Sức ép tỷ giá đè nặng trên vai doanh nghiệp xuất khẩu

Tỷ giá tham chiếu do NHNN công bố ngày 28/4/2025 đã lên 24.960 đồng/đô la, tăng trên 2,5% so với đầu năm 2025.

Tỷ giá tăng cao chưa từng có trong lịch sử

Từ đầu năm 2025, tỷ giá đô la Mỹ/ tiền đồng liên tục nhích lên. Dù Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vẫn chủ động bán ngoại tệ can thiệp, song tỷ giá USD/VND liên tục thiết lập mức kỷ lục mới. Đáng chú ý, áp lực tỷ giá đang có xu hướng tăng mạnh trong tháng 4, với mức tăng cho riêng tháng 4 đã trên 1%.

Đỉnh điểm vào ngày 25/4, giá USD tại các ngân hàng thương mại được niêm yết mua vào ở mức 25.805 đồng/USD và bán ra ở 26.195 đồng/USD, tăng 235 đồng so với cách đây 2 tuần. Đây là mức cao chưa từng có trong lịch sử.

Ngày 2/5, Ngân hàng Nhà nước công bố tỷ giá trung tâm của đồng Việt Nam với USD giữ nguyên, ở mức 24.956 đồng. Tỷ giá tham khảo tại Sở giao dịch Ngân hàng Nhà nước mua vào - bán ra hiện ở mức: 23.759 đồng - 26.153 đồng.

Tỷ giá USD niêm yết tại các ngân hàng thương mại mua vào và bán ra như sau: Vietcombank: 25.530 đồng - 25.920 đồng; Vietinbank: 25.763 đồng - 26.120 đồng; BIDV: 25.800 đồng - 26.160 đồng.

Trong phiên giao dịch đầu tiên của tháng 5, thị trường giao dịch ngoại tệ tự do tiếp tục chứng kiến diễn biến tăng "nóng" của tỷ giá USD/VND.

Hiện các điểm thu đổi ngoại tệ trên thị trường tự do niêm yết giá mỗi USD ở mức 26.420 đồng (mua vào) và 26.520 đồng (bán ra), tăng thêm 30 đồng mỗi chiều so với phiên liền trước. Đây là lần đầu USD "chợ đen" vượt mốc 26.500 đồng, lập kỷ lục từ trước đến nay.

Tuy nhiên, cần chú ý áp lực tỷ giá hiện tại chủ yếu đến từ hai yếu tố ngắn hạn: thương mại gián đoạn trong tháng 4 sau khi Mỹ công bố chính sách thuế quan và áp lực nội tại từ vấn đề thanh khoản dư thừa trên hệ thống liên ngân hàng.

Điều đáng chú ý là trong khi USD tại Việt Nam tăng mạnh thì chỉ số sức mạnh đồng bạc xanh trên thị trường quốc tế (USD Index - DXY) lại giảm sâu, chỉ còn 98,975 điểm, mức thấp nhất kể từ năm 2022, phản ánh tâm lý tiêu cực trên thị trường.

Các chuyên gia cho rằng chính sách thuế quan mới của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump, đặc biệt là đề xuất áp thuế đối ứng 46% đối với hàng hóa Việt Nam, đã tạo ra tâm lý lo ngại về dòng vốn và cán cân thương mại. Điều này khiến nhu cầu tích trữ USD tăng cao, đẩy tỷ giá trong nước leo thang.

Theo các chuyên gia, áp lực tỷ giá trong ngắn hạn là đáng chú ý nhưng chưa tạo rủi ro hệ thống.

Áp lực đè nặng trên vai doanh nghiệp xuất khẩu

Theo lý thuyết, khi tỷ giá tăng thì xuất khẩu sẽ được hưởng lợi hơn so với doanh nghiệp nhập khẩu. Tuy nhiên, lý thuyết này lại không hoàn toàn đúng với Việt Nam.

Về số liệu xuất khẩu, theo Cục Hải quan (Bộ Tài chính), tổng trị giá xuất nhập khẩu hàng hóa của nước ta trong nửa đầu tháng 4/2025 (từ ngày 1/4/2025 - 15/4/2025) đạt 35,44 tỷ USD. Lũy tiến, tổng trị giá xuất nhập khẩu của cả nước đến hết ngày 15/4 đạt 237,97 tỷ USD, tăng 16,5%, tương ứng tăng 33,71 tỷ USD về số tuyệt đối so với cùng kỳ năm trước.

Tuy nhiên, nếu nhìn sâu hơn vào số liệu xuất khẩu đến tháng 4, hoạt động xuất khẩu đã có dấu hiệu suy giảm. Thống kê cho thấy, tổng trị giá hàng hoá xuất khẩu của nước ta trong nửa đầu tháng 4 đạt 16,75 tỷ USD, giảm 6,9% so với cùng kỳ tháng 3. Còn so với nửa cuối tháng 3 (là kỳ có trị giá xuất khẩu cao nhất từ trước đến nay), thì trị giá xuất khẩu của nửa đầu tháng 4 giảm 18,3% (tương ứng giảm 3,74 tỷ USD).

Điều này báo hiệu, xuất khẩu quý II đối mặt với rất nhiều khó khăn, nhất là về thuế quan của Mỹ.

Về phía doanh nghiệp xuất khẩu, do họ cũng là đơn vị nhập khẩu khá nhiều, nên khi tỷ giá tăng cao, thì họ cũng chịu áp lực lớn do chi phí đầu vào tăng. Những ngành phụ thuộc nhiều vào nguyên vật liệu nhập khẩu như điện tử, dược phẩm, máy móc thiết bị... đang đối mặt với bài toán tăng giá bán hoặc chấp nhận giảm biên lợi nhuận.

Cụ thể đối với ngành công nghiệp chế biến chế tạo, tính đến hết 15/4/2025, nhập khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện tăng 9,12 tỷ USD, tương ứng tăng 32,5%; máy móc thiết bị dụng cụ và phụ tùng tăng 2,64 tỷ USD, tương ứng tăng 21,2% so với cùng kỳ năm 2024.

Trao đổi với phóng viên, TS. Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại chỉ rõ, hàng công nghiệp chế biến chiếm gần 90% xuất khẩu của Việt Nam, nhưng phần lớn linh kiện sản xuất mặt hàng này lại phải nhập khẩu. Vì thế, khi USD tăng giá, chi phí nhập khẩu nguyên liệu cũng tăng, làm giảm lợi thế cạnh tranh.

Trước tình hình tỷ giá leo thang, NHNN đã có động thái trấn an thị trường, cam kết tiếp tục điều hành tỷ giá linh hoạt, sẵn sàng bán ngoại tệ can thiệp khi cần thiết để ổn định thị trường.

Nhiều chuyên gia đề xuất, nếu áp lực tỷ giá tiếp tục kéo dài, NHNN cần tăng cường các biện pháp bán ngoại tệ hỗ trợ thị trường hoặc nâng dự trữ bắt buộc USD tại các ngân hàng thương mại nhằm giảm bớt nhu cầu đầu cơ.