Thống kê thuế: Chìa khóa hiệu quả để quản lý và hoạch định chính sách

Phó trưởng Ban Dự toán, thống kê Cục Thuế Kiều Ngọc Anh chia sẻ về vai trò của công tác thống kế thuế

Tầm quan trọng của dữ liệu thuế

Theo Phó trưởng Ban Dự toán, thống kê Cục Thuế Kiều Ngọc Anh, thống kê thuế không chỉ là việc tổng hợp số liệu mà còn là công cụ hỗ trợ đa chiều trong quản lý nhà nước và phát triển kinh tế: công tác này giúp theo dõi chi tiết tình hình thu, phát hiện các biến động bất thường để đề xuất giải pháp kịp thời. Việc theo dõi số liệu thống kê theo chuỗi thời gian dài còn giúp nhận diện biến động ngành nghề, lĩnh vực để đề xuất, điều chỉnh chính sách thuế phù hợp.

Thống kê thuế còn là công cụ hữu hiệu để phân loại người nộp thuế theo rủi ro, nâng cao hiệu quả kiểm soát và phòng ngừa vi phạm. Đến nay, thống kê thuế giúp đánh giá hiệu quả hoạt động của các đơn vị, cán bộ và phát hiện bất cập trong quản lý nội bộ.

Quan trọng hơn, thống kê thuế xác định được mối quan hệ định lượng giữa thu ngân sách nhà nước (NSNN) và các yếu tố vĩ mô như GDP, CPI, giá dầu, tỷ giá, phục vụ công tác dự báo thu ngân sách trong ngắn hạn và dài hạn. Dữ liệu cũng được dùng để tham mưu Bộ Tài chính, Chính phủ trong hoạch định chính sách tài khóa và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Nhờ việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, đặc biệt là triển khai hóa đơn điện tử, khai thuế và nộp thuế điện tử, cơ quan thuế đã có được nguồn dữ liệu khổng lồ, phong phú. Hiện tại, CSDL của ngành thuế đang quản lý hơn 1 triệu doanh nghiệp và tổ chức đang hoạt động và hơn 3.6 triệu hộ kinh doanh. Hằng năm, hệ thống tích hợp hàng triệu tờ khai thuế các loại (TNCN, TTĐB, BVMT,...), cùng với khoảng 5 triệu tờ khai GTGT và 1 triệu tờ khai quyết toán TNDN.

Hiện nay đầu vào phục vụ công tác thống kê thuế được thu thập từ nhiều nguồn, bao gồm thông tin từ người nộp thuế (đăng ký thuế, hồ sơ khai thuế, hóa đơn), thông tin từ các cơ quan, ban, ngành khác (đăng ký doanh nghiệp, giao dịch ngân hàng, thương mại điện tử, giá cả, chứng khoán, đất đai), và từ chính cơ quan thuế (quyết định xử phạt, thanh tra, kiểm tra, miễn giảm, thông báo thuế).

Xây dựng hệ thống dữ liệu lớn, liên thông, tập trung

Đại diện Ban Công nghệ, chuyển đổi số và tự động hoá Cục Thuế cũng cho biết, hiện nay, ngành Thuế đã xây dựng kiến trúc dữ liệu đa tầng. Dấu mốc quan trọng trong tiến trình này là việc triển khai thành công 100% hóa đơn điện tử trên toàn quốc. Từ kho dữ liệu khổng lồ này, ngành Thuế đang đẩy mạnh phân tích dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo (AI) để phục vụ quản lý rủi ro, phòng chống gian lận và tối ưu công tác hoàn thuế.

Ngành thuế hiện nay đã tập hợp CSDL từ hơn 30 ứng dụng của ngành Thuế, phân loại vào 4 nhóm ứng dụng (nhóm Hệ thống ứng dụng dịch vụ thuế điện tử; Hệ thống ứng dụng phục vụ công tác quản lý thuế (đây là hệ thống ứng dụng lõi của hệ thống thuế); Hệ thống ứng dụng phục vụ công tác nội bộ của hệ thống thuế; Hệ thống ứng dụng trao đổi thông tin), với lượng dữ liệu khổng lồ.

Dữ liệu từ các hệ thống CSDL tác nghiệp, được tập hợp vào kho CSDL tập trung ngành Thuế để phục vụ khai thác tập trung, chỉ đạo điều hành. Theo đó, hệ thống kho CSDL đã hỗ trợ khai thác hơn 400 báo cáo, thống kê để hỗ trợ Cục Thuế và cơ quan Thuế các cấp trong công tác chỉ đạo, điều hành.

Phân tích rủi ro hoàn thuế và hóa đơn bằng AI, nhận diện doanh nghiệp có hành vi bất thường (xuất khống, mua bán hóa đơn lòng vòng, doanh thu thấp nhưng phát hành hóa đơn lớn...). Tự động phát hiện chuỗi giao dịch đáng ngờ thông qua phân tích đồ thị quan hệ giữa các doanh nghiệp. Đối soát hóa đơn và tờ khai thuế GTGT giúp nâng cao minh bạch và hạn chế gian lận hoàn thuế.

Song song với việc hoàn thiện dữ liệu nội bộ, Cục Thuế đã chủ động thiết lập cơ chế kết nối, trao đổi và chia sẻ dữ liệu liên ngành hiện đại thay thế triệt để phương thức trao đổi thủ công truyền thống, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý.

Toàn cảnh hội nghị Hiện đại hoá công tác thống kê thuế, chia sẻ dữ liệu phục vụ công tác dự báo và quản lý thu NSNN

Định hướng chuyển đổi số trong quản lý cơ sở dữ liệu ngành Thuế

Đại diện Ban Công nghệ Chuyến đổi số và tự động hoá cho biết, Cục Thuế đã có định hướng xây dựng nền tảng dữ liệu hiện đại theo mô hình tập trung, tích hợp và chia sẻ theo thời gian thực. Cục Thuế đang trình chủ trương đầu tư dự án “Tái thiết kế quy trình nghiệp vụ quản lý thuế và xây dựng hệ thống công nghệ thông tin theo mô hình quản lý thuế mới”, khi đó sẽ bảo đảm dữ liệu được chuẩn hóa ngay từ khâu phát sinh, được đối soát đa nguồn và được quản trị xuyên suốt. Đồng thời, cần thiết lập khung quản trị dữ liệu ngành Thuế để xác định rõ trách nhiệm, tiêu chuẩn và quy chế vận hành; hoàn thiện các công cụ kiểm soát chất lượng, phân quyền, bảo mật và chia sẻ dữ liệu, tạo nền tảng hình thành “cái nhìn 360 độ” về người nộp thuế.

Song song đó, ngành Thuế cần chú trọng phát triển nguồn nhân lực dữ liệu, bao gồm đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản trị dữ liệu, phân tích dữ liệu và kiến thức về kiến trúc hệ thống cho cán bộ thuế các cấp; hình thành đội ngũ chuyên trách về dữ liệu. Việc nâng cao năng lực cán bộ là điều kiện tiên quyết để vận hành hiệu quả hệ thống CNTT hiện đại, bảo đảm duy trì chất lượng dữ liệu, hỗ trợ công tác quản lý thuế và thúc đẩy ứng dụng phân tích – dự báo, AI trong quá trình chuyển đổi số của ngành Thuế.