Tăng thuế thuốc lá không phải là sự lựa chọn mà là đòi hỏi cấp thiết

Tăng thuế thuốc lá sẽ góp phần quan trọng vào việc giảm tỷ lệ sử dụng. Ảnh: TL.

Sử dụng thuốc lá là gánh nặng bệnh tật và kinh tế

Sử dụng thuốc lá là một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu hiện nay. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm, thế giới có hơn 8 triệu người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó có tới 1,3 triệu người chết do hút thuốc thụ động.

Ở góc độ kinh tế, thuốc lá gây ra tổng tổn thất cho kinh tế thế giới khoảng 1400 tỷ USD/năm, bằng 1,8% GDP thế giới.

Quan trọng hơn, thuốc lá là nguyên nhân của bệnh tật, tử vong. Đây cũng là lý do khiến 1,4% rừng mất đi mỗi năm; gây ra khoảng 10% số vụ cháy; giảm ngân sách hộ gia đình.

Tại Việt Nam, với hơn 15 triệu người hút thuốc, với hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm do hút thuốc lá chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động. Đồng thời, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng/năm, tương đương khoảng 1,1% GDP.

Đây là mối đe dọa đối với sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước. Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc cao nhất thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN.

Theo ước tính của WHO và Ngân hàng Thế giới, khi tăng thuế để giá tăng 10% thì sẽ giảm tiêu dùng khoảng 4% ở các nước phát triển, 5% ở các nước đang phát triển.

Đặc biệt, ở người nghèo và lớp trẻ thì tăng thuế sẽ làm giảm tiêu dùng nhiều hơn. Cụ thể, khi tăng giá 10% sẽ giảm tiêu thụ tới 10% ở trẻ em và người nghèo. Giá thuốc lá cao cũng có tác dụng ngăn ngừa trẻ bắt đầu hút thuốc.

Ths, Bs Nguyễn Tuấn Lâm, Chuyên gia Phòng chống tác hại thuốc lá của WHO cho rằng, hiện tỷ lệ thuế thuốc lá ở Việt Nam tính theo giá bán lẻ rất thấp,chỉ khoảng 36,7%, trong khi Thái Lan là 78,6%, Philipine là 71,3%; Indonesia là 63,5%...

Ở góc độ khác, chuyên gia kinh tế Đào Thế Sơn cho biết, thực tế tại các hộ gia đình hiện nay, chi tiêu thuốc lá tiêu tốn khá nhiều ngân sách. Điều này không chỉ khiến các hộ gia đình phải cắt giảm tiêu dùng, vô hình trung tiêu dùng thuốc lá lấn át chi tiêu cho giáo dục, nhất là ở các hộ nghèo.

Thuế góp phần tăng số lượng và năng suất lao động

Tăng thuế thuốc lá đã được chứng minh là biện pháp hiệu quả và ít tốn kém nhất để giảm sử dụng, đặc biệt là ngăn ngừa thanh thiếu niên hút thuốc. Biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm gánh nặng bệnh tật, và tử vong mà còn giúp tăng nguồn thu từ thuế thuốc lá cho ngân sách, để tái đầu tư vào các ưu tiên của đất nước.

Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực hướng tới phát triển bền vững, giảm bất bình đẳng và xây dựng một xã hội khỏe mạnh, công bằng, nhiều ý kiến cho rằng, tăng thuế thuốc lá không phải là lựa chọn - mà là một đòi hỏi cấp thiết.

Theo chuyên gia kinh tế Đào Thế Sơn, tăng thuế TTĐB có thể giúp hộ gia đình tăng chất lượng cuộc sống và kinh tế hiện tại cũng như tương lai.

Thuế TTĐB thuốc lá góp phần giảm chi phí y tế, môi trường gây tổn hại tới tăng trưởng. Nguồn ngân sách thu được từ thuế có thể dùng cho việc cải thiện chương trình phát triển bền vững SDGs, thông qua việc trợ cấp giáo dục và y tế cho hộ nghèo.

Mặt khác, theo tính toán, nếu tăng thuế thuốc lá từ 65% lên 85% có thể tăng GDP thêm 0,09%; từ 65% lên 105% thì GDP tăng thêm 0,18%.

“Tăng thuế TTĐB thuốc lá không làm giảm tăng trưởng mà giúp thay đổi cơ cấu nguồn thu theo hướng công bằng. Thuế TTĐB đối với thuốc là nên được coi là một chính sách tài khoá hỗ trợ tăng trưởng kinh tế hơn là ngược lại. Việt Nam cần mạnh dạn tăng thuế TTĐB để có thể nâng cao chất lượng tăng trưởng và tăng trưởng bền vững”, chuyên gia kinh tế Đào Thế Sơn nói.

Chia sẻ thêm, Ths, Bs Nguyễn Tuấn Lâm nhấn mạnh, tăng thuế thuốc lá tốt cho phát triển bền vững. Thuế TTĐB thuốc lá góp phần giảm chi phí y tế, môi trường gây tổn hại tới tăng trưởng, trong khi làm tăng năng suất lao động.

Theo thống kê, mỗi năm người Việt Nam dành khoảng 21,8 triệu giờ lao độngdo sử dụng thuốc lá; 13,4 triệu giờ người bệnh nghỉ việc đi khám chữa bệnh; 8,3 triệu giờ người nhà nghỉ việc để chăm sóc…

Nếu giảm tỷ lệ hút thuốc, mỗi năm Việt Nam sẽ tăng thêm 120.000 việc làm cho nền kinh tế. Do vậy, tăng thuế TTĐB giảm thời gian lao động bị mất đi, nâng cao nguồn cung và chất lượng, năng suất lao động.

Từ những phân tích này, chuyên gia của WHO cho rằng, tăng thuế thuốc lá là biện pháp cùng thắng: thắng cho y tế công cộng, và thắng cho nguồn thu ngân sách từ thuế.Tăng thuế thuốc lá là biện pháp tốt cho phát triển bền vững.