Lấy ý kiến về xử lý hàng hóa tồn đọng thuộc địa bàn hoạt động hải quan

Theo Bộ Tài chính, Thông tư 203/2014/TT-BTC ngày 22/12/2014 đã quy định cụ thể thời gian, trình tự, thủ tục, các nội dung công việc cụ thể các đơn vị liên quan thực hiện trong quá trình xử lý hàng hóa tồn đọng trong địa bàn hoạt động hải quan.

Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý cho cơ quan Hải quan thực hiện xử lý hàng hóa tồn đọng trong địa bàn hoạt động hải quan được thống nhất, chặt chẽ, đạt hiệu quả, góp phần tăng thu NSNN.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, một số hướng dẫn tại Thông tư 203 đã phát sinh vướng mắc, tồn tại, chưa phù hợp với tình hình mới.

Ngoài ra, Nghị định 77/2025/NĐ-CP ngày 1/4/2025 của Chính phủ quy định về trình tự, thủ tục xác lập quyền sở hữu toàn dân về tài sản và xử lý đối với tài sản được xác lập quyền sở hữu toàn dân có những quy định mới về xử lý hàng tồn đọng tại địa bàn hoạt động hải quan; cơ cấu tổ chức bộ máy của cơ quan Hải quan cũng có sự thay đổi.

Do đó, việc nghiên cứu, sửa đổi bổ sung quy định hướng dẫn thủ tục liên quan đến việc xử lý hàng tồn đọng thuộc địa bàn hoạt động hải quan, khắc phục những vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện, tạo cơ sở pháp lý để việc xử lý hàng hóa tồn đọng hiệu quả hơn, phù hợp với cơ cấu tổ chức bộ máy của các cơ quan quản lý nhà nước là cần thiết.

Hàng tồn đọng quá 90 ngày tại cảng Cát Lái TP HCM lên tới hàng nghìn container. Ảnh: T.H

Tại dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 203, Bộ Tài chính dự kiến sửa đổi, bổ sung một số nội dung.

Cụ thể, đối với phạm vi điều chỉnh, dự kiến sửa đổi khoản 3 Điều 1 Thông tư 203theo hướng hàng hóa tồn đọng ngoài địa bàn hoạt động hải quan hoặc hàng hóa tồn đọng thuộc địa bàn hoạt động hải quan nhưng không thuộc đối tượng giám sát hải quan; hàng hóa tồn đọng là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, vật chứng của vụ án được xử lý theo quy định của pháp luật chuyên ngành; hàng hóa do người vận chuyển lưu giữ tại cảng biển Việt Nam được xử lý theo quy định pháp luật về xử lý hàng hóa do người vận chuyển lưu giữ tại cảng biển Việt Nam.

Bộ Tài chính cho biết, lý do sửa đổi để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, pháp luật hình sự và các pháp luật khác có liên quan.

Liên quan đến đối tượng áp dụng, Bộ Tài chính dự kiến bổ sung thêm “hãng hàng không” và “người vận chuyển” vào đối tượng áp dụng của Thông tư tại khoản 5 Điều 2 Thông tư 203 theo hướng: Hãng tàu; hãng hàng không; đại lý hãng tàu, hãng hàng không; đại diện theo ủy quyền của hãng tàu, hãng hàng không; doanh nghiệp vận chuyển, giao nhận hàng hóa (sau đây gọi chung là người vận chuyển).

Theo Bộ Tài chính, quy định này nhằm chi tiết hóa phạm vi điều chỉnh đối với chủ thể thực hiện hoạt động vận chuyển hàng hóa là các hãng hàng không hoặc đại lý hãng hàng không, đại diện theo ủy quyền của hãng hàng không và DN vận chuyển hàng hóa. Đây là các chủ thể chính trong hoạt động vận chuyển hàng hóa, nắm giữ thông tin của chủ hàng và hàng hóa tồn đọng.

