Sức ép lớn đặt doanh nghiệp xuất khẩu sữa sang Trung Quốc vào thế khó

Việc điều chỉnh ghi nhãn và mã HS sản phẩm sữa trở thành thách thức cấp bách với các nhà xuất khẩu Việt.

Tác động trực diện và sâu rộng

Kể từ ngày 16/9/2025, một cột mốc quan trọng sẽ định hình lại thị trường sữa tiệt trùng tại Trung Quốc, gây ra những xáo trộn đáng kể cho các nhà xuất khẩu, đặc biệt là Việt Nam.

Theo thông báo từ Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công thương), Trung Quốc sẽ chính thức áp dụng Phụ lục sửa đổi số 1 đối với Tiêu chuẩn an toàn thực phẩm quốc gia liên quan đến sữa tiệt trùng (GB 25190-2010).

Thay đổi này không chỉ là một điều chỉnh kỹ thuật đơn thuần mà còn là một quy định mang tính bước ngoặt, chỉ công nhận sữa tiệt trùng được làm từ sữa tươi nguyên liệu – bao gồm sữa bò hoặc sữa dê tươi. Điều này đồng nghĩa với việc, các sản phẩm sử dụng sữa hoàn nguyên (sản phẩm được pha lại từ sữa bột hoặc sữa cô đặc với nước) làm nguyên liệu sẽ không còn được chấp nhận là sữa tiệt trùng tại thị trường tỷ dân này.

Quy định mới này thể hiện rõ ý chí của Trung Quốc trong việc nâng cao tiêu chuẩn chất lượng thực phẩm và thúc đẩy mô hình sản xuất theo chuỗi “tuần hoàn kép”. Phụ lục sửa đổi sẽ bỏ hoàn toàn các quy định cho phép sử dụng sữa hoàn nguyên làm nguyên liệu, cũng như các yêu cầu kỹ thuật và quy định ghi nhãn liên quan đến sữa bột hoàn nguyên.

Quy định này cũng tạo ra một rào cản lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu, trong đó có 9 công ty Việt Nam hiện đang xuất khẩu sữa sang Trung Quốc.Sau thời điểm 16/9/2025, những sản phẩm sữa sử dụng sữa hoàn nguyên sẽ không còn được công nhận là sữa tiệt trùng theo tiêu chuẩn mới. Đồng nghĩa với việc, chúng không thể tiếp tục xuất khẩu dưới nhóm mã hàng hiện tại. Việc loại bỏ hoàn toàn khái niệm “sữa hoàn nguyên” ra khỏi tiêu chuẩn sản phẩm không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động nhập khẩu mà còn tác động mạnh mẽ đến thị trường nội địa Trung Quốc.

Các doanh nghiệp Trung Quốc cũng sẽ chỉ được phép sản xuất, ghi nhãn và phân phối các sản phẩm được chế biến hoàn toàn từ sữa tươi nguyên liệu nếu muốn giữ nhãn mác "sữa tiệt trùng". Đối với những sản phẩm không kịp thời điều chỉnh, chúng sẽ buộc phải ghi nhãn dưới nhóm “sữa pha chế”, một sự thay đổi chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến nhận thức của người tiêu dùng và giá trị thương hiệu.

Hiện tại, các doanh nghiệp Việt Nam vẫn đang sử dụng sữa hoàn nguyên trong quy trình sản xuất sữa tiệt trùng. Với quy định mới, sự thay đổi này tạo ra một áp lực khổng lồ, buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải nhanh chóng điều chỉnh toàn bộ công thức sản phẩm, quy trình sản xuất, hồ sơ, nhãn mác và chuyển đổi hoàn toàn sang sử dụng sữa tươi nguyên liệu nếu muốn tiếp tục duy trì hoạt động xuất khẩu sang Trung Quốc.

Thách thức về chi phí và năng lực cạnh tranh

Quá trình chuyển đổi này không chỉ dừng lại ở việc thay đổi nguyên liệu. Yêu cầu sử dụng sữa tươi nguyên liệu sẽ dẫn đến việc thay đổi toàn bộ quy trình sản xuất, bảo quản, logistics và đặc biệt là chuỗi lạnh để đảm bảo chất lượng từ trang trại đến nhà máy và cuối cùng là đến tay người tiêu dùng.

Điều này kéo theo hàng loạt chi phí phát sinh khổng lồ, từ việc tìm kiếm và đảm bảo nguồn cung sữa tươi ổn định với chất lượng cao, đến chi phí điều chỉnh hệ thống dây chuyền sản xuất hiện có, và các khoản đầu tư vào hệ thống bảo quản và vận chuyển lạnh.

Những yếu tố này có thể đẩy giá thành sản phẩm lên cao, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh về giá và khả năng duy trì thị phần của sản phẩm sữa Việt Nam tại thị trường Trung Quốc. Trong bối cảnh Trung Quốc là một thị trường hấp dẫn với hơn 1,4 tỷ dân và nhu cầu tiêu thụ sữa không ngừng tăng trưởng, nhưng cũng nổi tiếng là thị trường khó tính với hàng loạt quy định pháp lý và tiêu chuẩn chất lượng khắt khe. Việc không kịp thời thích nghi có thể khiến các doanh nghiệp Việt Nam mất đi những lợi thế đã dày công xây dựng.

Nhìn chung, quy định mới của Trung Quốc về sữa tiệt trùng là một phép thử lớn đối với ngành sữa Việt Nam. Nó không chỉ đòi hỏi sự đầu tư lớn về tài chính và công nghệ, mà còn yêu cầu một tầm nhìn chiến lược dài hạn và khả năng thích ứng linh hoạt để biến thách thức thành cơ hội, đảm bảo vị thế của sữa Việt trên bản đồ xuất khẩu khu vực.