Dự thảo Luật thương mại điện tử: Cơ hội minh bạch hay lực cản doanh nghiệp nhỏ?

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI phát biểu tại Hội thảo lấy ý kiến doanh nghiệp về Dự thảo Luật TMĐT.

Doanh nghiệp nhỏ e ngại bị "gạt ra ngoài cuộc chơi"

Theo Bộ Công Thương, TMĐT Việt Nam hiện chiếm tới 2/3 giá trị nền kinh tế số, trở thành một trong những động lực tăng trưởng chính của đất nước. Với tốc độ tăng trưởng trung bình từ 18-25% mỗi năm, lĩnh vực này đang phát triển gấp ba lần so với thương mại truyền thống, đưa Việt Nam vào nhóm dẫn đầu khu vực Đông Nam Á.

Tuy nhiên, đi kèm với đó là những thách thức về quản lý, đặc biệt là vấn đề bảo vệ người tiêu dùng, kiểm soát gian lận, chống thất thu thuế và xử lý vi phạm hàng giả, hàng nhái trên các nền tảng. Đáp ứng yêu cầu thực tiễn, Bộ Công Thương phối hợp với các cơ quan liên quan xây dựng Dự thảo Luật TMĐT, dự kiến trình Quốc hội vào tháng 10/2025.

"Công nghệ đang là yếu tố xuyên suốt toàn bộ chuỗi TMĐT. Vì vậy, việc hoàn thiện khung pháp lý không chỉ để "siết", mà còn là "mở đường" cho đổi mới sáng tạo, tạo mạng lưới TMĐT xuyên biên giới và thúc đẩy kinh tế số", ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển TMĐT và Công nghệ số (Bộ Công Thương) nhấn mạnh.

Hướng tới mục tiêu tạo môi trường TMĐT minh bạch, lành mạnh và bền vững, Dự thảo Luật TMĐT có nhiều điểm mới đáng chú ý, đơn cử là quy định cụ thể trách nhiệm của các bên tham gia TMĐT, từ sàn giao dịch, nhà bán hàng đến người tiêu dùng.

Theo đó, các nền tảng TMĐT, đặc biệt là những đơn vị trung gian như: sàn TMĐT sẽ phải công khai thông tin người bán, kiểm tra tính hợp pháp của sản phẩm và chịu trách nhiệm liên đới nếu không kiểm soát được hàng hóa vi phạm...

Các nền tảng cũng không được ép buộc người bán hoặc người mua sử dụng dịch vụ thanh toán hoặc logistics riêng của họ. Thay vào đó, các bên phải được quyền lựa chọn dịch vụ phù hợp. Mục tiêu là ngăn chặn độc quyền, lạm dụng vị thế của các nền tảng lớn trên thị trường...

Mặc dù vậy, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm nhỏ và siêu nhỏ vẫn quan ngại về tính khả thi của quy định mới tại Dự thảo Luật TMĐT. Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông cho rằng, quy định yêu cầu định danh điện tử, xác thực giấy tờ pháp lý, cung cấp hồ sơ kinh doanh... có thể là rào cản lớn với hàng triệu cá nhân, hộ kinh doanh nhỏ lẻ đang hoạt động trên các nền tảng số.

Theo ông Nguyễn Quang Đồng, chỉ trong nửa đầu năm 2025, khoảng 80.000 nhà bán hàng đã rút khỏi thị trường do không theo kịp các yêu cầu ngày càng khắt khe từ nền tảng và quy định pháp luật.
“Nếu không có lộ trình hợp lý, việc siết chặt có thể khiến nhóm yếu thế bị loại khỏi cuộc chơi”, ông Đồng nhận định.

Không để TMĐT phát triển "lệch pha"

Theo giới chuyên gia và doanh nghiệp, TMĐT đang thay đổi diện mạo nền kinh tế Việt Nam, từ thói quen tiêu dùng đến cách doanh nghiệp kinh doanh. Một khung pháp lý đầy đủ, minh bạch là tất yếu, nhưng luật cần đi đôi với thực tiễn. Muốn TMĐT phát triển bền vững và bao trùm, không thể chỉ siết chặt mà còn phải mở ra cơ hội, đặc biệt là cho doanh nghiệp nhỏ, cá nhân khởi nghiệp và lực lượng sản xuất địa phương. Nếu không, chính những đối tượng cần chuyển đổi số sẽ bị bỏ lại phía sau.

Dự thảo Luật TMĐT lần này có 8 chương, 50 điều, mở rộng phạm vi điều chỉnh sang nhiều hình thức TMĐT mới như: livestream, tiếp thị liên kết và các nền tảng trung gian khác. Mục tiêu là bao phủ toàn bộ hệ sinh thái thương mại số hiện đại. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, nếu không có lộ trình phù hợp, không phân loại rõ ràng đối tượng và không ưu tiên hỗ trợ nhóm yếu thế, thì khả năng thực thi của quy định mới sẽ rất thấp.

Nhằm bảo đảm tính khả thi và tạo điều kiện cho thương mại số phát triển vững bền, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam vừa phối hợp với Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) lấy ý kiến doanh nghiệp cho dự thảo Luật TMĐT. Nhiều ý kiến đóng góp xoay quanh các quy định mới liên quan đến nền tảng số, quản lý sàn TMĐT, bảo vệ người tiêu dùng và trách nhiệm của doanh nghiệp đã được đưa ra bàn thảo.

Các chuyên gia và doanh nghiệp cho rằng, Dự thảo Luật TMĐT cần phân biệt rõ giữa hoạt động thương mại chuyên nghiệp và giao dịch cá nhân, để tránh áp dụng rập khuôn, khiến người dùng phổ thông e ngại tiếp cận môi trường số.

Ông Trịnh Công Thanh, Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn TMĐT BuBa Việt Nam cũng cho rằng, doanh nghiệp khi đã kinh doanh tại Việt Nam thì buộc phải có pháp nhân tại Việt Nam. Vì vậy, quy định mới cần bổ sung quy định liên quan đến việc thay đổi tên gọi sản phẩm; cho phép các đơn vị vận chuyển được tham gia vào các hoạt động TMĐT... Như vậy mới tạo điều kiện để doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển.