Khi ông Trump lần đầu tiên công khai nói về Covid-19 thì đã quá muộn?

Mỹ có nhiều thời gian để chuẩn bị

Trả lời phỏng vấn tại Davos, Thụy Sĩ, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 22/1 đã bác bỏ mối đe dọa của dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus corona (SARS-CoV-2) gây ra. Khi ấy Mỹ mới chỉ ghi nhận một ca mắc Covid-19 ở bang Washington.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: AP.

“Chúng tôi hoàn toàn kiểm soát được. Ca mắc là một trong những người đến từ Trung Quốc và chúng tôi kiểm soát được. Sẽ rất ổn”, ông Trump nói trên CNBC.

11 tuần kể từ sau cuộc phỏng vấn đó, đại dịch Covid-19 đã len lỏi đến khắp mọi nơi trên thế giới, lây nhiễm cho gần 570.000 người Mỹ, khiến hơn 22.000 người ở nước này tử vong. Dịch bệnh cũng đã viết lại các quy tắc của xã hội, khiến hàng triệu người bị cô lập trong nhà, trường học bị đóng cửa, tàn phá nền kinh tế và khiến hàng triệu lao động mất việc làm.

Những tuần sau khi ông Trump phát biểu tại Thụy Sĩ, đã có các dấu hiệu cảnh báo rõ ràng. Sang tháng 2/2020, trước khi Tổng thống Trump lần đầu tiên giải quyết cuộc khủng hoảng từ Nhà Trắng, các bước quan trọng để chuẩn bị cho quốc gia trước đại dịch sắp ập tới đã không được thực hiện.

Thiết bị y tế không được dự trữ; du lịch về cơ bản vẫn không suy giảm; dữ liệu sức khỏe cộng đồng quan trọng từ Trung Quốc không được cung cấp hoặc nếu có cũng được cho là không đáng tin cậy; những cảnh báo khẩn cấp dường như đã bị bỏ qua khi Tổng thống Mỹ bị vướng bận quá nhiều vào phiên tòa luận tội và bản thân ông Trump vẫn chú ý đến mục tiêu bảo vệ nền kinh tế - trọng tâm trong chiến lược tranh cử nhiệm kỳ 2.

Vào đêm giao thừa năm mới 2020, Trung Quốc đã thông báo cho Tổ chức Y tế Thế giới về một đợt bùng phát bệnh viêm phổi lạ đang lan nhanh ở Vũ Hán – thành phố công nghiệp với 11 triệu dân. Đến ngày 3/1, người đứng đầu Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ Robert Redfield đã nhận được cuộc gọi từ người đồng cấp Trung Quốc với lời cảnh báo chính thức. Bác sĩ Anthony Fauci – chuyên gia hàng đầu của Chính phủ Mỹ về bệnh truyền nhiễm đồng thời cũng nhận được cảnh báo này.

Rất nhanh chóng, các quan chức tình báo và y tế công cộng của Mỹ bắt đầu bày tỏ hoài nghi về con số người mắc bệnh và tử vong ở Trung Quốc. Mỹ gây sức ép để Trung Quốc chia sẻ trình tự gien của virus SARS-CoV-2, yêu cầu Trung Quốc để chuyên gia Mỹ đến nước này tìm hiểu về dịch bệnh. Tuy nhiên những tuần quý giá sau đó đã bị bỏ lỡ và dịch bệnh đã lan truyền khắp châu Á và bắt đầu tiến sang Mỹ, châu Âu...

Tổng thống Mỹ thiếu thông tin

Thông tin về Covid-19 đã được đưa vào một số cuộc họp giao ban tình báo của Tổng thống nhưng ông Trump dường như đã không được thông báo đầy đủ về mối đe dọa cho đến khi Bộ trưởng Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Alex Azar cập nhật thông tin vào ngày 18/1 khi ông Trump đang ở câu lạc bộ Mar-a-Lago tại Florida. Các quan chức Nhà Trắng cho đến nay vẫn tin rằng, Tổng thống đã không nắm được mức độ nghiêm trọng của mối đe dọa Covid-19 với Mỹ một phần vì Azar – người có mối quan hệ không mấy tốt đẹp với đội ngũ thân cận của ông Trump. Ông Azar bị cho là đã làm không tốt công việc của mình khi truyền đạt thông tin đến Tổng thống.

