Nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết

Ảnh minh hoạ

Cụ thể, Cục Thuế đã tham mưu với Bộ Tài chính trình Chính phủ ban hành Nghị định số 20/2025/NĐ-CP ngày 10/2/2025, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 132/2020/NĐ-CP. Nghị định mới là công cụ quan trọng tạo điều kiện cho cơ quan thuế tăng cường kiểm soát các hoạt động giao dịch liên kết, đồng thời giúp doanh nghiệp minh bạch hơn trong việc kê khai và tuân thủ chính sách thuế.

Tổ chức hội nghị trao đổi kinh nghiệm chuyên sâu về thanh tra, kiểm tra đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết, thống nhất cách tiếp cận, chia sẻ kỹ thuật kiểm tra và cập nhật các mô hình chuyển giá phổ biến. Các thuế tỉnh, thành phố được chỉ đạo xây dựng chuyên đề kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế, lựa chọn công chức có chuyên môn sâu, kinh nghiệm thực tiễn để tham gia các đoàn kiểm tra.

Cơ quan thuế đã từng bước hình thành cơ sở dữ liệu và phương pháp đánh giá rủi ro chuyên biệt thông qua thu thập, phân tích dữ liệu chuyên sâu. Nhờ đó, các giải pháp quản lý thuế được đề xuất sát thực tế, phù hợp đặc thù từng địa bàn, ngành nghề.

Kết quả trong 6 tháng đầu năm, toàn ngành Thuế đã thực hiện thanh tra, kiểm tra 119 doanh nghiệp có hoạt động giao dịch liên kết. Qua đó, truy thu, truy hoàn và xử phạt: 600 tỷ đồng; giảm lỗ: 3.579 tỷ đồng; giảm khấu trừ thuế: 3,2 tỷ đồng; điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế 5.091 tỷ đồng.

Riêng hoạt động kiểm tra, xác định lại giá thị trường trong giao dịch liên kết đã truy thu 360 tỷ đồng; giảm lỗ: 3.139 tỷ đồng; điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế: 4.957 tỷ đồng.

Nhằm nâng cao năng lực kiểm tra rủi ro, kiểm tra chuyên đề, nhất là đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết, giao dịch xuyên biên giới, dự thảo Luật Quản lý thuế (thay thế) đề xuất sửa đổi nhiều nội dung quan trọng liên quan đến vấn đề này.

Trong đó, đáng chú ý là bổ sung quy định thời gian kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết không quá 40 ngày làm việc tại trụ sở của người nộp thuế và gia hạn một lần không quá 30 ngày làm việc. Đồng thời, bổ sung quy định về nguyên tắc kiểm tra giao dịch liên kết để phù hợp với nguyên tắc chung trong quản lý thuế.

Thực tế cho thấy, việc kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết thường phức tạp và cần thu thập nhiều thông tin liên quan đến các bên liên kết của đối tượng kiểm tra.

Do đó, quy định được đề xuất sẽ giúp việc thu thập, nắm bắt thông tin kê khai xác định giá giao dịch liên kết, phân tích rủi ro chuyên sâu làm căn cứ xem xét việc xác định giá giao dịch liên kết của người nộp thuế trong trường hợp phức tạp.

Đóng góp ý kiến vào đề xuất này, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam khẳng định, kiểm tra thuế và kiểm tra giá giao dịch liên kết là hai công cụ quản lý then chốt, có vai trò quan trọng trong bảo đảm tính tuân thủ, công bằng và minh bạch của hệ thống thuế.

Trong đó, kiểm tra thuế nhằm xác minh tính chính xác, đầy đủ và hợp pháp của nghĩa vụ thuế đã được người nộp thuế kê khai; kiểm tra giá giao dịch liên kết tập trung vào xác định các giao dịch giữa các bên liên kết có tuân thủ nguyên tắc giá thị trường hay không.

Để các công cụ này phát huy hiệu quả, cần có quy định pháp luật về nội dung kiểm tra, phương pháp xác định nghĩa vụ thuế và tiêu chí đánh giá rủi ro cần rõ ràng, dễ hiểu, áp dụng thống nhất.

Người nộp thuế cần được đảm bảo quyền giải trình, cung cấp chứng từ, tiếp cận thông tin đầy đủ và khiếu nại, khởi kiện nếu không đồng ý với kết luận kiểm tra. Còn bản thân cơ quan thuế cần thiết lập cơ chế hỗ trợ kỹ thuật, tư vấn, đối thoại – đặc biệt đối với các lĩnh vực phức tạp như giá giao dịch liên kết.

Đồng thời, chính sách kiểm tra thuế và giá giao dịch liên kết cần đi đôi với nguyên tắc ổn định, nhất quán và thân thiện, nhằm tạo dựng lòng tin, khuyến khích sự tuân thủ tự giác và thúc đẩy phát triển bền vững khu vực doanh nghiệp.