“Hộ chiếu minh bạch” - hướng đi mới để khẳng định vị thế thương hiệu Việt

Công nghệ không chỉ là lá chắn chống hàng giả, mà còn là chìa khóa tạo niềm tin và nâng tầm hàng Việt. Đồ họa: TT

“Hộ chiếu minh bạch” cho sản phẩm Việt

Thực trạng hàng giả, hàng nhái đang trở thành thách thức toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người tiêu dùng. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế, hàng giả chiếm khoảng 3,3% tổng giá trị thương mại toàn cầu, tương đương 500 tỷ USD mỗi năm, trong đó các lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất là dược phẩm, thực phẩm, hàng tiêu dùng nhanh và thiết bị điện tử.

Tại Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc - Nâng tầm hàng Việt”, các doanh nghiệp lớn như VNPT, Vinamilk, Nhà thuốc Long Châu đã giới thiệu các mô hình công nghệ giúp sản phẩm Việt minh bạch hơn, chống hàng giả và củng cố niềm tin của người tiêu dùng.

Theo Trung tâm Giải pháp số doanh nghiệp VNPT, hàng giả, hàng nhái không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn ảnh hưởng nhất định đến an ninh, sức khỏe cộng đồng và niềm tin của người tiêu dùng.

Thực vậy, gian lận thương mại xuyên biên giới ngày càng tinh vi, trong khi hệ thống pháp lý giữa các quốc gia chưa đồng bộ, gây khó khăn cho việc kiểm soát và xử lý vi phạm.

Ở Việt Nam, mặc dù Chính phủ đã ban hành nhiều nghị định, thông tư và thành lập Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, song điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là sự rời rạc giữa các hệ thống dữ liệu của các bộ, ngành, khiến việc giám sát và truy xuất nguồn gốc chưa hiệu quả. Chỉ tính riêng quý II/2025, khoảng 50.000 vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng nhái được phát hiện, tăng gần gấp đôi so với cùng kỳ năm 2024.

Để giải quyết tình trạng trên, VNPT đề xuất mô hình Liên thông định danh hàng hóa quốc gia, quản lý toàn bộ vòng đời sản phẩm, từ sản xuất, vận chuyển, lưu thông đến tiêu dùng.

Mô hình này có 3 mục tiêu chính, đó là chuẩn hóa mã định danh cho mọi sản phẩm theo chuẩn quốc tế GS1; liên thông dữ liệu giữa các bộ, ngành, doanh nghiệp và người tiêu dùng để phát hiện gian lận; xây dựng nền tảng dữ liệu quốc gia, hỗ trợ hoạch định chính sách và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Hệ thống sẽ ứng dụng Blockchain, IoT, mã QR và chuẩn EPCIS để đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Mỗi sản phẩm sẽ có một “hộ chiếu minh bạch” cho phép người tiêu dùng tra cứu toàn bộ hành trình, từ nguyên liệu, sản xuất, vận chuyển đến điểm bán chỉ bằng một lần quét mã QR.

Chủ động minh bạch hóa để củng cố niềm tin tiêu dùng

Là doanh nghiệp tiên phong trong minh bạch chuỗi cung ứng, Vinamilk đã triển khai hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp từ năm 2007. Công nghệ này giúp tập trung dữ liệu từ khâu nguyên liệu đầu vào đến sản xuất, đóng gói, phân phối, đáp ứng tiêu chuẩn của Mỹ, EU và Nhật Bản.

Hiện Vinamilk đang ứng dụng AI và Blockchain trong phân tích chuỗi cung ứng, kết hợp mã QR trên bao bì, giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra thông tin về trang trại, ngày sản xuất, vận chuyển và kiểm định chất lượng.

Tuy nhiên, doanh nghiệp gặp không ít khó khăn về chi phí đầu tư, đào tạo nhân lực và tích hợp dữ liệu. Kỳ vọng Nghị định về định danh và truy xuất nguồn gốc sẽ sớm được ban hành, tạo hành lang pháp lý giúp doanh nghiệp triển khai đồng bộ.

Trong lĩnh vực dược phẩm, hệ thống Nhà thuốc Long Châu đã phát triển mô hình tra cứu nguồn gốc sản phẩm ngay tại quầy, trên website và ứng dụng di động. Theo đó, người tiêu dùng có thể tra cứu giấy phép lưu hành, số công bố, thông tin nhà sản xuất và xuất xứ ngay tại quầy, trên website hoặc ứng dụng.

Website và ứng dụng Long Châu liên kết trực tiếp với cổng dịch vụ công của Bộ Y tế, giúp người dân kiểm tra thông tin chính xác và cập nhật theo thời gian thực. Doanh nghiệp còn hợp tác với Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia (Bộ Y tế) để kiểm định chất lượng đầu vào.

Long Châu cũng đang xây dựng “Liên minh minh bạch dược phẩm”, kết nối nhà sản xuất, phân phối và hiệp hội nhằm chuẩn hóa mã định danh, đảm bảo truy xuất nguồn gốc và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Công nghệ không chỉ là lá chắn chống hàng giả, mà còn là chìa khóa tạo niềm tin và nâng tầm hàng Việt. Khi mỗi sản phẩm có danh tính rõ ràng, người tiêu dùng được bảo vệ, còn doanh nghiệp được nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh.

Với sự tham gia của nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng, hệ sinh thái hàng hóa minh bạch đang từng bước hình thành, góp phần xây dựng một thị trường an toàn, hiện đại và bền vững, nơi niềm tin tiêu dùng trở thành giá trị cốt lõi để hàng Việt vươn xa.