Xuất khẩu thủy sản bứt phá trong quý 1

Doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản chủ động nguồn nguyên liệu đảm bảo xuất khẩu đạt hiệu quả. Ảnh: T.H

Bứt phá từ 2 mặt hàng chủ lực

Theo bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), mặt hàng tôm tiếp tục dẫn đầu xuất khẩu với kim ngạch 931,6 triệu USD trong quý 1.

Sự tăng trưởng vượt bậc này đến từ nhu cầu mạnh mẽ tại các thị trường lớn, như: Trung Quốc, Hoa Kỳ và EU, nơi các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đang phát huy hiệu quả.

Mặt hàng chủ lực cá tra cũng không kém phần quan trọng, đóng góp 465 triệu USD trong quý 1 (tăng 13% so với cùng kỳ năm 2024) và 181 triệu USD trong tháng 3 (tăng 16,1% so với cùng kỳ năm 2024). Giá nguyên liệu ổn định cùng chiến lược đẩy mạnh sản phẩm giá trị gia tăng đã giúp hai mặt hàng này duy trì vị thế dẫn đầu.

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng của cá tra có phần chậm hơn tôm, phần nào phản ánh nhu cầu của thị trường chững lại trong những tháng đầu năm, trong bối cảnh biến động địa chính trị và áp lực thuế chống bán phá giá tại Hoa Kỳ. Trong khi đó, tôm Việt Nam dù giữ được đà tăng, vẫn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ Ecuador và Ấn Độ – những quốc gia có lợi thế về giá cả và quy mô sản xuất.

Theo ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thực phẩm Sao Ta, hiện nay, sản phẩm thủy sản muốn thâm nhập các kệ hàng cao cấp cần thuyết phục được đối tác những gì mình đã và đang thực thi trong tiến trình tạo ra sản phẩm phù hợp các tiêu chí phía đối tác đòi hỏi.

Ngành tôm Ecuador ngoài lợi thế giá rẻ, họ còn có lợi thế khác là khoảng 30% diện tích nuôi tôm của họ đạt chứng nhận ASC, thuận lợi tiêu thụ vào EU và Hoa Kỳ. Tỉ lệ này trong ngành nuôi tôm của Việt Nam là con số cực kỳ khiêm tốn, không muốn nêu ra. Vấn đề là không phải doanh nghiệp Việt Nam không làm, do đại đa số diện tích nuôi là nhỏ lẻ, khó làm và làm thì chi phí cao quá so sản lượng tôm nuôi thu được.

“Đây cũng nên được coi là một cái nút thắt cổ chai cần xử lý để ngành nuôi tôm nói riêng, ngành tôm nói chung thêm cơ hội vươn tầm.”- ông Hồ Quốc Lực chia sẻ.

Một điểm sáng đáng chú ý là sự bứt phá của nhóm cua, ghẹ và nhuyễn thể có vỏ. Cua, ghẹ đạt kim ngạch 86,4 triệu USD trong quý 1, tăng 66%, nhờ nhu cầu tăng vọt từ Trung Quốc trong dịp Tết.

Nhuyễn thể có vỏ (nghêu, sò, hàu) thậm chí còn gây ấn tượng hơn với mức tăng 115%, đạt 64,9 triệu USD. Dù giá trị tuyệt đối chưa cao, tốc độ tăng trưởng này cho thấy tiềm năng lớn của các nhóm sản phẩm nhỏ trong việc đa dạng hóa cơ cấu xuất khẩu. Tuy nhiên, đến tháng 3, các nhóm này có dấu hiệu tăng chậm lại (cua tăng 27,9%, nhuyễn thể có vỏ tăng 89,7%), phản ánh sự giảm nhiệt của nhu cầu sau mùa cao điểm vào tết Nguyên đán.

Xuất khẩu cá ngừ vẫn khó khăn

Trái ngược với bức tranh chung, cá ngừ là nhóm sản phẩm duy nhất ghi nhận kim ngạch xuất khẩu giảm trong tháng 3, đạt 83,3 triệu USD (giảm 0,7% so với cùng kỳ), dù quý 1 vẫn tăng nhẹ 3,6% (222,7 triệu USD). Nguyên nhân chính là áp lực từ quy định IUU, trong đó quy định kích thước cá ngừ tối thiểu 0,5m đã khiến cho nguồn nguyên liệu để chế biến xuất khẩu bị thắt chặt.

Ngoài ra, Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú ở Biển (MMPA) của Hoa Kỳ – thị trường lớn nhất của cá ngừ Việt Nam cũng đang là một thách thức đối với ngành cá ngừ. Tổ chức NOAA Hoa Kỳ bước đầu đã đưa thông báo sơ bộ là không công nhận tương đương cho ngành hải sản Việt Nam, đồng nghĩa với việc nếu không đáp ứng yêu cầu của NOAA đúng thời hạn thì hải sản Việt Nam sẽ bị cấm nhập khẩu vào Hoa Kỳ từ ngày 1/1/2026.

Nếu không nhanh chóng có giải pháp khắc phục, cá ngừ Việt Nam có nguy cơ mất thị phần tại Mỹ, đồng thời tác động domino lên các sản phẩm khai thác khác như mực, bạch tuộc.

Theo bà Lê Hằng, các rào cản thương mại như MMPA, "thẻ vàng" IUU từ EU và việc tăng thuế quan từ Hoa Kỳ dưới chính quyền mới là những thách thức mà ngành thủy sản Việt Nam tiếp tục đối mặt và có giải pháp trong năm 2025.