Cần sớm áp thuế đối với đồ uống có đường

TS Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam. Ảnh: Thúy Nga.

Thưa bà, hiện nay gánh nặng bệnh không lây nhiễm đang chiếm tới 70% tổng gánh nặng bệnh tật tại Việt Nam, trong đó đồ uống có đường là một trong những nguyên nhân chính. WHO khuyến nghị Việt Nam cần triển khai những biện pháp cụ thể nào để phòng ngừa và giảm thiểu tình trạng này?

Đồ uống có đường gây hại cho sức khỏe của người dùng. Bản thân đường không có nhiều giá trị về mặt dinh dưỡng, do đó các đồ uống có chứa đường là những sản phẩm có hại cho sức khỏe đặc biệt nếu dùng với khối lượng lớn.

Tại Việt Nam, tiêu thụ đồ uống có đường đã tăng nhanh trong 15 năm qua. Năm 2023 lượng tiêu thụ gấp bốn lần so với năm 2009. Trung bình mỗi người Việt Nam uống gần 70 lít đồ uống có đường/năm, tương đương 1,3 lít/tuần.

Có bằng chứng mạnh mẽ cho thấy, những người thường xuyên dùng đồ uống có đường phải đối mặt với mức tăng cao nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, bệnh tim, đột quỵ và ung thư. Thói quen này cũng có liên quan đến tăng cân và béo phì ở trẻ em và người lớn, là những yếu tố nguy cơ chính gây ra nhiều bệnh, và đặc biệtkhông tốt cho sức khỏe trẻ em.

Tỷ lệ người mắc bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam đang ngày càng gia tăng, và tình trạng thừa cân – béo phì cũng gia tăng đáng báo động, từ 15,6% (năm 2015) lên 19,6% (năm 2020). Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ thừa cân – béo phì ở trẻ em và thanh thiếu niên đã tăng gấp hơn 2 lần, từ 8,5% (năm 2010) lên 19% (năm 2020).

Câu hỏi đặt ra làm sao có thể giảm tỷ lệ đồ uống có đường này? Một trong những giải pháp được đưa ra cho thấy có hiệu quả đó là cần đưa ra một tín hiệu về giá, nghĩa là sẽ áp dụng một mức giá để đồ uống có đường vượt ngoài khả năng chi trả của người tiêu dùng. Trên cơ sở đó, sẽ có thể giảm tiêu thụ đồ uống có đường.

Theo đó, Việt Nam cần áp dụng chính sách thuế đủ cao để giúp tăng giá của các sản phẩm này, trên cơ sở đó làm giảm mức độ tiêu thụ đồ uống.

Theo bà, việc áp thuế đối với đồ uống có đường sẽ tác động như thế nào đến thói quen tiêu dùng và sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên?

Hiện nay có rất nhiều thực hành tốt trên thế giới và nhiều bằng chứng cho thấy, chính sách thuế với đồ uống có đường phát huy rất hiệu quả. Thống kê, có khoảng 110 quốc gia đã áp dụng chính sách thuế với đồ uống có đường, với mục tiêu giảm tiêu thụ. Có nghĩa, áp dụng chính sách thuế để tăng giá bán, giảm mức tiêu thụ, từ đó góp phần bảo vệ sức khỏe người dân trước các rủi ro liên quan do việc tiêu thụ hàm lượng đường cao.

Kinh nghiệm cho thấy, đây là giải pháp cùng thắng – vừa giúp cải thiện sức khỏe và giảm chi phí y tế, vừa tăng nguồn thu cho ngân sách chính phủ.

Ở một số quốc gia, ngành công nghiệp đồ uống thường đưa ra lập luận cho rằng, cần chặn hoặc trì hoãn thuế do lo ngại gây ra tổn thất kinh tế. Tuy nhiên, bằng chứng từ trên toàn cầu cho thấy, điều này không đúng.

WHO khuyến nghị, cần sớm áp thuế đối với đồ uống có đường Ảnh: ST

Trên thực tế, khi áp thuế, người tiêu dùng chuyển sang các loại đồ uống khác ít đường hơn hoặc không đường, có lợi hơn cho sức khỏe hơn. Các nhà sản xuất thông minh sẽ linh hoạt cải tiến sản phẩm của họ để phù hợp với nhu cầu mới.

Vì thế, WHO khuyến nghị, cần sớm áp thuế đối với đồ uống có đường. Biện pháp này phát huy hiệu quả đặc biệt trong việc giúp thay đổi thói quen của trẻ em và thanh thiếu niên, những người bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi giá cả.

Nếu không có hành động can thiệp, xu hướng tiêu thụ đồ uống có đường sẽ còn tiếp tục tăng, kéo theo nhiều hệ lụy tiêu cực đối với trẻ em, thanh thiếu niên, người trưởng thành, và toàn xã hội. Quốc hội Việt Nam đang xem xét sửa đổi Luật Thuế TTĐB sửa đổi. Tôi cho rằng, đây là thời điểm tuyệt vời để đưa đồ uống có đường vào đối tượng chịu thuế TTĐB.

Ngoài chính sách thuế, WHO còn đề xuất những giải pháp nào khác để giảm tiêu thụ đường và nâng cao nhận thức cộng đồng về chế độ ăn uống lành mạnh?

Cùng với chính sách thuế, WHO cũng khuyến nghị cần nâng cao nhận thức của cộng đồng. Ví dụ, không nhiều người biết rằng một lon 330 ml nước ngọt có gas có thể chứa tới 10 thìa cà phê hoặc 40 gram đường.

Khi tiêu dùng với hàm lượng đường cao sẽ là yếu tố gây ra các nguy cơ về các bệnh như đái tháo đường, ung thư, đột quỵ, bệnh lý tim mạch... Do vậy, WHO khuyến cáo người dân nên uống ít hơn đồ uống có chứa đường, bởi nếu uống với hàm lượng cao, thì sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe người dùng.

Mỗi người mỗi ngày không nên dùng vượt quá 50gram đường trong tất cả các đồ uống và thức ăn hàng ngày, bởi chỉ với 1 lon nước ngọt đã chứa hàm lượng đường gần chạm mức50gram/ngày. Nếu thực sự muốn, thì chúng ta chỉ nên thỉnh thoảng uống để giải cơn khát.

Thuế đối với đồ uống có đường và nâng cao nhận thức của cộng đồng về chế độ ăn uống lành mạnh – cùng với các biện pháp khác chính là giải pháp quan trọng để giảm các yếu tố nguy cơ gánh nặng bệnh không lây nhiễm của Việt Nam.

Trong mọi hành động, chúng tôi luôn đặt sức khỏe của người dân lên trên hết, cũng như các khuyến cáo về mặt chính sách. Vì vậy, WHO khuyến cáo, Việt Nam cần ra quyết định hành động ngay bây giờ.

Xin trân trọng cảm ơn bà!