Bài 2: Từ 1/7/2025, Bộ trưởng Bộ Tài chính được quyền xóa nợ tiền thuế từ 15 tỷ đồng trở lên

Bộ trưởng Bộ Tài chính thực hiện thẩm quyền quyết định thời điểm bắt đầu có hiệu lực của APA song phương hoặc đa phương. Ảnh: TL.

Quy định rõ trình tự, thủ tục

Chính phủ vừa ban hành Nghị định 122/2025/NĐ-CP quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý thuế (Nghị định 122).

Nghị định 122 nêu rõ, Bộ trưởng Bộ Tài chính thực hiện thẩm quyền quyết định xóa nợ đối với doanh nghiệp, hợp tác xã thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 85 của Luật Quản lý thuế có khoản nợ tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt từ 15 tỷ đồng trở lên theo quy định tại khoản 4 Điều 87 Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 ngày 13/6/2019.

Về trình tự, thủ tục thực hiện, cơ quan thuế cơ sở quản lý trực tiếp người nộp thuế lập và gửi hồ sơ đề nghị xóa đến cơ quan thuế cấp tỉnh để thẩm định. Trường hợp không thuộc đối tượng xóa nợ, thì cơ quan thuế cấp tỉnh thông báo cho cơ quan thuế cơ sở theo Mẫu số 02/XOANO ban hành kèm theo Thông tư số 80/2021/TT-BTC ngày 29/9/2021 của Bộ Tài chính. Trường hợp thuộc đối tượng xóa nợ, thì cơ quan thuế cấp tỉnh lập văn bản đề nghị kèm theo hồ sơ gửi Cục Thuế thẩm định.

Cục Thuế thẩm định hồ sơ đề nghị xóa nợ. Trường hợp không thuộc đối tượng xóa nợ, thì Cục Thuế thông báo cho cơ quan thuế cấp tỉnh theo Mẫu số 02/XOANO ban hành kèm theo Thông tư số 80/2021/TT-BTC ngày 29/9/2021 của Bộ Tài chính.

Trường hợp thuộc đối tượng xóa nợ, thì Cục Thuế dự thảo quyết định xóa nợ theo Mẫu số 06/XOANO ban hành kèm theo Thông tư số 80/2021/TT-BTC ngày 29/9/2021 trình Bộ trưởng Bộ Tài chính xem xét, quyết định.

Bên cạnh đó, Nghị định 122 cũng phân cấp cho Bộ trưởng Bộ Tài chính thực hiện thẩm quyền cho ý kiến và quyết định ký nội dung APA đối với APA song phương, đa phương có sự tham gia của cơ quan thuế nước ngoài theo quy định tại Khoản 5 Điều 41 Nghị định 126/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ.

Bộ trưởng Bộ Tài chính thực hiện thẩm quyền quyết định thời điểm bắt đầu có hiệu lực của APA song phương hoặc đa phương.

Về điều khoản chuyển tiếp, Nghị định 122 quy định rõ: Hồ sơ đã được trình Thủ tướng Chính phủ trước ngày Nghị định có hiệu lực, nhưng chưa có quyết định xóa nợ thì Thủ tướng Chính phủ tiếp tục xử lý theo thẩm quyền. Các hồ sơ đề nghị áp dụng APA song phương đa phương đã nộp cho cơ quan thuế trước ngày Nghị định 122 có hiệu lực và chưa được báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, thì thẩm quyền phê duyệt, ký được thực hiện theo quy định tại Nghị định này.

Nghị định có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2025 và sẽ hết hiệu lực kể từ ngày 1/3/2027, trừ một số trường hợp cụ thể được quy định rõ trong Nghị định này.

Bước chuyển mạnh mẽ từ quản lý tập trung sang phân quyền có kiểm soát

Bàn về nội dung này, Luật sư Phan Hoài Nam, cho biết, hiện nay một số nhiệm vụ và thẩm quyền trọng yếu trong quản lý thuế – chẳng hạn như phê duyệt thỏa thuận APA, xoá nợ thuế lớn, quy định chi tiết về thủ tục hành chính thuế – hiện vẫn đang tập trung tại cấp Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ, thực tế đang tạo ra độ trễ trong phản ứng chính sách và làm giảm đáng kể tính linh hoạt trong tổ chức thực thi.

Trong bối cảnh môi trường kinh doanh toàn cầu biến động nhanh, các vấn đề như phòng chống xói mòn cơ sở thuế, điều chỉnh quy định giao dịch liên kết, hay xử lý các tình huống mới phát sinh từ kinh tế số và thương mại xuyên biên giới đều đòi hỏi phản ứng kịp thời và có tính kỹ thuật rất cao.

Việc phải trải qua các quy trình lấy ý kiến, thẩm định nhiều tầng nấc khi mọi thẩm quyền đều dồn lên Chính phủ hay Thủ tướng rõ ràng không còn phù hợp trong giai đoạn chuyển đổi số và hội nhập sâu rộng hiện nay.

Đối với quy định Bộ trưởng Bộ Tài chính được xóa nợ thuế từ 15 tỷ đồng trở lên, Luật sư Phan Hoài Nam khẳng định, đây là một thay đổi có ý nghĩa đáng kể trong cơ chế phân quyền, thể hiện bước chuyển mạnh mẽ từ quản lý tập trung sang mô hình hành chính phân quyền có kiểm soát trong lĩnh vực thuế.

Theo quy định hiện hành tại Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14, các khoản nợ thuế lớn hiện do Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ quyết định xoá, dẫn đến tồn đọng nhiều hồ sơ, ảnh hưởng đến báo cáo tài chính cũng như khả năng phục hồi của doanh nghiệp không còn hoạt động thực tế.

Việc chuyển thẩm quyền này về cho Bộ trưởng Bộ Tài chính là phù hợp với nguyên tắc phân cấp quản lý và định hướng tại Luật Tổ chức Chính phủ 2025 cũng như Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2025, trong đó nhấn mạnh việc phân định rõ thẩm quyền giữa cấp trung ương và bộ ngành chủ quản. Đây là cấp có năng lực chuyên môn sâu, trực tiếp quản lý cơ sở dữ liệu thuế và nắm rõ tình hình thực tế của từng trường hợp nợ đọng.

Quy định này sẽ góp phần giảm tải cho cấp trung ương, thúc đẩy xử lý các khoản nợ thuế khó thu, đồng thời nâng cao tính chủ động và hiệu quả quản lý ngân sách trong giai đoạn tới.

Từ góc độ kỹ trị và quản trị công hiện đại, theo vị Luật sư này, cần phân định rành mạch giữa vai trò chiến lược của Chính phủ với vai trò điều hành, tổ chức thực hiện của các bộ ngành.

Việc phân quyền cho Bộ trưởng Bộ Tài chính trong các lĩnh vực chuyên môn sâu như quản lý thuế là hết sức cần thiết để bảo đảm tính chủ động, tốc độ phản ứng và hiệu quả quản lý. Đây cũng là thông lệ quốc tế phổ biến mà Việt Nam nên tiếp cận mạnh mẽ hơn.

Do vậy, việc phân cấp, phân quyền một số thẩm quyền từ Chính phủ, Thủ tướng sang Bộ trưởng Bộ Tài chính – là một bước tiến đúng đắn, kịp thời, và cần được tiếp tục mở rộng trong tương lai với nguyên tắc kiểm soát quyền lực đi kèm trách nhiệm giải trình rõ ràng.