Vào ngày 30/1, WHO đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp toàn cầu đối với dịch Covid-19 trong lúc ông Trump đang tổ chức vận động tranh cử ở Iowa. Ngày hôm sau, chính quyền Trump đã ban bố lệnh cấm nhập cảnh đối với những người nước ngoài đã đến Trung Quốc trong vòng 14 ngày, ngoài trừ các thành viên gia đình của công dân Mỹ hoặc thường trú nhân.

Đó là phong cách hành động dứt khoát của ông Trump. Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ trong các tuyên bố tiếp tục hạ thấp mức độ nghiêm trọng của mối đe dọa. Theo một phân tích của New York Times, bất chấp lệnh cấm, 40.000 người đã đến Mỹ trên các chuyến bay trực tiếp từ Trung Quốc kể từ khi đó.

Ngày 10/2, đứng trước hàng nghìn người ủng hộ tập trung tại một cuộc mít-tinh ở New Hampshire, Tổng thống Trump tuyên bố: “ Theo lý thuyết, vào tháng 4, khi trời ấm hơn một chút, nó [dịch bệnh Covid-19-ND] sẽ biến mất một cách kỳ diệu”.

Hành động muộn màng

Đám đông ồ lên tán thành tuyên bố của ông Trump dù nó chưa có cơ sở chứng minh. Thượng viện Mỹ đã tuyên Tổng thống vô tội trước cáo buộc của các thành viên đảng Dân chủ nhưng khi ấy, ông Trump lại chuyển sự tập trung của mình sang chiến dịch tái tranh cử ngay cả khi những quan chức khác trong chính quyền đã có động thái can dự vào giải quyết nguy cơ từ Covid-19.

Giới chức liên bang đã yêu cầu CDC là cơ quan duy nhất phát triển bộ kit xét nghiệm SARS-CoV-2 dù có phải gạt bỏ những lợi ích cá nhân của họ, đây là một lựa chọn khiến Mỹ mất đi nhiều thời gian quý báu khi kit xét nghiệm của CDC được chứng minh là có lỗi.

Ông Trump dường như cũng đã phung phí nhiều tuần với xáo trộn trong việc chỉ định người lãnh đạo chiến dịch đối phó với khủng hoảng vì Covid-19. Ban đầu Bộ trưởng Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Alex Azar được “chọn mặt gửi vàng” nhưng đến cuối tháng 2 đã bị thay thế bằng Phó Tổng thống Mike Pence.

Đáng chú ý, ngay cả khi đại dịch Covid-19 đã lây lan trên toàn cầu, những tiếng nói có trọng lượng trong Nhà Trắng, bao gồm cố vấn cấp cao Jared Kushner và Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin đã thúc giục Tổng thống tránh đi những bước đi có thể làm đảo lộn thị trường tài chính.

Vào cuối tháng 2, khi ông Trump đang có chuyến đi tới Ấn Độ, chỉ số Dow Jones đã giảm 1.000 điểm trong bối cảnh lo ngại về đại dịch Covid-19. Ông Trump đã nói về sự sụt giảm của thị trường khi đang trên máy bay trở lại Washington, chỉ trích bình luận của một quan chức hàng đầu của CDC, Tiến sĩ Nancy Messonnier – người đã cảnh báo người Mỹ rằng họ sẽ phải chuẩn bị cho kịch bản giãn cách xã hội khá nghiêm trọng.

Theo bà Messonnier, câu hỏi giờ đây không phải là điều này có xảy ra hay không mà câu hỏi chính xác sẽ là khi nào sẽ xảy ra.

Nhà Trắng tuyên bố rằng Phó Tổng thống Mỹ Pence sẽ thông báo với truyền thông về phản ứng của Mỹ tối hôm đó. Nhưng người xuất hiện trên bục phát biểu lại là Tổng thống Trump và kể từ đó, ông Trump không vắng mặt để cập nhật thông tin về dịch bệnh nhưng có lẽ tất cả đã muộn màng...

Khi Tổng thống Trump lần đầu tiên đứng lên bục phát biểu trong phòng họp của Nhà Trắng để nói về dịch bệnh, Mỹ có 15 người mắc Covid-19.

“Chúng tôi đang ở mức độ rất thấp và muốn giữ vững như vậy. Chúng tôi rất sẵn sàng cho việc này”, ông Trump nói nhưng giờ Mỹ đang là quốc gia có số người mắc và tử vong vì Covid-19 cao nhất thế giới./.