Logistics Việt Nam bứt phá cùng thương mại điện tử

Việt Nam cũng nằm trong Top 10 thị trường logistics mới nổi toàn cầu, xếp thứ 4 Đông Nam Á về cơ hội logistics quốc tế. Đồ họa: TT

Đối diện với nhiều thách thức

Theo Ngân hàng Thế giới, năm 2023, Việt Nam đứng thứ 43 trong bảng Chỉ số năng lực logistics toàn cầu, thuộc nhóm 5 quốc gia dẫn đầu ASEAN. Việt Nam cũng nằm trong Top 10 thị trường logistics mới nổi toàn cầu, xếp thứ 4 Đông Nam Á về cơ hội logistics quốc tế.

Những con số trên cho thấy, năng lực và vị thế đáng kể của logistics Việt Nam. Tuy nhiên, so với năm 2018, Việt Nam đã giảm 11 bậc, từ vị trí thứ 39 xuống thứ 50/160 quốc gia, như vậy, dư địa cải thiện còn lớn.

Thương mại điện tử đang trở thành động lực tăng trưởng chính cho ngành logistics Việt Nam. Năm 2022, doanh thu thương mại điện tử bán lẻ đạt 16,4 tỷ USD, tăng 20% so với 2021. Google dự báo, năm 2025, quy mô thương mại điện tử có thể đạt 57 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng kép khoảng 51,5%.

Song song với đó, lĩnh vực bưu chính cũng hưởng lợi. Năm 2022, doanh thu tăng 17,43% và giai đoạn 2022 - 2030, tốc độ tăng trưởng kép dự kiến đạt 24,1%. Lượng đơn hàng tăng mạnh, nhất là hoạt động giao hàng tiêu dùng, đang kéo nhu cầu dịch vụ vận chuyển, kho bãi và quản trị chuỗi cung ứng tăng cao, tạo áp lực song cũng mở ra nhiều cơ hội đột phá.

Ở Việt Nam, trên thị trường đã xuất hiện nhiều nhà cung cấp giải pháp logistics như: Phaata.com, SmarLong, Logivan, Abivin, NetLoading… với các hệ thống: quản lý vận tải đơn hàng (TMS/OMS); chia chọn, xử lý đơn (Sorting/Fulfillment); quản lý giao nhận quốc tế (FMS), quản lý kho hàng (WMS), ứng dụng gọi xe, container, hàng ghép, hệ thống tích hợp với sàn thương mại điện tử và sàn giao dịch vận tải.

Mặc dù tiềm năng lớn, nhưng ngành logistics Việt Nam đang đối diện với nhiều thách thức, phần lớn giải pháp mới chỉ giải quyết các khâu riêng lẻ, chưa hình thành nền tảng số toàn diện cho ngành logistics Việt Nam.

Chính sách và thể chế cũng chưa đồng bộ, khung pháp lý cho logistics hiện nay chưa hoàn chỉnh. Sự thiếu nhất quán trong chính sách khiến doanh nghiệp khó tiếp cận ưu đãi và triển khai giải pháp mới.

Hệ thống giao thông và kho bãi chưa đồng bộ. Nhiều địa phương còn thiếu trung tâm phân phối kết nối cảng biển, sân bay, bến xe và khu công nghiệp, gây hạn chế lưu thông hàng hóa.

Doanh nghiệp nội địa hạn chế, đa số doanh nghiệp logistics Việt Nam nhỏ, thiếu vốn, yếu công nghệ. Nhiều đơn vị chỉ làm đại lý hoặc phụ thầu, lợi nhuận thấp và khó mở rộng thị phần.

Nhân lực lĩnh vực logistics cũng chưa đáp ứng yêu cầu số hóa. Chỉ 5 - 7% lao động logistics được đào tạo bài bản. Việt Nam có thể thiếu 200.000 nhân sự chất lượng cao vào năm 2030, đặc biệt ở các vị trí yêu cầu công nghệ và ngoại ngữ.

Khảo sát cho thấy, khoảng 46% doanh nghiệp logistics ứng dụng công nghệ ở mức nhất định. Một số nghiệp vụ như hải quan điện tử, hóa đơn điện tử đạt gần 100%, nhưng tự động hóa toàn chuỗi và kết nối liên thông thì vẫn hạn chế.

Các nền tảng quản lý vận tải TMS, quản lý kho WMS, quản lý tài chính FMS và ứng dụng quản lý đơn hàng thương mại điện tử chỉ mới đáp ứng từng khâu riêng lẻ, chưa tích hợp toàn ngành…

Logistics Việt Nam đang đứng trước thời cơ lớn khi thương mại điện tử và nhu cầu vận tải cho hoạt động giao hàng tiêu dùng ngày càng gia tăng. Đồ họa: TT

Giải pháp để logistics Việt Nam bứt phá cùng thương mại điện tử

Logistics Việt Nam đang đứng trước thời cơ lớn khi thương mại điện tử và nhu cầu vận tải cho hoạt động giao hàng tiêu dùng ngày càng gia tăng, cộng hưởng với xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu về Đông Nam Á.

Theo các chuyên gia, để tận dụng hiệu quả cơ hội từ thương mại điện tử và hoạt động giao hàng tiêu dùng cuối, ngành logistics Việt Nam cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Cụ thể, khẩn trương hoàn thiện khung pháp lý, điều chỉnh chính sách hỗ trợ hình thành các tập đoàn logistics mạnh, thu hút đầu tư và phát triển bền vững.

Hiện Chính phủ đang rà soát, sửa đổi các quy định về dịch vụ logistics trong Luật Thương mại, đồng thời nội luật hoá các cam kết quốc tế tại WTO, ASEAN và các FTA. Khuyến khích hình thành các tập đoàn logistics mạnh, đủ sức cạnh tranh trên thị trường khu vực và quốc tế.

Bên cạnh đó, đầu tư đồng bộ hạ tầng vận tải, kho bãi. Tập trung phát triển mạng lưới đường bộ, đường sắt tốc độ cao, đường thủy nội địa, cảng hàng không; xây dựng trung tâm phân phối hiện đại kết nối kho ngoại quan với cảng biển, sân bay và khu công nghiệp.

Đồng thời, thúc đẩy chương trình chuyển đổi số quốc gia, hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật trong quản trị vận tải, kho bãi và đơn hàng thương mại điện tử; tiến tới số hóa toàn diện chuỗi cung ứng.

Đặc biệt là chú trọng phát triển nhân lực chất lượng cao. Xây dựng chuẩn nghề logistics, tăng hợp tác giữa doanh nghiệp và cơ sở đào tạo; đẩy mạnh đào tạo thực hành, kỹ năng công nghệ, ngoại ngữ và quản trị chuỗi cung ứng.

Nếu đồng thời xử lý được các nút thắt về chính sách, hạ tầng, công nghệ và nhân lực, logistics Việt Nam hoàn toàn có thể nâng tầm, phục vụ không chỉ thị trường nội địa, mà còn vươn ra quốc tế.