Tăng tốc số hóa hệ thống phân phối cho hàng Việt

Thị trường quốc tế ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về phát triển bền vững, thương mại xanh, số hóa dữ liệu chuỗi cung ứng. Đồ họa: TT

Chuỗi cung ứng đối mặt thách thức lớn

Ông Bùi Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) cho biết, bất ổn địa chính trị, xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng, biến đổi khí hậu, chuyển đổi số, yêu cầu về phát triển bền vững và giảm phát thải… đã và đang tác động đến toàn bộ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp Việt Nam không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phải nhanh chóng thích ứng. Đặc biệt, thị trường quốc tế ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về phát triển bền vững, thương mại xanh, số hóa dữ liệu chuỗi cung ứng.

Trong nước, với quy mô hơn 100 triệu dân, thị trường nội địa được xem là động lực tăng trưởng quan trọng. Tuy nhiên, sự kết nối giữa sản xuất, phân phối và tiêu dùng vẫn còn nhiều bất cập. Sức chống chịu của chuỗi cung ứng trước các cú sốc từ bên ngoài còn yếu.

Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công thương) cho rằng, hệ thống phân phối là “hệ thần kinh” của thị trường. Đây là nơi kết nối sản xuất với tiêu dùng, tạo ra sức sống cho nền thương mại trong nước. Tuy nhiên, hiện nay vẫn tồn tại nhiều lỗ hổng lớn, đặc biệt là về minh bạch nguồn gốc hàng hóa.

Theo ông Tuấn, có tới 70% các vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng nhái và hàng không rõ nguồn gốc xảy ra tại các chợ truyền thống và cửa hàng nhỏ lẻ. Tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có hơn 8.200 chợ, gần 1.300 siêu thị và gần 300 trung tâm thương mại. Tuy nhiên, phần lớn chợ cấp thấp tập trung ở khu vực nông thôn, miền núi.

Trong năm 2024, lực lượng quản lý thị trường đã xử lý trên 47.000 vụ vi phạm. Năm 2025, riêng 9 tháng đã phát hiện thêm hơn 15.000 vụ. Số liệu này cho thấy sự cấp thiết của việc chuẩn hóa và số hóa chuỗi cung ứng.

Trong bối cảnh TMĐT phát triển mạnh mẽ, xây dựng một chuỗi cung ứng vững chắc và liên kết chặt chẽ giữa các khâu từ sản xuất đến tiêu dùng được xem là cần thiết. Việc tích hợp các nền tảng số vào chuỗi cung ứng không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn đảm bảo tính minh bạch và kiểm soát rủi ro trong lưu thông hàng hóa.

Tăng tốc số hóa hệ thống phân phối cho hàng hóa Việt Nam

Theo ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, để giải bài toán minh bạch và kiểm soát hàng hóa, áp dụng công nghệ, số hóa hệ thống phân phối hàng hóa là bắt buộc. Trong đó, trung tâm là sự minh bạch, công nghệ là đòn bẩy, còn liên thông dữ liệu là phương thức.

Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa sửa đổi năm 2025 dự kiến có hiệu lực từ năm 2026 sẽ yêu cầu bắt buộc truy xuất nguồn gốc bằng mã QR, hiển thị “hộ chiếu số sản phẩm” (DPP) trên nền tảng số. Những thay đổi này được kỳ vọng sẽ tạo “hàng rào kỹ thuật” để kiểm soát chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường.

Ông Tuấn cho biết, mục tiêu đặt ra trong giai đoạn 2026-2028 là 100% sàn TMĐT và siêu thị hiển thị DPP/QR; toàn bộ lực lượng quản lý thị trường kiểm tra hàng hóa trên nền tảng số. Truy xuất bắt buộc với các nhóm hàng rủi ro cao như thực phẩm tươi sống, dược - mỹ phẩm, điện tử, phân bón, xăng dầu. Xây dựng Cổng truy xuất nguồn gốc quốc gia kết nối với ASEAN và EU.

Để đạt được mục tiêu trên, theo ông Tuấn, cần gấp rút thực hiện các giải pháp trọng tâm như: hoàn thiện thể chế và chuẩn dữ liệu thống nhất; xây dựng hạ tầng số và nền tảng truy xuất quốc gia; quản lý rủi ro theo nhóm ngành.

Bên cạnh đó, áp dụng chế tài cưỡng chế bằng công nghệ như ứng dụng quét mã, kết nối dữ liệu vi phạm; tổ chức các chương trình truyền thông như “Quét để biết - mua hàng chuẩn”; hỗ trợ chuyển đổi số cho các chương trình OCOP, hợp tác xã, hộ kinh doanh nhỏ.

Sắp tới, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước sẽ ký kết hợp tác với các sàn TMĐT lớn, hệ thống bán lẻ, nhằm triển khai hiển thị bắt buộc DPP/QR trên từng sản phẩm. Đây là bước tiến quan trọng để xây dựng niềm tin người tiêu dùng và bảo vệ thương hiệu hàng hóa Việt Nam.

Ngoài ra, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cũng đặt mục tiêu chuẩn hóa các nghiệp vụ số cho toàn bộ lực lượng quản lý thị trường; điều phối liên thông dữ liệu giữa các bộ, ngành; tổ chức thí điểm một số địa phương và ngành hàng; đề xuất chính sách hỗ trợ chuyển đổi số, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

“Khi hệ thống phân phối minh bạch, mỗi lần quét mã là một lần khẳng định niềm tin. Đây là giải pháp giảm gian lận, giảm chi phí tuân thủ, tăng năng lực cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng và thúc đẩy phát triển thị trường nội địa”, ông Tuấn nhấn mạnh.