Khẳng định quyền đánh thuế, giữ lại nguồn thu ngân sách cho Việt Nam

Phó Cục trưởng Cục Thuế Đặng Ngọc Minh

Ông có thể cho biết việc Chính phủ ban hành Nghị định 236 có ý nghĩa như thế nào trong việc triển khai thuế tối thiểu toàn cầu tại Việt Nam?

Ngày 29/11/2023, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 107/2023/QH15 về việc áp dụng thuế TNDN bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu. Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1/1/2024 và áp dụng cho năm tài chính 2024.

Ngày 29/8/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 236 quy định chi tiết một số điều của Nghị quyết số 107/2023/QH15. Nghị định này đóng vai trò then chốt trong việc triển khai thuế tối thiểu toàn cầu tại Việt Nam.

Nghị định này đặt ra một khung pháp lý rõ ràng bằng cách cụ thể hóa các quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu, phù hợp với hướng dẫn của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) giúp Việt Nam chính thức áp dụng và triển khai chính sách thuế quan trọng này.

Với việc ban hành Nghị định này, Việt Nam khẳng định quyền đánh thuế của mình đối với các tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam, thay vì để các quốc gia khác đánh thuế bổ sung. Điều này giúp giữ lại nguồn thu ngân sách đáng kể cho Việt Nam.

Bên cạnh đó, Nghị định 236 cũng cho thấy sự chủ động của Việt Nam trong việc thực thi các cam kết quốc tế và hội nhập vào hệ thống thuế toàn cầu.

Nghị định 236 giúp Việt Nam bảo vệ quyền đánh thuế và chống xói mòn cơ sở thuế như thế nào thưa ông?

Theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu, nếu một tập đoàn có thuế suất thực tế ở Việt Nam dưới 15%, thì phần chênh lệch này có thể bị đánh thuế bổ sung ở nước khác (nước có công ty mẹ) theo quy định Tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu (IIR). Thống kê của OECD cho thấy, hiện tại, có khoảng 50 quốc gia đã triển khai các quy định thuế tối thiểu toàn cầu theo nhiều cách khác nhau.

Tuy nhiên, với việc áp dụng quy định thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT), Việt Nam có quyền ưu tiên đánh thuế bổ sung ngay tại lãnh thổ của mình đối với các tập đoàn này thay vì để các nước khác thu phần thuế bổ sung đó, Việt Nam sẽ giữ lại được nguồn thu đáng kể.

Theo số liệu quyết toán thuế TNDN năm 2023, Cục Thuế tính toán sơ bộ có khoảng 119 tập đoàn nước ngoài đầu tư và 4 tập đoàn Việt Nam phát sinh số thuế TNDN bổ sung phải nộp theo Quy định về thuế tối thiểu toàn cầu năm 2024 với số thuế ước tính khoảng 12.600 tỷ đồng.

Quy định này cũng ngăn chặn tình trạng các tập đoàn chuyển lợi nhuận đến các quốc gia có thuế suất thấp để tránh né nghĩa vụ thuế, qua đó đảm bảo tính công bằng và hiệu quả của hệ thống thuế.

Theo ông các quy định về cơ chế chuyển tiếp và giảm trừ trách nhiệm trong Nghị định 236 có vai trò gì đối với doanh nghiệp trong bối cảnh hiện nay?

Các quy định chuyển tiếp và giảm trừ trách nhiệm trong Nghị định 236 được xây dựng trên cơ sở các tài liệu hướng dẫn của Bộ quy định về thuế tối thiểu toàn cầu của OECD; đồng thời phù hợp với pháp luật về quản lý thuế và pháp luật có liên quan.

Những quy định này có vai trò rất quan trọng đối với các tập đoàn đa quốc gia hoạt động tại Việt Nam, giúp giảm bớt gánh nặng tuân thủ và có lộ trình thích ứng với chính sách thuế mới.