Về quy định chủ thể thông báo tìm chủ hàng hóa tồn đọng và thời gian nhận hàng, dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung tại khoản 2 Điều 5 Thông tư 203 theo hướng: Hàng hóa mà chủ hàng hóa thực hiện hành vi chứng tỏ việc từ bỏ là hàng hóa thuộc đối tượng giám sát hải quan thuộc địa bàn hoạt động hải quan (cảng biển, cảng thủy nội địa tiếp nhận phương tiện thủy nước ngoài, cảng nội địa ICD, địa điểm thu gom hàng lẻ, kho ngoại quan, cảng hàng không, DN cung ứng dịch vụ bưu chính và các địa bàn hoạt động hải quan khác) mà chủ hàng không đến nhận, không hồi đáp khi được DN quản lý hàng tồn đọng thông báo.

Theo giải tích của Bộ Tài chính, về chủ thể thực hiện thông báo, khoản 2 Điều 5 Thông tư 203 đang quy định hàng hóa mà chủ hàng thực hiện hành vi chứng tỏ việc từ bỏ là hàng hóa thuộc đối tượng giám sát hải quan thuộc địa bàn hoạt động hải quan mà chủ hàng không đến nhận, không hồi đáp sau khi được cơ quan có thẩm quyền thông báo.

Tuy nhiên điểm a, điểm b, điểm c khoản 2 Điều 5 Thông tư 203 quy định trách nhiệm thông báo của chủ kho ngoại quan, DN cung ứng dịch vụ bưu chính, và người vận chuyển hàng hóa, hành lý qua đường hàng không (là các DN).

Vì vậy để thống nhất về mặt thuật ngữ pháp lý, Bộ Tài chính sửa đổi cụm từ “sau khi được cơ quan có thẩm quyền thông báo” thành “khi được DN quản lý hàng tồn đọng thông báo”.

Kho ngoại quan Đạt Phát nằm tại khu vực cửa khẩu Cốc Nam. Ảnh: H.Nụ

Ngoài ra, Bộ Tài chính dự kiến bổ sung điểm d vào khoản 2 Điều 5 Thông tư 203 theo hướng: Thời hạn đến nhận hàng đối với hàng hóa tại các khu vực khác thuộc địa bàn hoạt động hải quan mà không thuộc quy định tại điểm a, b, c khoản này là 90 ngày kể từ ngày thông báo.

Lý giải về đề xuất này, Bộ Tài chính cho rằng, Điều 5 Thông tư 203 đã quy định thời hạn đến nhận hàng hóa tại kho ngoại quan, qua DN cung ứng dịch vụ bưu chính, tại cảng hàng không, nhưng chưa có quy định đối với các trường hợp khác thuộc địa bàn hoạt động hải quan.

Do đó, để bổ sung trách nhiệm của người vận chuyển trong việc xử lý hàng hóa tồn đọng, Bộ Tài chính dự kiến bổ sung tại khoản 2 Điều 6 Thông tư 203: “Người vận chuyển, DN quản lý hàng hóa tồn đọng có trách nhiệm cung cấp thông tin liên quan đến lô hàng hóa tồn đọng khi có đề nghị cần làm rõ của cơ quan Hải quan”.

Bộ Tài chính nhấn mạnh 2 lý do của đề xuất này: Thứ nhất, Điều 4 Thông tư 203 đã quy định người vận chuyển có trách nhiệm cung cấp thông tin về danh sách vận đơn quá 90 ngày kể từ ngày hàng đến cửa khẩu nhập chưa có người nhận cho DN kinh doanh cảng, kho, bãi để làm cơ sở theo dõi, tổng hợp tình hình hàng hóa tồn đọng. Thứ hai, thực tế xử lý hàng hóa tồn đọng, cơ quan Hải quan phản ánh đã gặp nhiều khó khăn khi xác minh nguồn gốc hàng hóa và thông tin chủ hàng do không có đẩy đủ thông tin, không nhận được sự phối hợp của các bên liên quan đặc biệt là trường hợp người gửi hàng nước ngoài.

Bộ Tài chính cho rằng, để thống nhất với cách quy định tại Điều 4 Thông tư 203 và để tạo điều kiện cho cơ quan Hải quan thu thập thông tin trong các trường hợp cần thiết phải xử lý hàng hóa tồn đọng nhanh chóng, cần thiết bổ sung người vận chuyển là chủ thể có trách nhiệm cung cấp thông tin khi có đề nghị của cơ quan Hải quan.