiều nỗ lực nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, cải thiện hiệu suất lao động, đóng góp tích cực vào ngân sách nhà nước, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và phát triển kinh tế - xã hội.

Tại Diễn đàn Doanh nghiệp nhà nước nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt được tổ chức ngày 20/11, bà Nguyễn Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp nhà nước (Bộ Tài chính) đã thông tin về tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của DNNN thời gian qua.

Dẫn báo cáo số 846/BC-CP ngày 29/9/2025 của Chính phủ về hoạt động đầu tư, quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp trong phạm vi toàn quốc năm 2024, bà Thuỷ cho biết, đến ngày 31/12/2024, 815 doanh nghiệp có vốn nhà nước (không tính 4 ngân hàng thương mại nhà nước) đang quản lý tổng tài sản có giá trị trên 4,3 triệu tỷ đồng, tổng vốn chủ sở hữu là trên 1,9 triệu tỷ đồng, đóng góp cho ngân sách nhà nước trên 400 ngàn tỷ đồng/năm; lợi nhuận trước thuế là 256.243 tỷ đồng…

Theo số liệu của Cục Thống kê, các DNNN có quy mô tổng tài sản và nguồn vốn chủ sở hữu thấp hơn so với khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước (trung bình giai đoạn 2017-2023 chỉ đạt khoảng 22,6% tổng tài sản, 15,2% tổng nguồn vốn của toàn bộ doanh nghiệp) nhưng nộp ngân sách trung bình đạt 34,2% tổng thu ngân sách.

Hiệu suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) của DNNN xu hướng tăng dần từ năm 2017 chỉ đạt 11%, đến năm 2024 đạt 13%, cao nhất khu vực doanh nghiệp. Hiệu suất sinh lời trên tài sản (ROA) của DNNN năm 2024 đạt mức 6%, cao hơn khối doanh nghiệp FDI (khoảng 4%) và khối doanh nghiệp tư nhân (khoảng 1%).

Quy mô và tốc độ tăng trưởng của DNNN được đánh giá tốt, thể hiện qua tốc độ tăng trưởng doanh thu cao hơn tốc độ tăng trưởng tài sản và vốn chủ sở hữu.

Bà Nguyễn Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp nhà nước (Bộ Tài chính) phát hiểu tại Diễn đàn.

Bà Nguyễn Thu Thủy nhấn mạnh, DNNN - trọng tâm là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước tiếp tục đóng vai trò chi phối, chủ đạo trong những ngành, lĩnh vực có tính chất chiến lược, thiết yếu đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.

Đây cũng là công cụ quan trọng để thực hiện ổn định nền kinh tế vĩ mô, đối phó với những biến động của thị trường, kiềm chế lạm phát, bảo đảm cân bằng về đầu tư phát triển theo vùng, miền; góp phần xây dựng và phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng cần thiết cho nền kinh tế, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại.

Với lợi thế từ nguồn vốn lớn, hệ thống cơ sở hạ tầng, mạng lưới rộng khắp, một số DNNN là các tập đoàn, tổng công ty dẫn đầu trong các lĩnh vực về công nghệ mới, tiên phong trong ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Các DNNN dẫn đầu thị phần

Mặc dù số lượng DNNN nhỏ (trung bình giai đoạn 2017 - 2023 chỉ chiếm 0,23% tổng số doanh nghiệp) nhưng DNNN đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực trọng yếu như đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia; công nghiệp điện tử viễn thông; phát triển hạ tầng giao thông, vận tải, logictics; lĩnh vực lương thực.

Trong đó, ở lĩnh vực điện, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã đảm bảo nguồn điện cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng. Năm 2024, tổng công suất đặt nguồn điện toàn hệ thống đạt 82.400 MW, tăng khoảng 1.500 MW so với năm 2023, trong đó, nguồn điện năng lượng tái tạo chiếm tỷ trọng 26%.

