Dòng tiền kinh doanh âm có đáng lo?

	Dòng tín dụng đã chảy vào những lĩnh vực kinh tế nào?
	Dòng tiền vẫn hướng tới các nhóm cổ phiếu có câu chuyện riêng
	Dòng tiền tiếp tục đổ vào bất động sản, nguy cơ cơn sốt đất mới?

May Thành Công bị mắc kẹt hàng trăm tỷ đồng khoản phải thu do đối tác nước ngoài phá sản. Ảnh: ST

Thiếu hụt dòng tiền kinh doanh

Thông thường, khi nhìn nhận kết quả kinh doanh của một DN, nhiều nhà đầu tư chủ yếu chỉ quan tâm tới yếu tố doanh thu, lợi nhuận và thường bỏ qua yếu tố dòng tiền. Trong khi trên thực tế, dòng tiền từ hoạt động kinh doanh mới là điểm mấu chốt để có thể đánh giá chính xác và toàn diện về sức khỏe tài chính của DN.

Qua nghiên cứu báo cáo tài chính quý 2/2021 của các DN niêm yết có thể thấy không ít trường hợp DN có dòng tiền kinh doanh lại ở trạng thái âm. Điển hình như trường hợp của Công ty CP Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ), doanh thu và lợi nhuận sau thuế hợp nhất bán niên 2021 cùng tăng trưởng 50% và 67%, đạt lần lượt 11.637 tỷ đồng và 735 tỷ đồng. Tuy nhiên, báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất giữa niên độ lại ghi nhận dòng tiền kinh doanh âm tới 257 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ năm trước dương 376 tỷ đồng. Nguyên nhân là do khoản chi cho hàng tồn kho tăng đột biến thêm 905 tỷ đồng so với đầu năm. Tại thời điểm 30/6/2021, giá trị hàng tồn kho của PNJ là 7.451 tỷ đồng, chiếm 81% tổng tài sản. Trong đó, tập trung chủ yếu ở hàng hóa (chiếm 86%).

Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) cũng ghi nhận kết quả kinh doanh ấn tượng với lãi ròng 6 tháng đầu năm 2021 đạt 2.249 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ năm trước lỗ 692 tỷ đồng. Tuy nhiên, mức tăng cả về giá trị hàng tồn kho và các khoản phải thu đã khiến cho lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động kinh doanh âm tới 2.166 tỷ đồng trong nửa đầu năm nay, trong khi cùng kỳ năm trước dương 2.899 tỷ đồng. Tại thời điểm cuối tháng 6/2021, tổng tài sản của Petrolimex đạt 68.380 tỷ đồng, tăng gần 12% so với đầu năm. Trong đó, giá trị hàng tồn kho là 12.448 tỷ đồng, tăng 32% so với đầu năm; các khoản phải thu ngắn hạn ở 11.528 tỷ đồng, tăng 60%. Khoản tiền lớn nằm ở phía khách hàng chưa thu được cùng với lượng hàng tồn kho cao là nguyên nhân dẫn tới dòng tiền của Petrolimex âm.

Dòng tiền kinh doanh của Tổng công ty CP XNK và Xây dựng Việt Nam (Vinaconex) thậm chí còn âm tới 2.676 tỷ đồng. Cùng kỳ năm trước, dòng tiền này cũng âm 58 tỷ đồng. Nguyên nhân của tình trạng này là do các khoản phải thu tăng mạnh. Tại thời điểm cuối quý 2/2021, tổng giá trị các khoản phải thu của Vinaconex ở mức 16.209 tỷ đồng, gấp 2,1 lần so với đầu năm. Trong đó, các khoản phải thu ngắn hạn tăng 85% so với đầu năm, lên mức 13.827 tỷ đồng; khoản phải thu dài hạn cũng tăng vọt từ 209 tỷ đồng lên 2.382 tỷ đồng. Công ty phải trích lập 1.314 tỷ đồng cho các khoản phải thu ngắn hạn và hơn 1 tỷ đồng cho khoản phải thu dài hạn. Đáng chú ý, Vinaconex có 1.902 tỷ đồng nợ xấu và đánh giá giá trị có thể thu hồi ở mức chỉ 586 tỷ đồng.

Với giá trị các khoản phải thu lớn, chiếm tới 53% tổng tài sản, Vinaconex phải đẩy mạnh vay nợ để bù đắp vào dòng tiền. Theo đó, vay và nợ thuê tài chính ngắn hạn tại thời điểm cuối quý 2/2021 ở mức 2.931 tỷ đồng, tăng 37% so với đầu năm; vay và nợ thuê tài chính dài hạn cũng vọt lên mức 6.857 tỷ đồng, gấp 3,2 lần hồi đầu năm. Tổng nợ phải trả của Vinaconex tại thời điểm cuối quý 2/2021 cũng tăng thêm 10.000 tỷ đồng so với đầu năm, lên mức gần 23.000 tỷ đồng, gấp hơn 3 lần vốn chủ sở hữu. Điều này tiềm ẩn rủi ro đối với Vinaconex trong thời gian tới.

