Cải cách kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm cần sự quyết tâm thay đổi

	Cần thiết ban hành Nghị định về kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm hàng nhập khẩu
	Cần khơi dậy động lực cải cách kiểm tra chuyên ngành
	Dư địa cải cách kiểm tra chuyên ngành còn rất lớn

Quang cảnh buổi họp. Ảnh: N.L

22/27 thành viên Chính phủ đã bỏ phiếu thông qua dự thảo

Tại cuộc họp, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Mai Xuân Thành cho biết, ngày 12/1/2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 38/QĐ-TTg trong đó giao Bộ Tài chính chủ trì xây dựng Nghị định quy định về cơ chế quản lý, phương thức, trình tự, thủ tục kiểm tra chất lượng và kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu.

Hơn một năm từ sau khi bản dự thảo đầu tiên được phát ra, Tổng cục Hải quan đã nhiều lần lấy ý kiến, tổ chức họp, hội thảo với các bộ, cơ quan, doanh nghiệp để chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Nghị định. Bộ Tài chính cũng đã chính thức báo cáo, trình Chính phủ 5 lần; họp Thường trực Chính phủ 2 lần. Đến nay, Bộ Tài chính đã tiếp thu gần hết hơn 100 ý kiến tham gia của các bộ, ngành, chỉ còn một số vấn đề kỹ thuật chưa thống nhất.

Theo Phó Tổng cục trưởng Mai Xuân Thành, so với dự thảo ban đầu, cơ quan soạn thảo đã liên tục hoàn chỉnh nhiều lần trên tinh thần vẫn bám sát các nội dung cải cách đã được Chính phủ phê duyệt và tiếp thu những ý kiến hợp lý. Nổi bật là nội dung: thẩm quyền của cơ quan Hải quan là cơ quan kiểm tra. Theo đó, cơ quan kiểm tra vẫn là các cơ quan như hiện hành, cơ quan Hải quan chỉ tham gia kiểm tra an toàn thực phẩm theo đúng quy định tại Nghị định 15/2008/NĐ-CP. Về thời gian kiểm tra hồ sơ, trước đây, dự thảo Nghị định quy định thời gian hoàn thành kiểm tra hồ sơ là 2 giờ làm việc (như quy định về thời hạn kiểm tra hồ sơ hải quan), tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành, Bộ Tài chính đã chỉnh lý thời gian hoàn thành kiểm tra hồ sơ là 6 giờ làm việc (trong đó, thời hạn chính thức lên 4 giờ làm việc + 2 giờ Cổng thông tin một cửa quốc gia cảnh báo cho cơ quan kiểm tra khi hết thời hạn kiểm tra chính thức)...

Về cơ bản, 22/27 thành viên Chính phủ đã bỏ phiếu thông qua dự thảo Nghị định. Tuy nhiên, vẫn còn 4 Bộ (Y tế, Khoa học và Công nghệ, Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) vẫn còn ý kiến khác.

Trao đổi tại cuộc họp, đại diện các đơn vị chuyên môn đến từ các Bộ: Y tế, Khoa học và Công nghệ, Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nêu những vấn đề khác nhau.

Các ý kiến chủ yếu tập trung vào lộ trình thực hiện, thẩm quyền của cơ quan Hải quan; phạm vi của Nghị định; quy định quản lý theo mặt hàng; việc sử dụng mã số công bố hợp quy; việc tự động cập nhật kết quả trên Cổng thông tin một cửa quốc gia…

Bên cạnh đó, có ý kiến lo ngại sự chồng chéo, mâu thuẫn với những văn bản chuyên ngành đang có hiệu lực liên quan đến trách nhiệm của các bộ, ngành trong quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu; hay phạm vi điều chỉnh của dự thảo Nghị định đối với một số nhóm hàng hóa đang vượt quá phạm vi tại Quyết định số 38/QĐ-TTg, muốn sửa thì phải sửa cả Quyết định.

Cũng có ý kiến cho rằng quy định tại dự thảo đang “phá vỡ” quy trình quản lý hiện hành để đổi lại cắt giảm được có 1,02% chi phí thủ tục hành chính.

Bày tỏ quan điểm về những ý kiến này, đại diện cơ quan soạn thảo nêu rõ, vấn đề về thẩm quyền của cơ quan Hải quan đã được tiếp thu, chỉnh lý trong bản dự thảo mới nhất theo nguyên tắc cơ quan kiểm tra vẫn là các cơ quan như hiện hành, cơ quan Hải quan chỉ tham gia kiểm tra an toàn thực phẩm. Cơ quan kiểm tra không tham gia kiểm tra chất lượng, chỉ thực hiện kiểm tra hồ sơ an toàn thực phẩm theo phương thức kiểm tra giảm đúng như quy định tại Nghị định số 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm. Nguyên tắc này cũng đã nhận được sự nhất trí của Thường trực Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã biểu quyết thông qua mà không có ý kiến gì khác.

