Cần chiến lược cải cách đồng bộ, toàn diện thị trường vốn

Khu vực doanh nghiệp tư nhân thiếu vắng nguồn vốn dài hạn với chi phí hợp lý. Ảnh: Thu Hiền

Thiếu vốn dài hạn với chi phí hợp lý

Nghị quyết số 68-NQ/TW xác định phát triển khu vực kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Trong đó, giải pháp cốt lõi của nghị quyết là đa dạng hóa nguồn vốn cho khu vực này thông qua các sáng kiến như phát triển tín dụng xanh, nâng hạng thị trường chứng khoán, tái cấu trúc thị trường bảo hiểm và hoàn thiện khung pháp lý về trái phiếu doanh nghiệp (TPDN).

Liên quan vấn đề nguồn vốn cho phát triển, theo các chuyên gia, khát vọng tăng trưởng của Việt Nam đang phần nào bị kìm hãm bởi sự phụ thuộc quá mức vào tín dụng ngân hàng – vốn gặp nhiều hạn chế để đáp ứng nhu cầu khổng lồ cho hạ tầng, bất động sản và các ngành thâm dụng vốn đến năm 2030.

Áp lực này tạo ra nút thắt lớn cho khu vực tư nhân, vốn đang phải chịu chi phí vốn cao và cơ cấu nguồn vốn phụ thuộc lớn vào nợ ngắn hạn. Sự mất cân đối này khiến việc huy động vốn cho các dự án trọng điểm dài hạn rất khó khăn, từ đó làm hạn chế đáng kể nhu cầu đầu tư của nền kinh tế.

Ông Lê Hồng Khang, Giám đốc Phân tích của FiinRatings cho biết, thông điệp từ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam – Hàn Quốc vừa qua đã nêu rõ: Việt Nam đã sẵn sàng thoát khỏi vai trò “công xưởng gia công” để từng bước trở thành mắt xích giá trị cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt ở lĩnh vực công nghệ cao.

Đây không chỉ là bước đi tất yếu cho tăng trưởng bền vững mà còn là chìa khóa thu hút dòng vốn đầu tư dài hạn. Để biến tham vọng thành hiện thực, Việt Nam cần một quy mô vốn khổng lồ chưa từng có.

Theo đó, khu vực tư nhân được kỳ vọng sẽ dẫn dắt làn sóng tăng trưởng tiếp theo thông qua những khoản đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng, công nghệ và nghiên cứu – những trụ cột để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP hai con số giai đoạn 2026–2030 và tiến tới trở thành quốc gia thu nhập cao giai đoạn 2030–2045.

Tuy nhiên, theo ông Lê Hồng Khang, tham vọng này đang bị kìm hãm bởi chất lượng và cơ cấu vốn của nền kinh tế: chênh lệch đáng kể chi phí vốn giữa các khu vực kinh tế; chi phí vốn cho Chính phủ duy trì ở mức thấp, trong khi khu vực tư nhân phải gánh chi phí cao hơn đáng kể.

Sự chênh lệch đó, cùng với sự lệ thuộc quá mức vào nợ ngắn hạn, đã làm suy yếu khả năng của khu vực tư nhân trong việc theo đuổi các dự án đầu tư dài hạn.

Việc thiếu vắng nguồn vốn dài hạn với chi phí hợp lý đã trở thành nút thắt then chốt, hạn chế tính linh hoạt và khả năng hiện thực hóa những khoản đầu tư thiết yếu để bảo đảm tăng trưởng bền vững của Việt Nam trong tương lai. Điều này đặt ra một yêu cầu cấp bách là cải cách toàn diện thị trường vốn.

Đại diện FiinRtings nhấn mạnh, hệ thống tài chính Việt Nam hiện vẫn phụ thuộc nhiều vào tín dụng ngân hàng, trong khi cả thị trường cổ phiếu và TPDN đều thiếu chiều sâu, chưa đủ năng lực để đáp ứng nhu cầu vốn ngày càng lớn của nền kinh tế.

Để khắc phục, thị trường vốn Việt Nam cần một chiến lược cải cách đồng bộ: mở rộng nhà đầu tư tổ chức; đa dạng hóa sản phẩm theo kỳ hạn và loại hình, đặc biệt là trái phiếu hạ tầng; áp dụng khung đầu tư, phân bổ vốn dựa trên rủi ro (risk-based capital allocation); và trên hết, xây dựng hành lang pháp lý minh bạch, ổn định và có khả năng dự báo.

Cuối cùng là kiến tạo một cơ chế huy động vốn hiệu quả với chi phí hợp lý, trong đó thị trường TPDN đóng vai trò trung tâm, nhằm bảo đảm dòng vốn dài hạn và bền vững cho khu vực tư nhân, qua đó duy trì động lực tăng trưởng của Việt Nam trong thập kỷ tới.

Chìa khóa mở dòng vốn trong kỷ nguyên mới

Theo đại diện FiinRatings, môi trường mới đòi hỏi một tư duy mới từ các chủ thể tham gia thị trường. Với nhà đầu tư và tổ chức phát hành, “cẩm nang” cũ phụ thuộc vào tài sản thế chấp để huy động vốn đã không còn phù hợp.

“Chìa khóa để khai mở dòng vốn trong kỷ nguyên mới chính là niềm tin, điều được gây dựng dựa trên minh bạch và sự tương tác chủ động”, ông Khang nói.

Theo đó, các tổ chức phát hành cần đầu tư vào việc tạo dựng một hồ sơ tín dụng “sẵn sàng cho thị trường vốn”, với hệ thống báo cáo cung cấp thông tin chất lượng cao và tầm nhìn chiến lược dài hạn rõ ràng. Đồng thời chuyển từ quan hệ giao dịch đơn thuần sang đối thoại đa chiều để hình thành quan hệ đối tác bền vững.

Đối với nhà đầu tư, không chỉ nhìn vào tài sản bảo đảm mà còn phải đánh giá chất lượng quản trị, mức độ tin cậy của chiến lược kinh doanh và năng lực tạo dòng tiền dài hạn của doanh nghiệp.

Khi được hỏi về các yếu tố quan trọng nhất mà doanh nghiệp và lãnh đạo doanh nghiệp nên có sự chuẩn bị cho một chiến lược vốn hiệu quả nhằm tận dụng cơ hội và vận hội mới hiện nay, ông Ông Dominic Scriven, Chủ tịch Điều hành Dragon Capital Group cho rằng, 4 yếu tố quan trọng nhất khi Dragon Capital Group xem xét đầu tư, đó là: thanh khoản, quản trị rủi ro, hiệu quả đầu tư và uy tín.

Ông Dominic Scriven nhấn mạnh, đối với các doanh nghiệp muốn tự nâng cao tín nhiệm của mình, nên tập trung vào minh bạch thông tin và nâng cao chất lượng quản trị.

Đồng thời, doanh nghiệp cũng nên đảm bảo chất lượng trái phiếu, đặc biệt tập trung vào các dự án dài hạn, tuyệt đối tránh các trường hợp không hoàn thành đúng cam kết hoặc "gãy gánh giữa đường".