Đổi mới quản lý thuế hộ, cá nhân kinh doanh: hướng đến thiết lập một cơ chế công bằng, minh bạch

Ảnh: Minh họa.

Quản lý theo rủi ro, tăng hỗ trợ và ứng dụng công nghệ

Một trong những nội dung trọng tâm tại dự thảo Luật Quản lý thuế thay thế là chuyển toàn bộ hộ, cá nhân kinh doanh sang cơ chế tự khai, tự nộp, có sổ sách, hóa đơn, chứng từ đầy đủ. Đồng thời, áp dụng phương thức quản lý theo rủi ro, gắn với chuyển đổi số trong quản lý thuế.

Điểm mới nổi bật nữa là phương thức quản lý theo rủi ro, thay vì quản lý đồng loạt như trước đây. Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh sẽ phải kê khai thuế trên cơ sở dữ liệu được đối chiếu từ hóa đơn điện tử, tài khoản thanh toán ngân hàng và giao dịch trên nền tảng số, sàn thương mại điện tử.

Với nhóm nhỏ lẻ, lưu động, có mức rủi ro thấp, cơ quan thuế sẽ hỗ trợ tạo tờ khai gợi ý từ hệ thống ứng dụng, gửi cho người nộp thuế xác nhận nghĩa vụ phải nộp.

Điểm mới khác là đẩy mạnh công nghệ trong khai và nộp thuế. Dự thảo Luật bổ sung quy định bắt buộc hoặc khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử có mã cơ quan thuế, trong đó có loại hóa đơn khởi tạo trực tiếp từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.

Đồng thời, Bộ Tài chính dự kiến triển khai ứng dụng di động, giúp cá nhân kinh doanh dễ dàng khai, nộp và tra cứu nghĩa vụ thuế mọi lúc, mọi nơi.

Việc giảm tần suất kê khai, nộp thuế với đối tượng doanh thu thấp cũng là giải pháp được tính đến, nhằm tạo thuận lợi cho hộ kinh doanh trong khi vẫn bảo đảm cơ sở dữ liệu minh bạch.

Với nhóm không có kế toán, quy định mới yêu cầu phải có sổ sách ghi chép doanh thu phát sinh thực tế, theo mẫu đơn giản nhưng đủ căn cứ xác định chính xác nghĩa vụ thuế.

Quản lý chặt gắn với khuyến khích phát triển

Một mục tiêu quan trọng khác của dự thảo Luật là tạo sự công bằng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp có quy mô tương đương, đồng thời khuyến khích hộ kinh doanh chuyển sang mô hình doanh nghiệp.

Theo đó, tỷ lệ thuế tính trên doanh thu sẽ được thiết kế thống nhất với quy định của Luật Thuế GTGT và Luật Thuế TNCN, áp dụng riêng cho từng quy mô doanh thu.

Hộ kinh doanh có mức doanh thu tương đương doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa sẽ phải chịu tỷ lệ thuế tương ứng, để không còn khoảng chênh lệch bất bình đẳng so với doanh nghiệp. Khi chuyển đổi sang doanh nghiệp, các đối tượng này còn có thể được hưởng chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định hiện hành.

Bên cạnh đó, dự thảo cũng đưa ra lộ trình áp dụng hóa đơn điện tử phù hợp với thực tiễn. Từ năm 2026, hộ kinh doanh doanh thu dưới 1 tỷ đồng có thể sử dụng hóa đơn điện tử đơn giản hoặc biên nhận bán hàng điện tử; từ 2027, hộ có doanh thu từ 800 triệu đồng/năm trở lên bắt buộc phải dùng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền; từ 2028, toàn bộ hộ kinh doanh thuộc diện chịu thuế GTGT cũng phải thực hiện quy định này.

Dự thảo Luật lần này không chỉ bổ sung các quy định mới, mà còn lược bỏ nhiều nội dung không còn phù hợp, trong đó có cơ chế hội đồng tư vấn thuế xã, phường, hay quy định công khai mức thuế tại địa phương. Điều này khẳng định sự thay đổi căn bản: từ cơ chế quản lý khoán mang tính thủ công, hành chính sang cơ chế quản lý hiện đại, minh bạch, dựa trên dữ liệu.

Tại một hội thảo góp ý mới đây do Cục Thuế tổ chức, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai cho rằng, bên cạnh việc kế thừa những quy định đang phát huy hiệu quả, dự thảo cần tiếp tục được rà soát để bảo đảm tính khả thi và đồng bộ trong toàn bộ hệ thống pháp luật thuế.

Theo bà Mai, hộ kinh doanh là nhóm đặc thù, đa dạng về quy mô và phương thức hoạt động, nên quy định vừa phải bảo đảm quản lý chặt chẽ, vừa phải tạo thuận lợi, khuyến khích phát triển, mở rộng sản xuất kinh doanh và thực hiện nghĩa vụ thuế đầy đủ. Đồng thời, dự thảo cần bổ sung thêm các quy định liên quan đến quản lý thu phí, lệ phí để bảo đảm sự minh bạch và thống nhất.

Như vậy, có thể thấy, dự thảo Luật Quản lý thuế thay thế không chỉ đơn thuần xóa bỏ chế độ khoán, mà còn hướng đến thiết lập một cơ chế quản lý thuế công bằng, minh bạch, dựa trên dữ liệu và công nghệ. Đây là bước chuyển quan trọng, vừa đáp ứng yêu cầu cải cách, vừa góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân – động lực ngày càng lớn của nền kinh tế Việt Nam.