Đồng thời, tại Thông báo số 360/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ về kết luận của Thường trực Chính phủ tại cuộc họp ngày 21/11/2022 nêu rõ: Thường trực Chính phủ nhất trí với điều chỉnh tại dự thảo và khẳng định những điều chỉnh đó phù hợp với chủ trương giảm thời gian, giảm chi phí, hỗ trợ doanh nghiệp xuất nhập khẩu mà không trái với quy định của pháp luật chuyên ngành.

Quán triệt lại nội dung Kết luận của Thường trực Chính phủ cuối tháng 11/2022, đại diện Văn phòng Chính phủ tham dự cuộc họp cho rằng, việc xây dựng dự thảo Nghị định này đã kéo thời gian khá dài, những vấn đề đã rõ, đã được thực tế kiểm nghiệm, có sự đồng thuận cao thì đưa vào Nghị định.

Những vấn đề thực tế có vướng mắc, thực sự cần tháo gỡ thì cần rà soát, xác định các nội dung, phạm vi vấn đề sửa đổi, bổ sung. Tinh thần là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với phân bổ nguồn lực, tăng cường thanh tra, kiểm tra theo chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước của các bộ, ngành; tăng cường trách nhiệm của doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu.

Mong muốn đặt ra những “bước đi dài” cho công tác cải cách

Phát biểu kết luận cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi khẳng định: dự thảo Nghị định này là một văn bản khó, dù chỉ đưa ra các quy trình thủ tục nhưng tác động rất nhiều đến quá trình cải cách của nhiều đơn vị liên quan. Trên tinh thần Quyết định số 38/QĐ-TTg, khi xây dựng dự thảo, Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan mong muốn đặt ra những “bước đi dài” cho công tác cải cách quản lý nhà nước về kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu.

Thứ trưởng cho rằng, chính vì ý nghĩa đó, rất mong các bộ, ngành đồng tình với chủ trương, cùng phải thực hiện cải cách, cùng nhau tìm ra phương thức, quy trình phù hợp nhất, để hướng tới cải cách mà vẫn đảm bảo yêu cầu quản lý.

Cũng theo lãnh đạo Bộ Tài chính, trong quá trình tiếp thu, giải trình, cơ quan soạn thảo đã cố gắng hài hòa hóa các quy định cụ thể với các cơ quan chuyên ngành liên quan. Bởi vậy, các đơn vị cũng phối hợp, tham gia trên tinh thần đó, với mục tiêu chung là ủng hộ chủ trương cải cách mà Chính phủ đã đặt ra.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho rằng cần linh hoạt hơn trong quá trình xây dựng dự thảo. “Quan trọng là trên phương diện quản lý, xét về quy trình, những quy định dự thảo đưa ra có ổn không? Về mặt nguyên tắc có trái với Luật hay không? Nếu ổn, chúng ta có thể thống nhất trình Chính phủ quyết định ngay mà không cần sửa Quyết định số 38”, Thứ trưởng nói.

Trước ý kiến cho rằng “phá vỡ” quy trình hiện hành, Thứ trưởng cho rằng không đúng bản chất và khẳng định trong quá trình cải cách, cải tiến thì “phá vỡ”, thay đổi là chuyện bình thường. Thay đổi thì phải “phá vỡ” cái cũ.

Đặc biệt, việc cải cách quy trình quản lý để đổi lấy 1,02% chi phí thủ tục hành chính là không hề nhỏ. Nghiên cứu của Dự án Tạo thuận lợi thương mại do USAID tài trợ đã ước tính, áp dụng dự thảo Nghị định này, trong 1 năm, chi phí tuân thủ thủ tục hành chính doanh nghiệp tiết kiệm được xấp xỉ 1.400 tỷ đồng. Qua đó, giá trị tiết kiệm chung cho nền kinh tế có thể đạt tới 9.285 tỷ đồng. Đây là con số không hề nhỏ.

Sau cuộc họp, Thứ trưởng yêu cầu Tổng cục Hải quan rà soát kỹ từng nội dung, nghiêm túc lắng nghe, đánh giá khách quan các ý kiến để tiếp thu, giải trình các vấn đề được nêu, hoàn chỉnh một bản đầy đủ gửi tới các đơn vị. Đó sẽ là cơ sở để đơn vị chuyên môn báo cáo lãnh đạo các bộ quản lý chuyên ngành để có văn bản hồi đáp hoặc thống nhất.