Thương mại điện tử xuyên biên giới: Thị trường tỷ USD và dư địa cho Việt Nam

Giai đoạn 2024 - 2031, thị trường TMĐT xuyên biên giới toàn cầu được dự báo tăng trưởng 30,5% mỗi năm. Đồ họa: TT

Xuất khẩu trực tiếp, tối ưu lợi nhuận

Theo báo cáo của Cognitive Market Research, năm 2024 thị trường TMĐT xuyên biên giới toàn cầu đạt quy mô 791,5 tỷ USD và được dự báo tăng trưởng 30,5% mỗi năm giai đoạn 2024 - 2031.

Với nền kinh tế xuất khẩu hội nhập sâu rộng cùng thế mạnh ở các ngành dệt may, da giày, gạo, nông sản… Việt Nam có nhiều dư địa để bứt phá. Theo số liệu mới nhất, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, tổng giá trị giao dịch của bốn nền tảng lớn gồm: Shopee, TikTok Shop, Lazada và Tiki đã đạt 222,1 nghìn tỷ đồng. Điều này cho thấy nhu cầu và sức mua trực tuyến tăng mạnh nhưng cũng đặt ra áp lực lớn về năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam.

Theo TS Khúc Đại Long (Khoa Marketing, Trường Đại học Thương mại), TMĐT xuyên biên giới không chỉ dành cho các doanh nghiệp lớn, mà còn là cơ hội cho doanh nghiệp vừa, nhỏ, làng nghề và cá nhân tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng.

Khác với xuất khẩu truyền thống phụ thuộc vào nhà nhập khẩu và hệ thống phân phối trung gian, TMĐT xuyên biên giới cho phép doanh nghiệp bán hàng trực tiếp tới người tiêu dùng toàn cầu (mô hình D2C). “Cách làm này giúp doanh nghiệp chủ động kiểm soát kênh phân phối; tương tác trực tiếp với khách hàng; tăng biên lợi nhuận và nhanh chóng điều chỉnh sản phẩm phù hợp thị hiếu từng thị trường”, TS Khúc Đại Long nhận định.

Thực tế, TMĐT xuyên biên giới không chỉ đơn thuần là một kênh bán hàng, mà còn là động lực để doanh nghiệp Việt Nam đẩy mạnh chuyển đổi số ở mọi khâu. Đơn cử, số hóa quản lý tồn kho, gắn mã QR, truy xuất nguồn gốc sản phẩm; ứng dụng hệ thống quản lý quan hệ khách hàng, tích hợp giao diện lập trình ứng dụng logistics trong vận hành; quảng cáo số, kể chuyện thương hiệu đa ngôn ngữ để nâng cao hiệu quả tiếp thị…

TS Khúc Đại Long cho biết, TMĐT xuyên biên giới phù hợp với các sản phẩm thủ công, hữu cơ, xanh và đặc sản vùng miền. Từ trà, ống hút tre, nến thơm đến khăn lụa, nhiều sản phẩm Việt Nam mang đậm câu chuyện văn hóa đã và đang tìm được chỗ đứng ở các thị trường ngách giàu tiềm năng như: Bắc Âu, Nhật Bản, Úc…

Bên cạnh tiềm năng, doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay vẫn gặp nhiều khó khăn, thách thức khi tham gia TMĐT xuyên biên giới, bởi do năng lực vận hành còn hạn chế, chưa nắm bắt được thị hiếu thị trường.

Hạn chế về logistics và thanh toán xuyên biên giới và vấn đề xây dựng niềm tin với khách hàng toàn cầu qua dịch vụ, đánh giá và trải nghiệm mua sắm cũng là một trong những nút thắt đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam.

Doanh nghiệp Việt Nam cần chuyển mạnh tư duy, từ đưa sản phẩm lên sàn TMĐT sang xây dựng thương hiệu số toàn cầu. Đồ họa: TT

Ba trụ cột để phát triển bền vững TMĐT xuyên biên giới

Theo TS Võ Thy Trang (Khoa Kinh tế, Học Viện Tài chính), để TMĐT xuyên biên giới trở thành chiến lược xuất khẩu dài hạn chứ không chỉ là cơ hội nhất thời, Việt Nam cần cải thiện đồng thời ở ba trụ cột.

Trước tiên là cần có chính sách đồng bộ về hải quan điện tử, xuất khẩu nhỏ lẻ, bảo hộ thương hiệu số và chứng nhận trực tuyến. Các chuyên gia cho rằng, Chính phủ cần đầu tư dài hạn vào các chương trình xúc tiến thương mại số, hỗ trợ doanh nghiệp đưa hàng lên sàn TMĐT quốc tế, đào tạo nhân lực theo từng thị trường, đồng thời xây dựng câu chuyện thương hiệu quốc gia.

Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân cũng cần phối hợp xây dựng các trung tâm logistics TMĐT tại các cửa ngõ xuất khẩu như Hải Phòng, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh. Các trung tâm này được tích hợp công nghệ truy xuất nguồn gốc, xử lý đơn hàng nhanh, chi phí hợp lý.

Song song với đó, cần phát triển mạng lưới vận chuyển quốc tế kết nối sàn TMĐT với người bán nội địa và xây dựng hệ thống thanh toán an toàn, minh bạch, ứng dụng thuận tiện cho cả doanh nghiệp và cá nhân.

Với các doanh nghiệp thì cần chuyển mạnh tư duy, từ đưa sản phẩm lên sàn sang xây dựng thương hiệu số toàn cầu. Muốn vậy, theo TS Võ Thy Trang, các doanh nghiệp Việt Nam cần chú trọng đầu tư xây dựng hình ảnh, chăm sóc khách hàng, bên cạnh duy trì chất lượng sản phẩm; đồng thời, chuẩn hóa sản phẩm; tăng cường năng lực thu thập và phân tích dữ liệu để tùy biến sản phẩm, cá nhân hóa chiến dịch tiếp thị và ra quyết định phù hợp với thị hiếu tiêu dùng.

“Khi ba yếu tố trên đồng thời được đẩy mạnh, TMĐT xuyên biên giới sẽ trở thành “bàn đạp” chiến lược giúp hàng hóa Việt Nam không chỉ tăng trưởng xuất khẩu, mà còn khẳng định vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu”, TS Võ Thy Trang nhấn mạnh.

TMĐT xuyên biên giới không chỉ là xu hướng, mà đang trở thành yêu cầu tất yếu trong chiến lược xuất khẩu của nhiều quốc gia. Với lợi thế về sản phẩm, nguồn nhân lực và tinh thần đổi mới, hàng hóa Việt Nam có thể vươn xa, xuất khẩu xuyên biên giới tăng trưởng bền vững nếu nắm bắt hiệu quả các cơ hội.