Giải bài toán rác thải nhựa trong thời kinh doanh số

Trung bình mỗi tỷ USD hàng hóa TMĐT bán ra thị trường sẽ tạo ra khoảng 7.600 tấn nhựa từ hoạt động đóng gói.

Dự báo hơn 800.000 tấn rác nhựa vào năm 2030

Thị trường TMĐT Việt Nam đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ. Theo số liệu mới nhất, quy mô thị trường đã đạt mốc 25 tỷ USD trong năm 2024, tăng 20% so với năm 2023, tỷ này giúp Việt Nam vươn lên dẫn đầu ASEAN về tốc độ phát triển TMĐT.

Tuy nhiên, sự tăng trưởng này cũng đang tạo ra một hệ lụy đáng lo ngại, đó là lượng rác thải nhựa phát sinh từ hoạt động đóng gói hàng hóa TMĐT ngày càng nhiều, gây áp lực lớn lên môi trường và hệ thống xử lý chất thải.

Theo đại biểu Quốc hội Châu Quỳnh Dao (đoàn Kiên Giang), hiện nay nhà nhà livestream, người người livestream, việc bán hàng online phổ biến và kéo theo nhu cầu chuyển tải sản phẩm đến người tiêu dùng... Vì thế, hàng hóa được đóng gói cẩn thận, qua nhiều lớp, đựng trong hộp carton rồi quấn thêm màng nilon, túi khí, xốp, dùng băng dính, băng keo…

Tất cả các loại vật liệu đóng gói kể trên đều là nhựa khó phân hủy, gây cản trở lớn cho công tác thu gom, tái chế và xử lý chất thải.

Theo khảo sát của Hiệp hội TMĐT Việt Nam (VECOM) năm 2024, trung bình mỗi tỷ USD hàng hóa TMĐT bán ra thị trường sẽ tạo ra khoảng 7.600 tấn nhựa từ hoạt động đóng gói. Riêng đối với lĩnh vực giao đồ ăn online, lượng rác thải nhựa còn cao hơn, lên tới 18.600 tấn cho mỗi tỷ USD giao dịch.

Với mục tiêu đạt quy mô 100 tỷ USD vào năm 2030, TMĐT Việt Nam có thể phát sinh hơn 800.000 tấn rác thải nhựa mỗi năm nếu không có biện pháp kiểm soát kịp thời và hiệu quả.

Nguyên nhân khiến lượng rác thải này gia tăng là do hệ thống pháp luật chưa bắt kịp với sự phát triển của thị trường. Luật sư Bùi Văn Đức (Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh) cho biết, các luật chuyên ngành như Luật Bưu chính hay Luật TMĐT chưa quy định những hoạt động mới phát sinh như livestream bán hàng, quản lý gian lận TMĐT, quy trình xử lý vi phạm...

Trong khi, phần lớn người bán vẫn e ngại chuyển sang sử dụng vật liệu thân thiện môi trường do chi phí cao. Chính sách hỗ trợ, khuyến khích sử dụng bao bì xanh hiện nay cũng chưa đồng bộ và thiếu hướng dẫn cụ thể.

Riêng đối với lĩnh vực giao đồ ăn online, lượng rác thải nhựa còn cao hơn, lên tới 18.600 tấn cho mỗi tỷ USD giao dịch.

Đề xuất hoàn thiện pháp luật và chính sách

Trả lời chất vấn tại Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, bao bì nhựa hiện được sử dụng phổ biến trong TMĐT vì tính tiện dụng và chi phí thấp. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc rác thải từ bao bì sẽ tiếp tục tăng nhanh, đi cùng với mức tăng trưởng 20 - 25%/năm của ngành.

Để kiểm soát tình trạng này, Bộ Công Thương đang triển khai một số giải pháp như: Xây dựng chính sách khuyến khích người tiêu dùng và doanh nghiệp chuyển sang sử dụng sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường, thông qua các chương trình khuyến mại và hỗ trợ cụ thể.

Đồng thời, đưa nội dung bảo vệ môi trường vào Dự thảo Luật TMĐT sửa đổi, bao gồm quy định từ khuyến khích đến bắt buộc đối với vật liệu đóng gói.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng và xã hội hóa công tác thu gom, tái chế rác thải TMĐT. Hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới vật liệu đóng gói, hướng tới phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn.

Phát biểu tại Quốc hội, nhiều đại biểu cho rằng, TMĐT không thể phát triển bền vững nếu không gắn với chuyển đổi xanh.

Đồng tình với quan điểm trên, các chuyên gia cũng đề xuất rằng, muốn kinh tế phát triển nhanh thì chuyển đổi số, muốn phát triển bền vững thì chuyển đổi xanh. Phải thống nhất quan điểm trong hành động.

Luật sư Bùi Văn Đức (Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh) cho rằng, cần sửa đổi các luật liên quan như Luật Bưu chính, Luật TMĐT, đưa nội dung quản lý rác thải TMĐT vào chương trình xây dựng pháp luật.

Bên cạnh đó, tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách khuyến khích các hộ kinh doanh và nhà sản xuất sử dụng vật liệu đóng gói thân thiện môi trường. Thúc đẩy tiêu dùng xanh, nâng cao ý thức và trách nhiệm của người tiêu dùng và cộng đồng trong bảo vệ môi trường…

Trong bối cảnh TMĐT tiếp tục mở rộng quy mô và người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng mua sắm trực tuyến, việc kiểm soát rác thải, đặc biệt là bao bì nhựa cần được đặt lên hàng đầu trong các chính sách quản lý, nhằm đảm bảo phát triển TMĐT gắn liền với mục tiêu bền vững.