Thuận lợi và khó khăn
Theo Cục Hải quan việc triển khai Mô hình thông quan tập trung nhằm để tối ưu hóa nguồn lực thông qua việc tập trung xử lý hồ sơ tại Đội Thông quan sẽ giảm áp lực cho các Hải quan cửa khẩu vốn đang quá tải. Việc phân công tự động sẽ hỗ trợ các đơn vị hải quan cửa khẩu/ngoài cửa khẩu giảm bớt công việc phải thực hiện khi thực hiện thủ tục hải quan, minh bạch hóa quá trình kiểm tra hồ sơ. Đồng thời, đòi hỏi CBCC phải nâng cao trình độ để có thể đáp ứng được năng lực kiểm tra hồ sơ hải quan.
Để thống nhất trong việc thực hiện thủ tục hải quan tại các đơn vị, Cục Hải quan, cho biết, việc thông quan tập trung sẽ giúp cho việc thực hiện quy trình nghiệp vụ, thủ tục hải quan và các chính sách quản lý thuế ở các cấp đảm bảo thống nhất, hạn chế tình trạng mỗi nơi thực hiện một cách, giảm phát sinh vướng mắc cho DN.
 |
| Hàng hóa thông quan qua đường chuyên dụng vận tải cửa khẩu Chi Ma (Lạng Sơn). Ảnh: H.Nụ |
Đặc biệt, triển khai Mô hình thông quan tập trung sẽ tạo thuận lợi thương mại không chỉ cho hoạt động của cơ quan Hải quan và cho cả DN. Bởi việc thực hiện thông quan điện tử, phi giấy tờ, không có sự tiếp xúc giữa DN và công chức Hải quan, hạn chế tiêu cực, phiền hà, sách nhiễu; chuyển mạnh từ kiểm tra trong thông quan sang kiểm tra sau thông quan, phù hợp với yêu cầu cắt giảm thủ tục hành chính, cắt giảm chi phí cho người dân và DN.
Mặc dù vậy, Cục Hải quan cho rằng, hệ thống CNTT ngành Hải quan chưa đáp ứng hoàn toàn việc thực hiện thủ tục hải quan theo định hướng phi giấy tờ, chưa có công cụ chia sẻ quá trình giải quyết thủ tục cho người khai hải quan để có thể theo dõi được tiến độ xử lý hồ sơ của công chức Hải quan.
Ngoài ra, thời gian qua DN quen làm việc trực tiếp với Hải quan cửa khẩu, do đó, cần thời gian thích nghi với cơ chế trao đổi điện tử và làm việc tập trung. Một số thủ tục người khai hải quan phải làm việc với 2 đơn vị hải quan có thể phát sinh chi phí nếu phải đi lại nhiều lần.
Đặc biệt, hiện một số bộ, ngành vẫn thực hiện thủ tục và trả kết quả bằng hồ sơ giấy không qua Cổng thông tin một cửa quốc gia dẫn đến người khai hải quan phải nộp hồ sơ giấy cho cơ quan Hải quan.
Khắc phục bằng nhiều giải pháp
Nhấn mạnh về việc triển khai thủ tục hải quan đối với hàng hóa XNK theo Mô hình thông quan tập trung, đại diện Ban Giám sát và quản lý về hải quan, Cục Hải quan cho rằng đây là một yêu cầu cấp thiết đối với ngành Hải quan nhằm hướng đến điện tử hóa toàn bộ quy trình tiếp nhận xử lý hồ sơ hải quan, thực hiện thủ tục hải quan phi giấy tờ, tạo thuận lợi cho hoạt động XNK hàng hóa, cắt giảm chi phí, thời gian cho DN.
 |
| Cơ quan Hải quan niêm yết công khai văn bản chỉ đạo liên quan đến gửi chứng từ thuộc hồ sơ hải quan. Ảnh: N.Linh |
Theo đó, giải pháp đối với khó khăn trong việc thay đổi thói quen khi thực hiện thủ tục, trước mắt Cục Hải quan chỉ đạo các đơn vị thuộc và trực thuộc thực hiện công tác tuyên truyền cho DN nắm bắt được thông tin triển khai Mô hình thông quan tập trung để chủ động trong việc thực hiện thủ tục. Đồng thời thành lập Tổ hỗ trợ triển khai (cấp Cục, cấp Chi cục) để hỗ trợ người khai hải quan giải quyết các vướng mắc khi trong quá trình thực hiện thủ tục theo Mô hình thông quan tập trung.