Trong lĩnh vực tìm kiếm, thăm dò, khai thác và chế biến dầu khí, Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (PVN) đã khẳng định thương hiệu vững mạnh, vị thế là một tập đoàn kinh tế - kỹ thuật hàng đầu, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng; đạt vị trí thứ 11 khu vực Đông Nam Á, thuộc Top 5 các doanh nghiệp năng lượng trong khu vực, Top 1 doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam.

Trong lĩnh vực kinh doanh, bán lẻ xăng dầu, hiện Tập đoàn Petrolimex chiếm 50% thị phần, các doanh nghiệp thuộc các tập đoàn kinh tế và tổng công ty nhà nước khác chiếm 34,5% thị phần.

Đáng chú ý, trong lĩnh vực công nghiệp điện tử viễn thông, 3 ông lớn gồm Tập đoàn Viễn thông quân đội Việt Nam (Viettel), Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT), Tổng công ty Viễn thông Mobifone (MobiFone) đã chiếm hơn 97% thị phần thuê bao các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ băng rộng di động mặt đất, trên 95% thị phần thuê bao dịch vụ điện thoại cố định mặt đất, trên 96% thị phần thuê bao dịch vụ điện thoại di động mặt đất, trên 80% thị phần thuê bao dịch vụ băng rộng cố định mặt đất.

Các DNNN này đóng vai trò then chốt trong việc triển khai hiệu quả các dự án về Chính phủ điện tử, chính quyền số; là lực lượng nòng cốt trong bảo vệ lợi ích quốc gia và đảm bảo thông tin liên lạc thông suốt phục vụ các sự kiện quan trọng của Đảng, Nhà nước…

Trong giai đoạn 2017 - 2023, dù DNNN chỉ chiếm 0,23% tổng số doanh nghiệp, song luôn đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế.

Trong lĩnh vực phát triển hạ tầng giao thông, vận tải, logictics, DNNN lớn gồm: Tổng công ty Hàng không Việt Nam (VNA), Tổng công ty Hàng hải Việt Nam, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam, Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn nắm giữ hạ tầng kinh tế quan trọng của đất nước.

Trong đó, VNA chiếm thị phần đạt khoảng 42,2%, thuộc top 20 hãng hàng không tốt nhất thế giới và là đại diện duy nhất của Việt Nam được AirlineRatings xếp hạng trong top 25 hãng hàng không an toàn nhất thế giới năm 2025.

Bên cạnh đó, Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn phát triển khai thác hệ thống cảng biển chiến lược; Tổng công ty Đường sắt Việt Nam phát triển công nghiệp đường sắt, đầu tư hạ tầng, vận hành, khai thác, vận tải đường sắt quốc gia và liên vận quốc tế; Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam đầu tư, quản lý, khai thác hệ thống cảng hàng không; Tổng công ty Hàng hải Việt Nam đầu tư, quản lý khai thác hệ thống cảng biển chiến lược và phát triển đội tàu vận tải biển quốc gia.

Với lĩnh vực lương thực, Tổng công ty Lương thực miền Nam - Vinafood II, Tổng công ty Lương thực miền Bắc - Vinafood I là những doanh nghiệp dẫn đầu cả nước về xuất khẩu gạo, thực hiện nhiệm vụ dự trữ, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, bình ổn thị trường, cung ứng gạo cho các chương trình cứu trợ, viện trợ quốc tế.

Đặc biệt trong giai đoạn đại dịch Covid-19, thiên tai, lũ lụt… bên cạnh đóng góp kinh phí vào quỹ phòng chống Covid 19, phòng chống thiên lũ lụt,.. các DNNN đã tham gia nhiều hoạt động quan trọng, góp phần ổn định kinh tế đất nước và đời sống người dân như: cung cấp miễn phí nhiều nền tảng số, khai báo y tế, truy vết, giám sát cách ly, học tập và làm việc trực tuyến.

Các DNNN đã giảm giá dịch vụ viễn thông; tham gia vận chuyển vật tư, thiết bị, con người vào vùng dịch; giảm giá cước viễn thông, giảm giá điện cho người dân, ủng hộ trang thiết bị y tế kịp thời cho công tác chống dịch, cung cấp kho lạnh để bảo quản vắc xin...