Tại Công ty CP Tập đoàn Lộc Trời, dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh cũng âm 1.286 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm 2021. Theo đó, hàng tồn kho của Lộc Trời đạt giá trị 4.210 tỷ đồng, tăng 68% so với đầu năm 2021. Trong khi các khoản phải thu ngắn hạn có chiều hướng giảm thì dự phòng phải thu ngắn hạn khó đòi vẫn ở mức cao. Nợ phải trả cũng tăng thêm 38%, lên 5.634 tỷ đồng và gấp gần 2 lần so với vốn chủ sở hữu của Lộc Trời tại thời điểm cuối quý 2/2021.

Nhiều DN khác cũng ghi nhận dòng tiền kinh doanh ở trạng thái âm như Công ty CP Bóng đèn phích nước Rạng Đông (RAL), Công ty CP Pin Ắc quy Miền Nam (PAC), Công ty CP Đầu tư – thương mại Thành Công (TCM), Tổng công ty Dầu Việt Nam (OIL)…

Chỉ báo rủi ro

Theo các chuyên gia, trường hợp tiền thu vào nhỏ hơn tiền chi ra cho thấy DN gặp khó khăn trong quá trình tiêu thụ sản phẩm hoặc khó thu hồi tiền. Điều này đồng nghĩa với việc DN chỉ ghi nhận lãi trên sổ sách chứ chưa thu được tiền về. Khi đó DN sẽ phải bù đắp bằng dòng tiền đầu tư hoặc dòng tiền hoạt động tài chính, như vay nợ, huy động thêm vốn từ cổ đông, thanh lý tài sản… Như trường hợp của Vinaconex hay Lộc Trời nêu trên, dòng tiền bị thiếu hụt do ứ đọng ở phía khách hàng, đối tác chưa thể thu hồi hoặc nằm trong hàng tồn kho. Trong khi hàng tồn kho luôn có rủi ro giảm giá, khoản phải thu cũng có rủi ro về khả năng thu hồi. Nhiều trường hợp DN đã bị mất trắng hàng trăm tỷ khoản phải thu đối tác phá sản là bài học nhãn tiền cho vấn đề này. Thêm vào đó, việc vay vốn để bù đắp cho dòng tiền thiếu hụt còn làm gia tăng gánh nặng lãi vay cũng như rủi ro về tài chính nều DN không cơ cấu được nguồn vốn để trả các khoản nợ đến hạn.

Do đó, việc quản trị dòng tiền là vấn đề luôn được các chuyên gia lưu ý đối với các DN trong quá trình kinh doanh để tránh rơi vào tình trạng âm dòng tiền. Mới đây, HĐQT Công ty CP Đầu tư Thế Giới Di Động đã thông qua nghị quyết điều chỉnh tỷ lệ chi trả cổ tức bằng tiền mặt từ 10% xuống còn 5% nhằm ưu tiên đảm bảo dòng tiền cho hoạt động kinh doanh trong bối cảnh rủi ro dịch Covid-19 tiếp tục kéo dài và diễn biến phức tạp.

Theo báo cáo tài chính hợp nhất soát xét bán niên 2021, dòng tiền của Thế Giới Di Động vẫn dương 641 tỷ đồng. Tuy nhiên, HĐQT Thế Giới Di Động đã nhìn thấy những rủi ro có thể xảy về dòng tiền trong thời gian tới. Theo đó, các khoản phải thu và hàng tồn kho cùng tăng cao dẫn đến nợ ngắn hạn tăng thêm hơn 4.000 tỷ đồng so với đầu năm, lên mức gần 20.000 tỷ đồng tại thời điểm cuối quý 2/2021.

Tất nhiên, không phải mọi trường hợp dòng tiền kinh doanh âm đều đáng lo ngại. Trong trường hợp DN đang trong giai đoạn mở rộng sản xuất kinh doanh, phải nhập thêm hàng hóa, tăng các khoản phải thu, phải trả… sẽ dẫn tới tình trạng dòng tiền kinh doanh âm. Song, nếu tình trạng này kéo dài thì sẽ là điều báo động, bởi việc dòng tiền thiếu hụt sẽ khiến DN chìm vào gánh nặng nợ nần, kết quả kinh doanh đi xuống… Thậm chí nếu kéo dài, DN có thể sẽ mất khả năng thanh toán. Đây cũng là tình trạng đã được ghi nhận tại nhiều DN đã bị hủy niêm yết trên thị trường chứng khoán trong những năm qua như VPH, ATG, PXT…