Bài 2: Còn nhiều hạn chế trong chia sẻ và sử dụng thông tin

Thiếu cơ chế, quy định

Không thể phủ nhận Nền tảng cửa khẩu số Lạng Sơn là dự án đầu tiên trên cả nước về chuyển đổi số cho khu vực cửa khẩu. Bằng sự quyết tâm, dám nghĩ, dám làm, tỉnh Lạng Sơn đã đưa vào thực hiện Nền tảng cửa khẩu số và mang lại nhiều lợi ích cho các DN và lực lượng chức năng làm việc tại khu vực cửa khẩu.

Tại công văn số 944/UBND-KTTH ngày 16/5/2025, UBND tỉnh Lạng Sơn nêu, Nền tảng cửa khẩu số đã được kết nối, chia sẻ 11 trường thông tin với cơ sở dữ liệu của Tổng cục Hải quan (nay là Cục Hải quan) và Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng).

Thực tế cơ quan Hải quan đã chia sẻ 12 trường, tuy nhiên, do phương thức quản lý của tỉnh Lạng Sơn khác với cơ quan Hải quan nên 5 trường thông tin tạm thời chưa sử dụng. Ngoài ra, Bộ Xây dựng đã chia sẻ 3 trường thông tin dữ liệu liên quan đến Giấy phép vận tải đường bộ quốc tế và 1 trường chia sẻ liên quan đến đăng kiểm. Như vậy, tính đến thời điểm này mới có 11 trường thông tin được kết nối, chia sẻ trên Nền tảng cửa khẩu số.

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan (nay là Phó Cục trưởng Cục Hải quan) Lưu Mạnh Tưởng kiểm tra quy trình khai báo trên Nền tảng cửa khẩu số tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị vào ngày 20/10/2022. Ảnh: H.Nụ

Qua rà soát các trường thông tin, UBND tỉnh Lạng Sơn cho rằng, có thể kết nối liên thông, chia sẻ dữ liệu thêm với 21 trường thông tin từ Cổng thông tin một cửa quốc gia sang Nền tảng cửa khẩu số liên quan đến kiểm dịch động, thực vật. UBND tỉnh Lạng Sơn cũng đã chủ động trao đổi với Bộ Nông nghiệp và Môi trường để hỗ trợ kết nối, chia sẻ liên thông dữ liệu với Nền tảng cửa khẩu số.

Phản hồi ý kiến trao đổi của UBND tỉnh Lạng Sơn, theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện nay thủ tục cấp giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật NK, quá cảnh được thực hiện trên Cổng thông tin một cửa quốc gia do Bộ Tài chính quản lý. Đối chiếu với quy định tại khoản 1 Điều 9 Nghị định 85/2019/NĐ-CP liên quan đến thực hiện thủ tục hành chính theo Cơ chế một cửa quốc gia, Cơ chế một cửa ASEAN và kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa XNK nêu rõ đơn vị quản lý Cổng thông tin một cửa quốc gia chịu trách nhiệm lưu trữ, sao lưu, đảm bảo an toàn thông tin, dữ liệu của các giao dịch… ; áp dụng các biên pháp chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ thuật để bảo mật thông tin, dữ liệu; đảm bảo sự chia sẻ thông tin, dữ liệu chính xác, kịp thời…

Mặc dù vậy, tại khoản 6 Điều 4 Nghị định 85/2019/NĐ-CP quy định chức năng cung cấp thông tin trên Cổng thông tin một cửa quốc gia gồm: “Thông tin giải quyết thủ tục hành chính, thống kê số liệu theo yêu cầu từ các cơ quan xử lý và người khai phù hợp với chức năng, thẩm quyền của cơ quan quản lý và quyền, trách nhiệm của người khai”.

Từ quy định trên, theo đại diện Ban Quản lý giám sát về hải quan (Cục Hải quan), sau khi nắm bắt được đề xuất từ UBND tỉnh Lạng Sơn, cơ quan Hải quan đã thực hiện rà soát các thủ tục hành chính trên Cổng thông tin một cửa quốc gia liên quan đến kiểm dịch động, thực vật và kết quả cho thấy, các thông tin giải quyết thủ tục hành chính không đồng nhất với các chỉ tiêu thông tin mà UBND tỉnh Lạng Sơn đề nghị kết nối chia sẻ.

Sẽ xây dựng mô hình trao đổi dữ liệu xuyên biên giới

Báo cáo từ Bộ Tài chính nhận định, Nền tảng cửa khẩu số bản chất là việc số hóa các chứng từ, thủ tục hành chính đối với hàng hóa XNK, phương tiện XNC tại các cửa khẩu thông qua Cổng thông tin một cửa quốc gia, là sự chia sẻ và liên thông cơ sở dữ liệu quản lý chuyên ngành của các cơ quan quản lý nhà nước tại khu vực cửa khẩu biên giới đất liền.

