Bài 3: Đổi mới quy trình khấu trừ và quyết toán, tạo thuận lợi tối đa cho người nộp thuế

Việc thiết kế lại và quy định rõ hơn về cách tính thuế đối với từng loại thu nhập, góp phần giảm chi phí tuân thủ cho người nộp thuế. Ảnh: TNga.

Kỳ tính thuế linh hoạt, phù hợp thực tiễn mới

Thực tế, Luật Thuế TNCN hiện hành kết cấu riêng phần thu nhập chịu thuế, thu nhập tính thuế và thuế suất. Cá nhân kinh doanh nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu đối với từng lĩnh vực, ngành nghề sản xuất kinh doanh. Với mỗi loại thu nhập chịu thuế lại có cách tính thuế và thuế suất riêng, trong khi các quy định hiện đang “rải rác” ở nhiều điều luật, gây khó khăn trong tra cứu, theo dõi và áp dụng.

Để khắc phục điều này, dự thảo Luật Thuế TNCN thay thế đã kết cấu lại và quy định rõ cách tính thuế đối với từng loại thu nhập, góp phần giảm chi phí tuân thủ cho người nộp thuế.

Đáng chú ý, kỳ tính thuế cũng được phân loại cụ thể theo từng nhóm thu nhập thay vì áp dụng cứng một kỳ thuế cho mọi đối tượng như hiện hành.

Cụ thể, đối với thu nhập từ kinh doanh, tiền lương, tiền công, kỳ tính thuế vẫn theo năm nhưng có thể linh hoạt theo các trường hợp đặc thù do Chính phủ quy định. Quy định này tạo điều kiện thích ứng với các mô hình kinh doanh hiện đại như hợp tác kinh doanh, kinh doanh qua sàn thương mại điện tử, nền tảng số – nơi thu nhập thường không đều và mang tính thời vụ.

Đối với các khoản thu nhập như đầu tư vốn, chuyển nhượng vốn (trừ chứng khoán), chuyển nhượng bất động sản, thừa kế, quà tặng… kỳ tính thuế được xác định theo từng lần phát sinh. Riêng thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán, người nộp thuế có thể lựa chọn giữa tính theo từng giao dịch hoặc theo năm. Đối với cá nhân không cư trú, kỳ tính thuế áp dụng theo từng lần phát sinh.

Ngoài ra, để phản ánh đúng thực tiễn phát sinh thu nhập và phù hợp với thông lệ quốc tế, dự thảo đã mở rộng phạm vi thu nhập từ kinh doanh.

Cụ thể, dự thảo bổ sung các khoản thu nhập từ hoạt động đại lý, môi giới, hợp tác kinh doanh với tổ chức, kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng số vào nhóm thu nhập từ kinh doanh.

Việc định danh rõ ràng này giúp xác định đúng bản chất giao dịch, áp dụng chính sách thuế phù hợp và giảm thiểu rủi ro thất thu.

Làm rõ trách nhiệm khấu trừ, giảm thủ tục cho người nộp thuế

Thực tiễn cho thấy, nhiều cá nhân có thu nhập không ổn định hoặc thiếu hệ thống theo dõi minh bạch nên đã gặp khó khăn trong việc tự kê khai và xác định nghĩa vụ thuế. Do đó, dự thảo Luật đã bổ sung các quy định nhằm làm rõ trách nhiệm của tổ chức chi trả thu nhập và các đơn vị trung gian có liên quan.

Theo đó tại dự thảo, cơ quan soạn thảo đã đề xuất, các sàn thương mại điện tử, tổ chức tín dụng, đơn vị trung gian thanh toán có trách nhiệm khấu trừ, khai và nộp thuế thay cá nhân trước khi chi trả thu nhập.

Đơn giản hóa thủ tục hành chính góp phần giảm tải cho cơ quan thuế vào thời điểm quyết toán cuối năm. Ảnh: Nga Phạm.

Đây là thay đổi căn bản trong phương thức quản lý thuế – từ việc cá nhân tự kê khai sang tận dụng hệ thống dữ liệu và năng lực quản lý của các tổ chức.

Đối với các khoản thu nhập không qua tổ chức chi trả hoặc tổ chức không đăng ký thuế tại Việt Nam, như thu nhập từ cá nhân trong nước, từ tổ chức nước ngoài không cư trú, từ chuyển nhượng cổ phần, bất động sản..., người nộp thuế sẽ trực tiếp kê khai và nộp thuế với cơ quan thuế.

Dự thảo cũng quy định rõ thời điểm kê khai và trách nhiệm tương ứng của từng đối tượng, giúp tránh tình trạng trùng lặp hoặc bỏ sót nghĩa vụ thuế.

Đặc biệt, nếu khoản thu nhập đã được tổ chức khấu trừ đầy đủ, cá nhân sẽ không phải quyết toán lại, nhất là đối với người làm công ăn lương có thu nhập ổn định từ một nguồn duy nhất. Đây là giải pháp đơn giản hóa thủ tục hành chính, đồng thời góp phần giảm tải cho cơ quan thuế vào thời điểm quyết toán cuối năm.

Điểm đáng chú ý đó là tinh thần cải cách mạnh mẽ đã được thể hiện rất rõ trong dự thảo khi không bổ sung thủ tục hành chính mới.

Trong số 35 điều của Luật hiện hành, dự thảo sửa đổi 30 điều, nhưng đồng thời lược bỏ các nội dung mang tính thủ tục vốn đã được quy định tại Luật Quản lý thuế, qua đó tránh chồng chéo và đảm bảo sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Dự thảo giao Chính phủ quy định một số nội dung kỹ thuật cần điều chỉnh linh hoạt theo thực tiễn, như: mức giảm trừ gia cảnh, ngưỡng doanh thu kinh doanh không phải nộp thuế TNCN, phạm vi các khoản đóng góp được giảm trừ, mức đóng góp bảo hiểm hưu trí bổ sung theo quy định pháp luật về bảo hiểm. Việc phân quyền này nhằm đảm bảo tính cập nhật và phản ứng chính sách nhanh hơn, giảm áp lực sửa đổi luật.

Sửa đổi toàn diện các quy định về thuế TNCN lần này không chỉ nhằm mở rộng cơ sở thuế, điều tiết thu nhập hợp lý, mà còn hướng tới giảm chi phí tuân thủ, khuyến khích sự tự nguyện kê khai, nộp thuế. Qua đó, dự thảo góp phần xây dựng một môi trường thuế minh bạch, công bằng, bền vững, trong đó người nộp thuế được đặt ở vị trí trung tâm của cải cách.