Ngoài ra, để hạn chế việc một số thủ tục người khai hải quan phải làm việc với 2 đơn vị hải quan gây tốn kém chi phí nếu phải đi lại, một số bộ/ngành vẫn thực hiện thủ tục và trả kết quả bằng hồ sơ giấy không qua Cổng thông tin một cửa quốc gia dẫn đến người khai hải quan phải nộp hồ sơ giấy, Cục Hải quan đã và đang nghiên cứu để xây dựng quy trình thủ tục hải quan triển khai Mô hình thông quan tập trung xuôi chiều.
Theo đó quy trình thủ tục kết thúc ở đơn vị nào thì đơn vị đó sẽ thực hiện xử lý các thủ tục phát sinh, đồng thời đề xuất xây dựng hệ thống CNTT đảm bảo việc trao đổi thông tin giữa các bộ phận xử lý thủ tục đảm bảo đủ thông tin để khâu kết thúc có thể xử lý hoàn thiện quy trình thủ tục hải quan.
Đối với khó khăn trong việc chia sẻ trực tuyến quá trình giải quyết thủ tục cho người khai hải quan, Cục Hải quan xây dựng hệ thống có chức năng chia sẻ online thông tin về quá trình xử lý tờ khai theo thời gian thực cho người khai hải quan. Các thông tin chia sẻ bao gồm: số tờ khai, phân luồng, khâu thực hiện (ví dụ như: tiếp nhận, đang/đã phân công kiểm tra hồ sơ, đang/đã hoàn thành thực hiện kiểm tra hồ sơ, đang/đã phân công kiểm tra thực tế, đang/đã hoàn thành thực hiện kiểm tra thực tế, đã tiếp nhận thông tin đưa hàng về bảo quản/giải phóng hàng, đã đề xuất/phê duyệt thông tin đưa hàng về bảo quan/giải phóng hàng…), cán bộ thực hiện, kết quả thực hiện…
Cục Hải quan cũng đã rà soát xây dựng các chỉ tiêu thông tin của các chứng từ thuộc hồ sơ hải quan và đã bổ sung nội dung quy định tại dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư 38/2015/TT-BTC và Thông tư 39/2018/TT-BTC và quy định các chỉ tiêu thông tin tại Phụ lục ban hành kèm theo dự thảo Thông tư (với khoảng 36 loại chứng từ và 600 chỉ tiêu thông tin).
Để hệ thống có thể tiếp nhận chứng từ số hóa, dự toán cho nội dung này đã được Cục Hải quan ban hành Quyết định số 725/QĐ-CHQ ngày 16/6/2025 về việc phê duyệt kế hoạch, danh mục dự toán kinh phí triển khai ứng dụng CNTT năm 2025 cho dự án “Xây dựng hệ thống tiếp nhận thủ tục hành chính”.
Tuy nhiên, thời gian để hoàn thành các thủ tục từ phê duyệt báo cáo kinh tế kỹ thuật; thực hiện đấu thầu, Cục Hải quan cho biết sẽ xây dựng hệ thống trước ngày 1/5/2026.
| Để đảm bảo việc thông quan tập trung, hiện Cục Hải quan đã phối hợp với đơn vị cung cấp phần mềm thực hiện số hóa chứng từ thuộc bộ hồ sơ hải quan, đưa ra các giải pháp để thực hiện hệ thống đảm bảo dung lượng, tốc độ xử lý để tiếp nhận đầu đủ và thông suốt các chứng từ và cho phép người khai hải quan sử dụng các chứng từ đã số hóa để khai báo hải quan. Hệ thống hải quan tự động lấy thông tin chứng từ để điền vào thông tin tờ khai hải quan tương ứng. |
