Bộ Tài chính đề xuất 2 phương án sửa đổi biểu thuế TNCN

Nới rộng khoảng cách thu nhập trong các bậc thuế, đảm bảo điều tiết ở mức cao hơn vào những người có thu nhập ở bậc thuế cao. Ảnh: TNga.

2 phương án mới nhất về biểu thuế TNCN

Khoản 2 Điều 22 Luật Thuế TNCN quy định, thu nhập từ tiền lương, tiền công đang áp dụng biểu thuế lũy tiến 7 bậc, từ 5%,10%,15%, 20%, 25%, 30% và 35%.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy số bậc nhiều, khoảng cách giữa các bậc hẹp dẫn đến tình trạng “nhảy bậc” thuế khi tổng hợp thu nhập cuối năm, khiến số thuế phải nộp tăng lên dù chênh lệch không đáng kể. Điều này làm gia tăng số lượng người phải quyết toán thuế, tạo thêm thủ tục hành chính.

Trong khi đó, áp dụng biểu thuế lũy tiến là thông lệ quốc tế, được nhiều quốc gia sử dụng nhằm đảm bảo tính công bằng theo chiều dọc, tức là người có thu nhập cao hơn phải nộp thuế nhiều hơn. Song, cách thiết kế biểu thuế ở mỗi nước khác nhau, tùy theo định hướng chính sách thuế và điều kiện kinh tế - xã hội.

Xu hướng chung tại nhiều nước gần đây cho thấy, đơn giản hóa biểu thuế bằng cách cắt giảm số bậc. Tại khu vực châu Á, trong số các quốc gia đã được nghiên cứu, số bậc thuế dao động từ 5 đến 13 bậc.

Cụ thể, có 3 quốc gia áp dụng 7 bậc thuế, 2 quốc gia áp dụng 5 bậc và 2 quốc gia áp dụng 8 bậc. Đáng chú ý, Singapore là quốc gia có số bậc thuế nhiều nhất với 13 bậc.

Ở các khu vực Châu Âu, Bắc Mỹ và châu Úc, phần lớn các quốc gia áp dụng từ 5 đến 6 bậc thuế. Riêng Hoa Kỳ áp dụng 7 bậc, còn Albania là nước có số bậc thuế ít nhất, với chỉ 2 bậc.

Bộ Tài chính cho biết, qua rà soát cơ cấu biểu thuế hiện nay và nghiên cứu xu hướng cải thiện về mức sống dân cư trong thời gian tới cũng như kinh nghiệm quốc tế, có thể nghiên cứu để cắt giảm số bậc thuế của Biểu thuế hiện nay từ 7 bậc xuống mức phù hợp.

Cùng với đó, xem xét nới rộng khoảng cách thu nhập trong các bậc thuế, đảm bảo điều tiết ở mức cao hơn vào những người có thu nhập ở bậc thuế cao.

Thực hiện theo hướng này sẽ góp phần đơn giản hóa, giảm số bậc thuế nhằm tạo thuận lợi cho công tác kê khai, nộp thuế của người nộp thuế.

Việc sửa đổi Biểu thuế TNCN cần phù hợp với định hướng được đặt ra trong Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030, đảm bảo phù hợp với bối cảnh kinh tế xã hội, thu nhập và mức sống của người dân và với thông lệ quốc tế góp phần đảm bảo quyền lợi của người lao động, khuyến khích sự phát triển của thị trường lao động trong bối cảnh hội nhập quốc tế, vừa đảm bảo nguồn thu cho NSNN.

Trên cơ sở rà soát, Bộ Tài chính đã đề xuất 2 phương án sửa đổi biểu thuế, cắt giảm số bậc từ 7 xuống 5.

Cụ thể, với phương án 1: phần thu nhập tính thuế/tháng: đến 10 triệu đồng thì áp dụng mức thuế suất 5%; trên 10–30 triệu đồng: 15%; trên 30–50 triệu đồng: 20%; trên 50–80 triệu đồng: 30%; trên 80 triệu đồng: 35%

Phương án 2: phần thu nhập tính thuế/tháng đến 10 triệu đồng: 5%; trên 10–30 triệu đồng: 15%; trên 30–60 triệu đồng: 25%; trên 60–100 triệu đồng: 30%; trên 100 triệu đồng: 35%

Cả hai phương án đưa ra đều có ưu điểm là đơn giản, dễ áp dụng, khoảng cách thu nhập giữa các bậc được nới rộng, hạn chế tình trạng nhảy bậc, đồng thời giảm gánh nặng kê khai, quyết toán cho người nộp thuế.

Theo tính toán của cơ quan soạn thảo, với phương án 1, người có thu nhập ở bậc 1 sẽ không bị ảnh hưởng (tuy nhiên với việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh thì cá nhân đang có thu nhập ở bậc 1 đều được giảm thuế); người nộp thuế từ bậc 2 trở lên đều được giảm so với hiện hành.

