Tín dụng và tiếp cận tín dụng: Bài toán của ngân hàng và doanh nghiệp

Tín dụng được kỳ vọng sẽ tăng trưởng khởi sắc hơn nhưng còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Ảnh: ST

Vướng thủ tục và chưa có nhu cầu vay

Theo số liệu của NHNN, tháng 1/2024, tín dụng toàn hệ thống giảm 0,6% so với cuối năm 2023. Đại diện NHNN chia sẻ, thực tế thanh khoản rất dồi dào nhưng tăng trưởng tín dụng chậm so với cùng kỳ các năm, chủ yếu do yếu tố mùa vụ và nền kinh tế thế giới chưa thực sự khởi sắc. Vì thế, NHNN đã triển khai nhiều giải pháp để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, chỉ đạo các ngân hàng tiết giảm chi phí để phấn đấu giảm lãi suất cho vay.

Báo cáo mới đây gửi Thủ tướng của Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV, thuộc Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ) đã đặt ra lo ngại về tình trạng đơn hàng có tăng lên nhưng doanh nghiệp đã cạn nguồn vốn, hết tài sản thế chấp để vay thêm, khó khăn lặp lại là không có tiền để sản xuất.

Theo các doanh nghiệp, vấn đề tiếp cận vốn vay không còn nằm ở lãi suất mà ở thủ tục. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa cho biết, các ngân hàng vẫn thẩm định, đánh giá các khoản vay bằng tài sản thế chấp thay vì đánh giá tính hiệu quả và khả thi từ phương án kinh doanh.

Theo TS. Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội, hiện tỷ lệ vay vốn tín chấp chỉ chiếm 15-20% trong khi doanh nghiệp mong muốn được vay tín chấp đến 35%, phần còn lại là tài sản bảo đảm, đồng thời cần cắt giảm điều kiện vay vốn, ngân hàng có thể giảm bớt đến 50% số điều kiện cho vay, chỉ giữ lại những điều kiện cho vay cơ bản.

Cũng về vấn đề này, ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho hay, hạn mức tăng trưởng (room) tín dụng năm 2024 không còn là vấn đề do đã được NHNN cấp hết cho các ngân hàng từ đầu năm, dư địa cho vay nhiều nên quan trọng là ngân hàng phải tìm được khách hàng tốt để cho vay, nhất là trong bối cảnh nợ xấu có xu hướng gia tăng nên các ngân hàng phải tăng cường kiểm soát rủi ro chất lượng tín dụng.

Ngoài ra, các ngân hàng cũng thừa nhận tình trạng tín dụng giảm thấp nhưng nguyên nhân còn do nhu cầu và sức hấp thụ vốn của nền kinh tế thấp. Tại hội nghị về tín dụng mới đây, lãnh đạo Vietcombank cho biết, tín dụng giảm do một số lĩnh vực như bán lẻ, bất động sản trầm lắng. Bên cạnh đó, dư nợ cho vay thanh toán quốc tế tài trợ thương mại trong những tháng đầu năm còn thấp, khách hàng thường có xu hướng trả nợ cuối năm… nên doanh nghiệp chưa vay nhiều.

Giảm sâu lãi suất, số hóa vay vốn

Kinh tế Việt Nam đang ghi nhận một số tín hiệu tích cực như các doanh nghiệp đang tăng cường nhập nguyên liệu để sản xuất, xuất siêu cũng như dòng vốn FDI tăng cao… giúp đơn hàng tăng trở lại, kéo theo nhu cầu tiêu dùng và vay vốn. Vì thế, nhiều dự báo cho rằng, tín dụng có thể phục hồi từ tháng 3.

Nhằm thúc đẩy tín dụng, Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo ngành ngân hàng. Trong đó mới đây nhất là Công điện số 18/CĐ-TTg ngày 5/3/2024 của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về điều hành tăng trưởng tín dụng năm 2024. Thủ tướng đã yêu cầu NHNN chỉ đạo các tổ chức tín dụng tiếp tục giảm mặt bằng lãi suất cho vay, đặc biệt là phải công bố công khai lãi suất cho vay bình quân để người dân, doanh nghiệp thuận lợi trong việc tiếp cận tín dụng, lựa chọn ngân hàng để vay vốn. Cùng với đó, các ngân hàng phải đẩy mạnh triển khai hiệu quả các gói tín dụng ưu đãi phù hợp, hướng nguồn vốn tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng truyền thống như tiêu dùng, đầu tư, xuất khẩu, chuyển đổi số…; tiếp tục kiểm soát chặt chẽ tín dụng vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro…

Vì thế, hệ thống ngân hàng đã và đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, vừa hạ lãi suất, vừa đưa ra các chương trình tín dụng ưu đãi. Chẳng hạn, nhiều ngân hàng thương mại đã điều chỉnh giảm sâu lãi suất huy động, giúp lãi suất cho vay bình quân của các khoản vay mới và cũ còn dư nợ ở mức 8,1-10,2%/năm. Báo cáo chiến lược của Công ty Chứng khoán SSI mới đây đã nhận định, NHNN còn dư địa để thực hiện thêm một đợt cắt giảm lãi suất chính sách nữa vào năm 2024.

Về các chương trình tín dụng ưu đãi, từ đầu năm 2024, Vietcombank đưa ra chính sách lãi suất chỉ từ 5,3%/năm đối với các khoản vay vốn sản xuất kinh doanh ngắn hạn và lãi suất chỉ từ 6,5%/năm cho các khoản vay trung dài hạn dành cho khách hàng cá nhân và doanh nghiệp nhỏ và vừa. SHB đang triển khai chương trình ưu đãi lãi suất cho doanh nghiệp quy mô 11.000 tỷ đồng, ưu đãi lãi suất USD cho doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp có hoạt động xuất khẩu quy mô 50 triệu USD với lãi suất đang được áp dụng là 6,63%/năm…

Bên cạnh đó, các ngân hàng còn đẩy mạnh số hóa quy trình cho vay nhằm rút gọn thủ tục vay vốn, tạo thuận lợi cho khách hàng. Tiêu biểu, BIDV đã ứng dụng công nghệ từ khâu tiếp nhận nhu cầu vay đến khởi tạo, thực hiện và quản lý khoản vay đối với khách hàng tổ chức và bán lẻ; MSB cũng đang hoàn thành dự án luồng cho vay thẳng (STP), tiến tới vay không điểm chạm với khách hàng doanh nghiệp, giúp khách hàng có thể nhận được phê duyệt vay trong vòng 4 giờ đồng hồ…