Từ xu hướng thuế toàn cầu đến cải cách trong nước: Việt Nam chủ động thích ứng

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: TN.

Tạo thuận lợi cho nhà đầu tư, phù hợp thông lệ quốc tế

Theo đánh giá của các chuyên gia, Việt Nam là một trong những nước tiên phong tuyên bố áp dụng chính sách thuế TNDN bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu (thuế tối thiểu) từ năm 2024 đã gây được tiếng vang và thu hút sự chú ý đặc biệt của cộng đồng quốc tế.

Nghị định 236/2025/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Nghị quyết 107/2023/QH15 của Quốc hội về việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu chính thức được ban hành đã thể hiện sự quyết tâm của Chính phủ trong việc xây dựng hệ thống chính sách và quản lý thuế đạt chuẩn quốc tế, chặt chẽ và minh bạch phù hợp với xu hướng chung của quốc tế nhằm chống lại việc chuyển dịch lợi nhuận và xói mòn cơ sở thuế.

Đồng thời, thể hiện sự chuyển mình trong hoạt động thu hút đầu tư FDI hướng tới các dự án đầu tư chất lượng cao.

Tại hội Hội thảo chuyên đề về thuế và hải quan thường niên năm 2025 với chủ đề “Toàn cảnh các thay đổi lớn về thuế & hải quan” do Công ty Cổ phần tư vấn EY Việt Nam (EY Consulting VN) phối hợp cùng Câu lạc bộ Giám đốc Tài chính Việt Nam (CFO Việt Nam) tổ chức mới đây, bà Trang Phạm, Phó Tổng Giám đốc, Tư vấn Thuế, Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam, nhận định, các doanh nghiệp chịu ảnh hưởng trực tiếp từ Nghị định 236/2025/NĐ-CP mới cần rà soát lại toàn bộ cấu trúc đầu tư, hệ thống kế toán và chiến lược thuế để đảm bảo tuân thủ và tối ưu hóa chi phí.

Những doanh nghiệp không thuộc diện áp dụng trực tiếp cũng cần chuẩn bị sẵn sàng trước những tác động tiềm tàng của Nghị định này.

Việc công ty mẹ hoặc các đơn vị liên kết nằm trong phạm vi áp dụng sẽ kéo theo yêu cầu về báo cáo tài chính hợp nhất, chuẩn mực kế toán quốc tế và các nghĩa vụ kê khai liên quan.

“Đây là một quá trình chuyển đổi phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận tài chính, pháp lý và chiến lược của toàn bộ tổ chức”, bà Trang nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, thương mại toàn cầu năm 2025 cũng chứng kiến sự gia tăng của chủ nghĩa bảo hộ. Cụ thể, Hoa Kỳ tái định hình môi trường đầu tư bằng việc áp dụng các rào cản thuế quan cho hầu hết hàng hóa nhập khẩu vào Hoa Kỳvà mở ra hàng loạt cuộc đàm phán với nguyên thủ các nước để thương lượng các vấn đề xoay quanh quyền lợi quốc gia.

Trong khi đó, Liên minh châu Âu tiếp tục áp dụng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn đã thiết lập trước đó như Cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon và Quy định chống phá rừng, buộc các công ty phải chứng minh tính minh bạch và phát sinh chi phí bổ sung cho chuỗi cung ứng khi xuất khẩu hàng hóa sang thị trường EU.

Việt Nam có độ mở kinh tế lớn, hoạt động xuất nhập khẩu nhộn nhịp. Theo Cục Hải quan, tính đến 15/8/2025, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt 272,59 tỷ USD và tổng kim ngạch nhập khẩu đạt 282,61 tỷ USD, tăng lần lượt 18,34% và 15% so với cùng kỳ năm trước.

Với độ mở lớn như vậy, những biến động thuế quan toàn cầu chắc chắn sẽ ảnh hưởng mạnh mẽ tới hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam.

Để thích ứng với bối cảnh mới, nhiều chính sách liên quan tới hải quan đã được ban hành nhằm thu hút vốn đầu tư, cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại xuyên biên giới như sửa đổi Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; cập nhật quy định về xuất nhập khẩu tại chỗ theo Nghị định 167/2015/NĐ-CP, đặc biệt là việc thắt chặt quản lý xuất xứ để đảm bảo uy tín quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu và tránh các áp đặt bất lợi từ thị trường nước nhập khẩu.