Ngày 28/7/2023, Cục Hải quan Lạng Sơn (nay là Chi cục Hải quan khu vực VI) tổ chức cuộc hội đàm với Hải quan Nam Ninh (Hải quan Trung Quốc) để chia sẻ kinh nghiệm về Cửa khẩu thông minh và kết quả đạt được trong hoạt động thông quan hàng hóa qua lại các cặp cửa khẩu của hai bên. Ảnh: Tô Hà

Ngày 12/9/2025, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Lạng Sơn có công văn thông báo về việc đề nghị chia sẻ dữ liệu từ Nền tảng cửa khẩu số với hệ thống công nghệ thông tin của Công ty CP Hữu Nghị Xuân Cương (đơn vị kinh doanh bến bãi, dịch vụ logistics tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị). Theo đó, sau khi có ý kiến của Bộ Khoa học và Công nghệ, các đơn vị liên quan trong tỉnh Lạng Sơn thống nhất việc thông báo thông tin về trạng thái bản khai trên Nền tảng cửa khẩu số cho các DN bến bãi nhằm giúp DN theo dõi được tình trạng xác nhận của các lực lượng chức năng. Từ đó, giúp cho các tổ chức, cá nhân XNK qua các bến bãi đẩy nhanh hoạt động sang tải hàng hóa, nâng cao hiệu suất thông quan. Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Lạng Sơn cũng giao Viễn thông Lạng Sơn thực hiện xây dựng tính năng thông báo thông tin về trạng thái bản khai trên Nền tảng Cửa khẩu số cho các DN bến bãi (nếu có nhu cầu) để đẩy nhanh hoạt động sang tải hàng hóa. DN bến bãi có trách nhiệm phối hợp tích hợp hệ thống camera nhận dạng biển kiểm soát phương tiện, thông tin về dung lượng địa điểm tập kết hàng hóa vào Nền tảng cửa khẩu số.

Do vậy, đối với đề xuất kết nối liên thông, chia sẻ dữ liệu thêm 21 trường thông tin liên quan đến vấn đề kiểm dịch động, thực vật, Bộ Tài chính đề nghị UBND tỉnh Lạng Sơn trao đổi với Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh giá lại mục đích sử dụng các chỉ tiêu thông tin, cơ sở dữ liệu là kết quả của các thủ tục hành chính liên quan đến kiểm dịch động, thực vật trên Cổng thông tin một cửa quốc gia hiện nay của UBND tỉnh Lạng Sơn cho Nền tảng cửa khẩu là gì? Việc sử dụng các thông tin có làm phát sinh các thủ tục hành chính mới cho DN và các cơ quan quản lý chuyên ngành khác tại cửa khẩu khu thực hiện Nền tảng cửa khẩu số không?

Cũng từ báo cáo của Bộ Tài chính, do dữ liệu thông tin về kiểm dịch là cơ sở dữ liệu, thông tin thuộc quản lý của Bộ Nông nghiệp và Môi trường nên UBND tỉnh Lạng Sơn cần làm rõ về thẩm quyền chia sẻ thông tin giữ hai cơ quan nhà nước theo quy định của pháp luật hiện hành. Đồng thời làm rõ về các chỉ tiêu thông tin chia sẻ phải đồng nhất với các chỉ tiêu thông tin thuộc các thủ tục hành chính liên quan đến kiểm dịch của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Tại Quyết định số 2294/QĐ-BTTTT ngày 21/11/2023 sửa đổi, bổ sung Quyết định 186/QĐ-BTTTT ngày 11/2/2022 về Chương trình thúc đẩy phát triển và sử dụng các nền tảng số quốc gia phục vụ chuyển đổi số, phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số của Bộ Thông tin Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) đã giao Bộ Tài chính và Bộ Quốc phòng là cơ quan chủ quản hỗ trợ phát triển Nền tảng cửa khẩu số để phù hợp với thực tế quản lý thương mại biên giới, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động thông quan hàng hóa XNK.

Để triển khai thực hiện theo tinh thần chỉ đạo của Chính phủ về công tác cắt, giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính tại Nghị quyết số 66/NQ-CP ngày 26/2/2025, Công điện số 56/CĐ-TTg ngày 4/5/2025 và Nghị quyết số 77/NQ-CP ngày 10/4/2025, Bộ Tài chính giao Cục Hải quan tập trung vào việc xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 85/2019/NĐ-CP để thực hiện đưa các thủ tục hành chính đối với phương tiện vận tải XNC, quá cảnh qua biên giới đường bộ. Từ đó hướng tới việc xây dựng mô hình trao đổi dữ liệu hàng hóa XNK xuyên biên giới, triển khai mô hình Cửa khẩu thông minh giữa Việt Nam với các nước có chung đường biên giới.

Bài 3: Cửa khẩu thông minh - Hiện thực hóa mục tiêu “cửa khẩu kiểu mẫu”