Ngành gỗ Việt đang định vị lại mình trên bản đồ xuất khẩu

Doanh nghiệp gỗ Việt nỗ lực thích ứng để duy trì đà xuất khẩu giữa biến động toàn cầu

Đa dạng và minh bạch hóa nguồn cung

gành gỗ và sản phẩm gỗ Việt Nam đang tiếp tục khẳng định vị thế vững chắc của mình trên bản đồ thương mại toàn cầu, khi giữ vững ngôi vị top 5 trong nhóm các mặt hàng nông nghiệp có giá trị xuất siêu lớn nhất, đạt con số ấn tượng gần 6,7 tỷ USD trong 6 tháng đầu năm 2025. Thành tích đáng nể này có được trong bối cảnh thương mại toàn cầu vẫn đang phải đối mặt với nhiều biến động khó lường, từ những thay đổi chính sách thuế bất ngờ của Hoa Kỳ cho đến sự dịch chuyển chuỗi cung ứng.

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tổng giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đã chạm mốc 8,21 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025, ghi nhận mức tăng trưởng 8,9% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, giá trị xuất siêu đạt 6,69 tỷ USD, tăng 6,7% so với cùng kỳ năm trước.

Ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH Bảo Hưng, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP Hồ Chí Minh nhận định, sự tăng trưởng này vượt ngoài mong đợi của chính các doanh nghiệp trong ngành, dù gặp nhiều biến động về thuế tối thiểu và thuế đối ứng từ thị trường Hoa Kỳ.

Hiện Hoa Kỳ vẫn là thị trường "chủ lực", chiếm tới 55,6% thị phần xuất khẩu gỗ của Việt Nam và đáng chú ý là thị trường này vẫn duy trì mức tăng trưởng khoảng 6%. Con số này có được một phần là nhờ các khách hàng đã tranh thủ mua vào để tạo lượng tồn kho trong thời gian tạm hoãn áp thuế đối ứng. Dù duy trì được đà tăng trưởng tích cực, ngành chế biến gỗ Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức to lớn. Vấn đề "nóng" nhất vẫn đến từ Hoa Kỳ, nơi thuế đối ứng đang đe dọa trực tiếp lợi thế cạnh tranh của đồ gỗ Việt Nam.

Đáng nói, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã khởi xướng điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với sản phẩm gỗ dán Việt Nam, khiến hơn 130 doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu gỗ Việt Nam nằm trong danh sách điều tra.

Không chỉ vậy, thị trường châu Âu cũng siết chặt quy định với Quy chế sản phẩm không phá rừng (EUDR) chính thức có hiệu lực từ cuối năm 2025, yêu cầu các sản phẩm gỗ phải chứng minh nguồn gốc hợp pháp và không liên quan đến phá rừng. Các quy định khác như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) và Chỉ thị về báo cáo phát triển bền vững của doanh nghiệp (CSRD) cũng tạo thêm áp lực đáng kể.

Ngoài ra, chi phí nguyên liệu đầu vào nhập khẩu đang tăng do nguồn cung hạn chế, cùng sự cạnh tranh gay gắt từ các cường quốc gỗ như Trung Quốc, Malaysia, Indonesia, đang là bài toán khó giải cho doanh nghiệp Việt.

Trong bối cảnh đó, ngành gỗ Việt Nam đang nỗ lực tìm kiếm những lối đi mới và linh hoạt ứng phó. Một mặt, các doanh nghiệp chủ động đàm phán, thống nhất với khách hàng để chia sẻ chi phí tạm thời, qua đó duy trì chuỗi cung ứng liên tục. Mặt khác, việc đa dạng hóa thị trường và phương thức bán hàng đang được đẩy mạnh, đặc biệt là thông qua thương mại điện tử đối với các mặt hàng giá trị nhỏ, nơi chênh lệch giá sau thuế không quá nhiều và người tiêu dùng vẫn có thể chấp nhận được.

Các thị trường mới nổi và tiềm năng như Trung Đông, Ấn Độ, châu Phi, Nam Mỹ, Đông Âu và Bắc Âu đang được nhắm đến để giảm sự phụ thuộc vào các thị trường truyền thống và tăng khả năng chống chịu rủi ro. Đồng thời, các sản phẩm như dăm gỗ, ván bóc, gỗ xẻ, ván dăm, ván ghép và đồ mộc xây dựng đang được chú trọng để gia tăng thị phần xuất khẩu sang Trung Quốc.

