Hiện tượng hộ kinh doanh không nhận chuyển khoản là hành vi vi phạm pháp luật thuế

Hội nghị “Hỗ trợ, hướng dẫn, giải đáp vướng mắc của hộ kinh doanh trong việc sử dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền” do Cục Thuế tổ chức

Theo đó, các chuyên gia tham dự hội nghị “Hỗ trợ, hướng dẫn, giải đáp vướng mắc của hộ kinh doanh trong việc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền” nhìn nhận, hiện tượng hộ kinh doanh không nhận thanh toán bằng chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật về thuế và cần có giải pháp để thanh tra kiểm tra.

Nghị định số 70/2025/NĐ-CP có quy định hộ, cá nhân kinh và doanh nghiệp có hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, trong đó có bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuViệc quản lý hóa đơn, chứng từ điện tử sẽ được áp dụng theo quy trình mới nhằm giảm rủi ro, nâng cao hiệu quả giám sát hóa đơn.

Trước những đổi thay này, thời gian gần đây, nhiều hộ, cá nhân kinh doanh đồng loạt thông báo không nhận thanh toán chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt. Có trường hợp hộ kinh doanh bị khách hàng phản ứng thì "quay xe", tiếp tục nhận thanh toán qua chuyển khoản nhưng tăng giá bán.

Một số hộ, cá nhân kinh doanh lại chốt sẽ vẫn duy trì 2 hình thức thanh toán là chuyển khoản và tiền mặt, tuy nhiên tương ứng các hình thức thanh toán sẽ có các mức giá khác nhau.

Theo Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc, mức thuế đối với hộ kinh doanh hiện nay không thay đổi so với hàng chục năm trước đây. Cụ thể mức thuế thu nhập cá nhân 1,5% vẫn được áp dụng đối với hộ khoán. Hay ngành ăn uống, thuế vẫn là 4,5% (gồm 3% GTGT và 1,5% thuế TNCN),

Cũng theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, từ ngày 1/6, nếu tổ chức, cá nhân bán hàng có doanh thu trên 1 tỷ đồng mà không xuất hoá đơn thì đây được xác định là hành vi trốn thuế, không đảm bảo minh bạch. Cơ quan thuế có quyền nghi ngờ về việc né thuế, tránh thuế, sẽ tiến hành kiểm tra, thanh tra, cưỡng chế thuế khi cần. Nếu có dấu hiệu trốn tránh nghĩa vụ, gây thất thu lớn, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Bà Cúc cũng cho biết hiện nhiều sạp hàng, siêu thị mini đã có máy tính tiền, máy POS có thể xuất hoá đơn ngay. Nhưng tại các chợ dân sinh, hay một số ngành hàng như kinh doanh nông sản, hải sản việc kết nối thiết bị in hoá đơn còn nhiều khó khăn. Theo đó, bà Cúc kiến nghị cơ quan thuế nghiên cứu giải pháp linh hoạt hơn, ví dụ gửi hoá đơn qua Zalo thay vì yêu cầu in ngay tại chỗ.

Bà Cúc cho rằng, có hiện tượng trên là do những ngày đầu tháng 6 vừa qua, nhiều hộ kinh doanh lúng túng, chưa biết phải làm như thế nào nên có người tìm cách tránh né, nhưng cũng có người sẵn sàng tuân thủ.

Một số hộ cũng tỏ ra lo lắng, nếu doanh thu từ hoá đơn tăng đột biến thì có bị truy thu những tháng trước không, đặc biệt là với hộ đang áp dụng khoán. Cũng có hộ lo ngại, việc kê khai thuế năm nay cao hơn nhiều so với năm 2024, vậy phần chênh lệch có bị truy thu không".

Để giúp các hộ kinh doanh an tâm khi áp dụng hóa đơn điện tử, đại diện Hội Tư vấn thuế Việt Nam đề xuất cơ quan thuế cần có giải pháp tuyên truyền hỗ trợ, cũng như hướng dẫn cụ thể đối với các hộ kinh doanh nhất là những chủ hộ kinh doanh cao tuổi. Quan trọng hơn cần có phương án "cắt khúc", không truy thu lại phần thuế khoán cũ (trước 1/6/2026) để người nộp thuế chủ động phối hợp tham gia chuyển đổi.

Về vấn đề này, Phó Cục trưởng Mai Sơn cũng cho biết, việc người đại diện hộ kinh doanh... rỉ tai nhau không nhận chuyển khoản chỉ xuất hiện ở một số trường hợp cá biệt, không phải hiện tượng phổ biến. Ngành thuế đang quản lý gần 4 triệu hộ kinh doanh, phần lớn vẫn nộp thuế bình thường, kể cả doanh thu bằng tiền mặt hay chuyển khoản.

Cá nhân kinh doanh qua nền tảng số cũng tương tự. Thực chất, người kinh doanh luôn mong muốn bán được hàng hóa, dịch vụ - không ai muốn vì thuế mà ngăn cản giao dịch.

Tuy nhiên, theo ông Sơn, cũng có tình trạng người kinh doanh online sử dụng tài khoản người khác, không chính chủ, hoặc cố tình không ghi nội dung chuyển khoản để né thuế. Trong những trường hợp này, cơ quan thuế sẽ đối chiếu dữ liệu từ ngân hàng, Bộ Công an, Bộ Công Thương, các sàn thương mại điện tử và đơn vị vận chuyển... để kiểm tra.

Với việc thu tiền mặt qua hình thức COD (thu hộ), thông tin từ các đơn vị vận chuyển sẽ được khai thác kịp thời và liên tục. Nếu ai sử dụng tài khoản người khác, ngành thuế vẫn có biện pháp giám sát.

Lãnh đạo Cục Thuế khẳng định, thuế không tăng - chỉ có mức độ minh bạch là được nâng cao, "né" thuế sẽ bị truy thu, xử phạt, thậm chí xử lý hình sự nếu nghiêm trọng. Trong tháng 6 này, cơ quan thuế sẽ đến từng hộ kinh doanh, hỗ trợ chuyển đổi sang hoá đơn điện tử từ máy tính tiền, đảm bảo điều kiện thực hiện tốt nhất.