Hợp tác Hải quan trong xu thế tự do hóa thương mại toàn cầu

Tích cực tham gia định hình cơ chế, thể chế hợp tác

Đến thời điểm này, trong khuôn khổ đa phương, Hải quan Việt Nam đã tham gia đàm phán, ký kết và triển khai khoảng 30 văn kiện, thỏa thuận hợp tác với Tổ chức Hải quan thế giới (WCO), Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Trong khuôn khổ song phương, Hải quan Việt Nam luôn duy trì việc mở rộng quan hệ hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau với hải quan các nước trên thế giới.

Trước kia, việc tham gia các tổ chức quốc tế chỉ ở mức độ thực hiện quyền, nghĩa vụ thành viên thì nay Hải quan Việt Nam đang dần chuyển hóa sang vị thế chủ động tích cực tham gia định hình cơ chế, thể chế hợp tác, tạo dựng khuôn khổ pháp lý cho các hoạt động hợp tác và trợ giúp lẫn nhau.

Theo bà Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Tổng cục Hải quan), trong khuôn khổ WTO, Hải quan Việt Nam là cơ quan đầu mối triển khai Hiệp định Tạo thuận lợi thương mại của WTO (TFA) với những cam kết về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực thuế và hải quan; hiện nay tỷ lệ thực thi TFA của Việt Nam đã đạt 94,5% và sẽ bảo đảm thực thi hoàn toàn vào cuối năm 2024.

Hội nghị và Triển lãm công nghệ năm 2023 của WCO được tổ chức thành công tại Việt Nam. Ảnh: Quang Hùng

Trong khuôn khổ APEC, Hải quan Việt Nam đã tích cực phối hợp triển khai các chương trình hợp tác, như: dự án về “Thúc đẩy liên kết DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME) trong thương mại điện tử về thủ tục quy định đối với các hàng hóa trị giá thấp” với Hoa Kỳ; dự án về “Tăng cường Dịch vụ và Giám sát thông minh của cơ quan Hải quan để tăng cường phát triển các khu vực thương mại tự do/khu vực cảng biển tự do” với Trung Quốc; dự án về “Xây dựng năng lực liên quan đến tự chứng nhận xuất xứ trong các FTA/RTA” với Nhật Bản…

Đón đầu xu hướng thương mại

Tại Hội nghị và triển lãm công nghệ của WCO năm 2023 diễn ra vào tháng 10/2023 tại Thủ đô Hà Nội, nhiều chuyên gia, đại biểu quốc tế đã đưa ra đánh giá về xu thế phát triển thương mại điện tử, chuyển đổi số và ứng dụng các thành tựu của cuộc cách mạng 4.0 sẽ là động lực cho các cơ quan Hải quan thế giới ứng dụng các công nghệ mới trong hoạt động quản lý.

Vì thế, hợp tác hải quan thời gian tới hướng tới chia sẻ kinh nghiệm ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số nhằm hiện đại hóa công tác quản lý hải quan và tạo thuận lợi chuỗi cung ứng thương mại toàn cầu không gián đoạn sẽ cần được thúc đẩy mạnh mẽ.

Bà Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, yêu cầu rất quan trọng hiện nay là nghiên cứu, đánh giá, dự báo đúng các xu hướng quan hệ thương mại, đầu tư giữa Việt Nam với các đối tác chiến lược, đối tác hợp tác, từ đó hoạch định chính xác các kế hoạch, định hướng và xác định các ưu tiên hợp tác phù hợp điều kiện nguồn lực nội tại.

Trong đó, trọng tâm sẽ là các hoạt động kết nối, trao đổi dữ liệu điện tử giữa hải quan các nước phục vụ yêu cầu quản lý và thông quan hàng hóa XNK. Ngoài ra, hoạt động đàm phán công nhận lẫn nhau chương trình DN ưu tiên (AEO) giữa hải quan các nước cũng sẽ gia tăng trong bối cảnh các nước đều hướng tới mục tiêu cân bằng giữa bảo đảm an ninh và tạo thuận lợi cho thương mại.

Tại phiên họp thứ 31 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV, nhiều ý kiến nhấn mạnh, để có thể tận dụng tối đa các lợi ích từ tiến trình hợp tác và hội nhập quốc tế của Hải quan Việt Nam, các DN cần dành sự quan tâm thích đáng đối với các vấn đề hội nhập kinh tế, chủ động nắm bắt các cam kết quốc tế trong lĩnh vực thương mại và hải quan.

Ngoài ra, mục tiêu đề ra thêm là việc ủng hộ cơ quan Hải quan trong tiến trình cải cách hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; chủ động tham gia vào quá trình tham vấn xây dựng chính sách, pháp luật, các văn bản thực thi cam kết quốc tế để bảo đảm tính khả thi, hợp lý và không cản trở hoạt động thương mại hợp pháp của DN.

Bà Nguyễn Thị Việt Nga nhấn mạnh, trong mối liên hệ với xu thế hợp tác hải quan, Hải quan Việt Nam sẽ hợp tác chặt chẽ với các đối tác nước ngoài để nghiên cứu, tìm hiểu và đánh giá các mô hình quản lý hải quan và xu hướng phát triển của quản lý hải quan hiện đại trong bối cảnh mới.

Qua đó, kết nối trao đổi thông tin thông suốt, phối hợp xác minh xuất xứ hàng hóa, xác minh các vụ việc nghi ngờ vi phạm pháp luật hải quan; tăng cường phối hợp trong kiểm soát ma túy, động vật, thực vật quý hiếm, vận chuyển phế thải bất hợp pháp; nghiên cứu triển khai thí điểm trao đổi thông tin về hàng hóa theo một số mặt hàng trọng điểm và giữa các cặp cảng biển lớn của Việt Nam với các đối tác chiếm tỷ trọng lớn trong thương mại phục vụ yêu cầu quản lý và thông quan hàng hóa XNK.

Việc hợp tác quốc tế cần thể hiện hiệu quả sâu rộng trên tinh thần bình đẳng, cùng có lợi, sẽ giúp hàng hóa XK của Việt Nam tránh được các rào cản về thủ tục kiểm tra tại nước NK, rút ngắn thời gian thông quan, giảm chi phí xử lý hàng hóa tại cửa khẩu và tăng lợi thế cạnh tranh tại các thị trường này.