Liên quan tới các hoạt động giao dịch liên kết, năm 2025, nhiều quy định mới cũng đã được ban hành. Đáng chú ý, ngày 11/6/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định 122/2025/NĐ-CP quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý thuế, một cột mốc quan trọng liên quan đến thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế (APA).

Quy định mới này thay thế những phức tạp trước đây bằng một khuôn khổ hướng tới tương lai, mở ra một quy trình APA linh hoạt, hội nhập hơn với thông lệ quốc tế và thân thiện với doanh nghiệp.

Cơ quan thuế cũng có bản quyền sử dụngcơ sở dữ liệu như Orbis và công cụ phân tích chuyển giá TP Catalyst từ năm 2025, hỗ trợ rất lớn trong việc phê duyệt và ký kết APA trong thời gian tới.

Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong hội nhập với thuế quốc tế, đồng thời tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư tin tưởng vào môi trường đầu tư Việt Nam, cũng như thể hiện năng lực đàm phán của Việt Nam với cơ quan thuế nước ngoài trong bối cảnh các thỏa thuận song phương ngày càng trở nên phổ biến.

Chủ động ứng phó, tối ưu hóa nghĩa vụ thuế

Song song với các chính sách thuế thể hiện sự hội nhập quốc tế, nhiều chính sách về thuế trong nước đã và đang được cải tổ mạnh mẽ nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nướcnhằm tăng tính minh mạch, dễ thực hiện và đồng bộ pháp luật, cũng như khắc phục được những vướng mắc, bất cập trong quá trình thực hiện các chính sách thuế.

Cụ thể, các luật thuế quan trọng, có ảnh hưởng rộng tới hầu hết các doanh nghiệp như Luật Thuế GTGT 2025, Thuế TNDN 2025 đều đã được thông qua và đang dần đi vào thực tiễn.

Doanh nghiệp cần theo dõi sát các biến động và kịp thời nắm bắt các thay đổi trong chính sách thuế quan. Ảnh: TN.

Luật Bảo hiểm xã hội 2024, Luật Bảo hiểm y tế 2024 đã có hiệu lực vào giữa năm nay, Luật Việc làm 2025 đã được ban hành và sẽ có hiệu lực từ đầu năm 2026.

Theo các chuyên gia về thuế của EY Consulting VN, nền kinh tế thế giới và trong nước đang biến động lớn tạo ra một môi trường kinh doanh tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Doanh nghiệp cần theo dõi sát các biến động và kịp thời nắm bắt các thay đổi trong chính sách thuế quan và tuân thủ quốc tế để chủ động ứng phó và giảm thiểu thiệt hại, cũng như tối ưu nghĩa vụ thuế.

Các chính sách thuế và tuân thủ nội địa cũng đang có những cải tổ lớn và nhanh chóng, cùng với các thay đổi trong cơ chế quản lý của các cơ quan có thẩm quyền ở các cấp.

Doanh nghiệp cần chủ động cập nhật những thay đổi của chính sách, cũng như cân nhắc việc tham gia vào các hiệp hội, tổ chức nghề nghiệp, cộng đồng doanh nghiệp và tham khảo ý kiến các đơn vị tư vấn để có được những thảo luận cần thiết.

Bà Hương Vũ, Tổng Giám đốc, EY Consulting VN cho rằng, các chính sách về thuế được sửa đổi và ban hành gần đây theo hướng minh bạch, hiệu quả, phù hợp với hệ thống thuế và thông lệ quốc tế. Những chính sách này đang tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc tuân thủ, giảm các thủ tục hành chính và chi phí cho doanh nghiệp.

Ở góc độ khác, theo ông Nguyễn Ngọc Bách, Chủ tịch CFO Việt Nam, trong bối cảnh hàng loạt các quy định thuế và hải quan liên tục thay đổi trong năm nay, việc cập nhật thông tin, lắng nghe chuyên gia, đồng thời đối thoại trực tiếp với nhà hoạch định chính sách để kịp thời ứng phó, quản lý rủi ro và chuẩn bị kế hoạch thuế tối ưu là điều vô cùng cần thiết.