Ví dụ: cá nhân có thu nhập tính thuế 10 triệu đồng/tháng sẽ được giảm 250 nghìn đồng/tháng; 30 triệu đồng/tháng giảm 850 nghìn; 40 triệu đồng/tháng giảm 750 nghìn; 80 triệu đồng/tháng giảm 650 nghìn.

Với phương án 2, phần lớn cá nhân có thu nhập tính thuế dưới 50 triệu đồng/tháng được hưởng mức giảm tương tự phương án 1. Tuy nhiên, nhóm có thu nhập trên 50 triệu đồng/tháng sẽ được giảm nhiều hơn, đồng nghĩa số thu ngân sách giảm nhiều hơn so với phương án 1.

Quá trình lấy ý kiến của Bộ Tài chính cho thấy, đa số nghiêng về phương án 2. Tuy vậy, cũng có đề xuất giãn khoảng cách thu nhập hơn nữa, hạ mức thuế suất cao nhất xuống 30% hoặc 25%. Song, so với quốc tế, việc duy trì mức trần 35% vẫn được xem là hợp lý.

Theo PGS. TS Lê Xuân Trường, Trưởng Khoa Thuế - Hải quan (Học viện Tài chính), việc giảm số lượng thuế suất trong biểu thuế và ngưỡng thu nhập trong biểu thuế lũy tiến tác động đến mục tiêu tái phân phối thu nhập đảm bảo công bằng của thuế thu nhập cá nhân trên hai phương diện chính. Cùng với việc giảm bớt nghĩa vụ thuế TNCN đối với người có thu nhập trung bình thấp và trung bình, vừa đảm bảo mức độ lũy tiến phù hợp để khuyến khích lao động trình độ cao.

Qua đó, đảm bảo tính công bằng theo chiều dọc của thuế TNCN, theo đó những người có khả năng chi trả cao hơn thì phải trả thuế nhiều hơn ở một mức phù hợp.

Hơn nữa, việc rút gọn bậc thuế cũng làm cho biểu thuế được đơn giản, dễ hiểu, dễ thực hiện và phù hợp với xu hướng cải cách thuế trên thế giới.

Gắn với mức sống dân cư

Theo Báo cáo khảo sát mức sống dân cư 2024, thu nhập bình quân đầu người đạt 5,4 triệu đồng/tháng. Nhóm 20% dân số giàu nhất có thu nhập bình quân 11,8 triệu đồng/tháng/người.

Bộ Tài chính đề xuất mức giảm trừ gia cảnh mới là 15,5 triệu đồng/tháng, gần gấp 3 lần thu nhập bình quân đầu người và cao hơn cả mức thu nhập bình quân của nhóm 20% giàu nhất.

Điều chỉnh khoảng cách thu nhập chịu thuế để tạo ra hệ thống thuế đơn giản, công bằng. Ảnh minh họa.

Với mức giảm trừ này, nhiều người có thu nhập trung bình – thấp sẽ không còn thuộc diện chịu thuế. Chẳng hạn, cá nhân có một người phụ thuộc, thu nhập 20 triệu đồng/tháng, hiện nộp 125 nghìn đồng, sẽ không phải nộp thuế theo phương án mới.

Người có thu nhập 25 triệu đồng/tháng, số thuế giảm từ 448 nghìn xuống còn 34 nghìn (giảm 92%); thu nhập 30 triệu đồng, thuế giảm từ 968 nghìn xuống còn 258 nghìn (giảm 73%).

Việc điều chỉnh giảm trừ gia cảnh và biểu thuế chắc chắn tác động đến nguồn thu NSNN. Cụ thể, điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh sẽ làm giảm thu khoảng 12 nghìn tỷ đồng (phương án 1), 21 nghìn tỷ đồng (phương án 2). Điều chỉnh biểu thuế làm giảm thu 7,12 nghìn tỷ đồng (phương án 1), 8,74 nghìn tỷ đồng (phương án 2).

Tổng cộng, phương án 2 sẽ làm giảm thu nhiều hơn, nhưng đồng thời tạo dư địa hỗ trợ người nộp thuế, kích thích tiêu dùng và thúc đẩy thị trường lao động.

Việc sửa đổi biểu thuế TNCN theo hướng rút gọn bậc, nới rộng khoảng cách, đồng thời nâng mức giảm trừ gia cảnh và bổ sung thêm các khoản giảm trừ như y tế, giáo dục… được đánh giá là bước đi phù hợp với xu thế cải cách, tạo thuận lợi cho người dân, góp phần khuyến khích lao động, sản xuất trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Quan trọng hơn, cải cách biểu thuế lần này không chỉ đơn thuần là vấn đề kỹ thuật, mà còn thể hiện định hướng chính sách tài khóa hướng tới công bằng, hiệu quả và phát triển bền vững.