Doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường để tránh phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ

Các chuyên gia chia sẻ về cơ hội và thách thức của doanh nghiệp trước tác động của chính sách thuế quan và sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu. Ảnh: T.D

Cơ hội trong khó khăn

Theo kết quả khảo sát Global Trade Pulse 2025 của HSBC vừa được công bố mới đây cho thấy, doanh nghiệp Việt Nam đã phải đối mặt với tình trạng chi phí tăng cao hơn hẳn so với mức trung bình toàn cầu và dự kiến sẽ phát sinh thêm chi phí ngắn hạn do bất ổn thương mại.

Cụ thể, 80% doanh nghiệp Việt Nam tham gia khảo sát đã phải đối mặt với tình trạng chi phí gia tăng do biến động thuế quan và thương mại. Họ có thể sẽ phải đối mặt với chi phí tăng cao hơn trong ngắn hạn (82%) và tăng nhẹ thêm nữa trong dài hạn (75%). Tác động lên doanh thu bình quân đối với doanh nghiệp Việt Nam do chậm trễ/gián đạn chuỗi cung ứng cao hơn mức trung bình toàn cầu 2 điểm phần trăm.

Ông Surajit Rakshit, Giám đốc Toàn quốc Khối Giải pháp Thương mại Toàn cầu của HSBC Việt Nam nhận định: “Bối cảnh thuế quan và thương mại bất định trong hiện tại mang đến nhiều thách thức không nhỏ cho doanh nghiệp toàn cầu nhưng bản thân doanh nghiệp lại cho thấy sự kiên cường và khả năng thích ứng linh hoạt trong hoạt động kinh doanh”.

Bên cạnh đó, bản đồ thương mại châu Á sẽ có nhiều thay đổi lớn nếu tình hình thương mại bất ổn còn tiếp diễn, trong đó, 38% doanh nghiệp châu Á sẽ gia tăng hoạt động thương mại với Nam Á, 36% gia tăng hoạt động thương mại với châu Âu, 33% gia tăng hoạt động thương mại với Trung Đông nhưng 28% giảm hoạt động thương mại với Bắc Mỹ.

Hiện tại, vấn đề đáng quan ngại nhất với doanh nghiệp châu Á là chi phí gia tăng do thuế quan và các yếu tố liên quan đến thương mại. 34% nhóm doanh nghiệp châu Á đã điều chỉnh giá để phản ứng tình hình chi phí tăng cao, trong khi 51% có kế hoạch sẽ triển khai trong tương lai.

Thông tin tại hội thảo chuyên đề “Thuế quan Hoa Kỳ và sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng sản xuất: Tác động tới Việt Nam” tổ chức ngày 29/5, bà Đỗ Thị Thúy Hương, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI), Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA) cho biết, chính sách thuế quan của Hoa Kỳ đã tác động đến chi phí sản xuất, logistics và thị trường xuất khẩu của Việt Nam.

Đặc biệt, thuế quan từ Hoa Kỳ đã thúc đẩy quá trình chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều công ty đa quốc gia đã chuyển một phần hoặc toàn bộ hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang các quốc gia khác, bao gồm Việt Nam, để tránh thuế quan. Điều này tạo cơ hội cho Việt Nam phát triển các ngành công nghiệp xuất khẩu, nhưng cũng đặt ra thách thức về cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực và quản lý chuỗi cung ứng.

Doanh nghiệp tự tin và chủ động ứng phó

Để ứng phó với bất ổn thương mại, các doanh nghiệp Việt Nam đã mang hoạt động sản xuất về lại Việt Nam (42%), dịch chuyển trọng tâm sang thị trường trong nước (41%) và gia tăng hoạt động phân tích dữ liệu (41%).

Nhìn về tương lai, các công ty Việt Nam vẫn tự tin về tăng trưởng quốc tế và nhiều doanh nghiệp tham gia khảo sát cho rằng bất ổn thương mại đã khuyến khích họ phát triển và tìm kiếm cơ hội mới. Mặc dù vậy, hơn một nửa doanh nghiệp cho biết họ cần sự hỗ trợ bên ngoài trong việc lập kế hoạch đối phó với khủng hoảng và củng cố sức bền cho doanh nghiệp.

Theo bà Hương, doanh nghiệp cần tận dụng khoảng thời gian hiện nay khi mức thuế nhập khẩu vẫn đang được duy trì ở mức 10% để tăng tốc xuất khẩu, nhất là với các đơn hàng đã ký. Ưu tiên giao hàng sớm để tránh rủi ro thuế tăng. Đồng thời, doanh nghiệp được khuyến nghị nên đàm phán ký thêm các hợp đồng ngắn hạn giao trong vòng 60–90 ngày tới. Việc tối ưu chi phí logistics như hợp tác với hãng tàu lớn, sử dụng cảng trung chuyển giá rẻ cũng là cách để giảm áp lực chi phí đầu vào.

Tuy nhiên về lâu dài, theo các chuyên gia, doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ. Ví dụ như ngành dệt may vốn chịu rủi ro lớn nhất từ việc Mỹ áp thuế có thể dịch chuyển đơn hàng sang EU, nơi hàng Việt đang có lợi thế rõ rệt. Ngành điện tử có thể hướng đến Hàn Quốc, ASEAN, những thị trường quen thuộc nhưng còn nhiều dư địa.

Mặt khác, thay vì đơn độc chống chọi, doanh nghiệp Việt cần tăng cường hợp tác với các đối tác nhập khẩu từ Mỹ, cùng chia sẻ chi phí và rủi ro thuế quan. Việc vận động hành lang thông qua các hiệp hội doanh nghiệp Mỹ (như AmCham), hoặc phối hợp với các tập đoàn Mỹ tại Việt Nam để trở thành nhà cung ứng nội địa, sẽ giúp doanh nghiệp thoát dần phụ thuộc vào xuất khẩu trực tiếp.

Việc chuyển đổi sang sản xuất xanh, sử dụng nguyên liệu thân thiện môi trường, năng lượng tái tạo… không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của Mỹ, mà còn là cách để nâng cao hình ảnh thương hiệu.

Song song đó, đầu tư vào sản phẩm công nghệ cao như linh kiện bán dẫn, thiết bị y tế, sản phẩm AI... Những lĩnh vực Mỹ đang ưu tiên hợp tác với Việt Nam sẽ mở ra cánh cửa mới cho doanh nghiệp.

Tối ưu chuỗi cung ứng nội địa để tăng tỷ lệ nội địa hóa, giảm lệ thuộc nguyên liệu từ Trung Quốc, cũng giúp Việt Nam tránh cáo buộc “chuyển tải hàng hóa”.

Ngoài thuế, doanh nghiệp Việt còn có nguy cơ bị điều tra vì cáo buộc gian lận xuất xứ, vi phạm sở hữu trí tuệ, thao túng tiền tệ… Đó là lý do doanh nghiệp cần tăng cường tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về quy tắc xuất xứ, minh bạch nguồn nguyên liệu, chuẩn bị hồ sơ kiểm toán sẵn sàng.

Việc đảm bảo sản phẩm không vi phạm bản quyền, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế sẽ giúp doanh nghiệp tránh “vấp ngã” trước các biện pháp kiểm tra kỹ thuật từ Mỹ.