Một trong những động thái quan trọng và mang ý nghĩa chiến lược của Việt Nam là việc công bố danh mục 919 loài gỗ nhập khẩu mới nhất tính đến ngày 30/6/2025, thay thế danh mục 895 loài cũ.

Danh mục này, dựa trên dữ liệu từ Cục Hải quan và Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, phản ánh thực tiễn nhập khẩu gỗ ngày càng đa dạng và mở rộng vào Việt Nam, bao gồm nhiều loài mới như linh sam, bạch dương, cẩm lai Nam Mỹ, hương, sa mộc, bách, lim.... Việc này không chỉ mở rộng lựa chọn nguyên liệu cho doanh nghiệp mà còn là một bước tiến quan trọng trong việc minh bạch hóa chuỗi cung ứng và nguồn gốc sản phẩm, điều được xem là "tấm hộ chiếu" giúp sản phẩm Việt Nam tự tin vươn ra thế giới.

Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, ông Trần Quang Bảo nhấn mạnh rằng, Việt Nam đã dừng khai thác rừng tự nhiên từ năm 2014 và hiện chỉ sử dụng gỗ rừng trồng, gỗ cao su, gỗ nhập khẩu có truy xuất nguồn gốc, đây là minh chứng cho nỗ lực phát triển bền vững của ngành. Kinh nghiệm từ các cuộc điều tra trước đây cho thấy, doanh nghiệp nào quản lý minh bạch, có đầy đủ giấy tờ xác nhận nguồn gốc xuất xứ và nguyên liệu đều vượt qua.

Gỗ Việt chuyển mình: Từ gia công đến giá trị bản sắc

Để đối phó với những thách thức và xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai, ngành gỗ cũng cần hướng tới mục tiêu toàn bộ sản phẩm tiêu dùng trong nước và xuất khẩu phải có nguồn gốc hợp pháp, đạt chứng chỉ rừng bền vững và hơn 80% cơ sở chế biến, bảo quản gỗ phải đạt trình độ công nghệ tiên tiến.

Ông Ngô Sỹ Hoài, Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, chia sẻ rằng ngành công nghiệp chế biến gỗ rất nhạy cảm vì liên quan đến bảo vệ môi trường, bảo vệ rừng, biến đổi khí hậu, do đó, các doanh nghiệp phải hướng tới chế biến xanh, thương mại xanh và tăng trưởng xanh.

Có thể thấy, ngành chế biến gỗ Việt Nam đang đứng trước cơ hội chuyển mình mạnh mẽ, từ vai trò "công xưởng gia công" thành một trung tâm sản xuất có bản sắc riêng thông qua đầu tư vào thiết kế, thương hiệu và xây dựng một hệ sinh thái nội địa vững chắc.

Một hệ sinh thái công nghiệp nội thất hoàn chỉnh và hiện đại cần hội tụ đầy đủ các yếu tố như nguồn nguyên liệu bền vững, công nghiệp chế biến tiên tiến, nhà máy sản xuất quy mô, thiết kế sáng tạo, thương hiệu đủ sức cạnh tranh, mạng lưới phân phối rộng khắp và hệ thống hậu cần chuyên nghiệp.

Việc chủ động kiểm soát chuỗi cung ứng nội địa bền vững sẽ mang lại lợi ích kép cho doanh nghiệp Việt Nam, vừa giảm thiểu được rủi ro từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu, vừa đáp ứng yêu cầu minh bạch nguồn gốc, xuất xứ. Điều này đòi hỏi tầm nhìn dài hạn của toàn ngành và sự chủ động của doanh nghiệp trong việc đầu tư vào công nghệ, sáng tạo và minh bạch hóa chuỗi cung ứng.

Cùng với đó, sự hỗ trợ tích cực từ Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cùng Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong việc làm việc với các cơ quan chính phủ Hoa Kỳ để tháo gỡ vướng mắc cũng là yếu tố quan trọng giúp ngành vượt qua "cơn bão" thuế quan.

Với mục tiêu xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ năm 2025 ước đạt 18,5 tỷ USD, tăng 7% so với năm 2024, ngành gỗ đang nỗ lực hết mình. Dù còn nhiều khó khăn phía trước, đặc biệt là sự phục hồi kinh tế toàn cầu và các chính sách thương mại, nhưng với sự linh hoạt, quyết tâm và chiến lược bền vững, ngành gỗ Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để giữ vững vị thế và tiếp tục tiến xa hơn trên bản đồ thương mại toàn cầu, với niềm tin vững chắc sẽ tiếp tục là nhà cung ứng gỗ lớn nhất cho thị trường Mỹ.