Việc áp dụng một chính sách thuế phức tạp như thuế tối thiểu toàn cầu đòi hỏi các doanh nghiệp phải thay đổi hệ thống kế toán, quy trình báo cáo và quản lý dữ liệu.

Các quy định chuyển tiếp và giảm trừ trách nhiệm như quy định về giảm trừ trách nhiệm trong thời gian chuyển tiếp cho các năm tài chính từ 2024 đến 2026 tại Điều 11 của Nghị định giúp doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị và điều chỉnh, tránh bị xử phạt do chưa kịp thích ứng.

Các quy định này giúp doanh nghiệp có thể tính toán trước được nghĩa vụ thuế của mình một cách rõ ràng hơn, từ đó xây dựng kế hoạch kinh doanh và đầu tư hiệu quả.

Việc triển khai các quy định về thuế tối thiểu toàn cầu góp phần định hình lại cách Việt Nam thu hút FDI.

Ngoài ra, một điểm đáng chú ý trong quy định về thuế tối thiểu toàn cầu là cơ chế giảm trừ giá trị tài sản hữu hình và tiền lương.

Nhờ quy định này, phần lợi nhuận tính thuế bổ sung được giảm bớt, từ đó hạ số thuế phải nộp, đặc biệt đối với các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất, kinh doanh thực chất và tạo ra nhiều việc làm tại Việt Nam.

Điều đó cũng khuyến khích các tập đoàn đa quốc gia đầu tư vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh có giá trị thực, thay vì chỉ là các hình thức đầu tư ảo nhằm né thuế.

Ông đánh giá như thế nào về tác động lâu dài của Nghị định 236 đối với công tác thu ngân sách, môi trường đầu tư và công bằng cạnh tranh tại Việt Nam?

Nghị định 236 có tác động lâu dài và sâu rộng đến Việt Nam trên ba khía cạnh chính: thu ngân sách, môi trường đầu tư và công bằng cạnh tranh.

Thứ nhất, Nghị định này giúp Việt Nam gia tăng nguồn thu ngân sách từ các tập đoàn đa quốc gia. Thay vì để các khoản thuế bổ sung chảy về quốc gia mẹ, việc áp dụng QDMTT cho phép Việt Nam giữ lại nguồn thu này, giúp ngân sách nhà nước có thêm nguồn lực để chi tiêu cho các dự án phát triển cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, và an sinh xã hội.

Thứ hai, về môi trường đầu tư: Nghị định 236 không làm giảm tính hấp dẫn của môi trường đầu tư Việt Nam, mà ngược lại, định hình lại cách Việt Nam thu hút FDI.

Thay vì dựa vào ưu đãi thuế TNDN, Việt Nam cần chuyển sang các chính sách hỗ trợ đầu tư phi thuế, như cải thiện cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đơn giản hóa thủ tục hành chính, và tạo ra một hệ sinh thái đầu tư bền vững hơn.

Điều này khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài tập trung vào chất lượng, chứ không chỉ vào lợi thế về thuế suất thấp. Quy định về thuế tối thiểu toàn cầu sẽ khuyến khích các tập đoàn đa quốc gia có hoạt động sản xuất, kinh doanh thực chất, tạo ra nhiều việc làm và giá trị gia tăng cao tại Việt Nam.

Đồng thời, giúp Việt Nam sàng lọc và thu hút những dự án đầu tư có công nghệ tiên tiến và đóng góp tích cực cho nền kinh tế.

Thứ ba, về công bằng cạnh tranh: Nghị định này sẽ tạo ra một sân chơi công bằng hơn cho các doanh nghiệp, cả trong và ngoài nước. Trước đây, các tập đoàn đa quốc gia lớn thường được hưởng các ưu đãi thuế TNDN đặc biệt, tạo ra sự bất bình đẳng so với các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước.

Với việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, sự chênh lệch này sẽ được thu hẹp, giúp các doanh nghiệp trong nước có thể cạnh tranh một cách công bằng hơn.

Xin trân trọng cảm ơn ông!