 |
Luật chơi mới: Từ "giá rẻ" sang "an toàn"
Tại hội thảo Vươn ra thế giới và vấn đề nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam, do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 27/11, bà Trần Thị Thanh Tâm, Giám đốc Trung tâm hỗ trợ DNNVV (VCCI) cho biết, năm 2025 đánh dấu một giai đoạn mới của hội nhập kinh tế quốc tế.
Việt Nam đang tham gia ngày càng sâu vào các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP…, mở ra cơ hội tiếp cận những thị trường rộng lớn, chất lượng cao.
Bên cạnh đó, xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, đa dạng hóa sản xuất, tái định hình chuỗi cung ứng do địa chính trị, ưu tiên xanh hoá và logistics bền vững đang đem lại nhiều cơ hội để Việt Nam thu hút đầu tư, mở rộng sản xuất, tham gia sâu hơn vào mạng lưới cung ứng của khu vực và thế giới.
Tuy nhiên, cơ hội cũng đồng thời đi cùng với thách thức không nhỏ. Theo đó, lực cạnh tranh ngày càng tăng từ các quốc gia trong khu vực; các yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn kỹ thuật, quản trị chất lượng, phát triển xanh, bền vững.
Cùng với đó, bà Tâm nhấn mạnh, doanh nghiệp Việt còn hạn chế về năng lực công nghệ, năng suất lao động, khả năng đáp ứng đơn hàng lớn và dài hạn.
Đặc biệt, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ – vốn được xem là nền tảng gốc rễ của chuỗi cung ứng – vẫn còn thiếu sự liên kết, thiếu đầu tư chiều sâu và thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao.
Theo bà Tâm, mỗi một doanh nghiệp mạnh hơn sẽ giúp tạo ra một ngành công nghiệp mạnh hơn và một cộng đồng doanh nghiệp mạnh sẽ tạo nên một nền kinh tế mạnh.
Trong bối cảnh đó, câu hỏi đặt ra là làm sao để doanh nghiệp Việt Nam không chỉ hòa nhập mà còn “vươn ra thế giới” một cách vững vàng và tự tin.
Tại hội thảo, TS Trịnh Quốc Vinh, Ủy viên Hội đồng khoa học, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (VIOIT, Bộ Công Thương) nhấn mạnh, năm 2025 là một năm bản lề với những biến động chưa từng có của kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh đó, nhiều doanh nghiệp vẫn băn khoăn liệu hội nhập giai đoạn tới có khác biệt so với thời kỳ gia nhập WTO hay CPTPP.
“Câu trả lời nằm ở sự thay đổi mang tính chiến lược về bản chất dòng chảy kinh tế. Nếu trước đây, dòng vốn tìm đến nơi có chi phí rẻ nhất, hiệu quả chi phí là 'vua', thì nay, yếu tố an ninh chuỗi cung ứng, khả năng tự chủ và khả năng chống chịu được đặt lên hàng đầu", ông Vinh cho biết.
Ông Vinh chỉ ra rằng thế giới đang chuyển dịch mạnh mẽ từ tư duy "Just-in-time" (tối ưu hóa tồn kho) sang "Just-in-case" (phòng ngừa rủi ro). Đây là sự thay đổi luật chơi mà doanh nghiệp Việt buộc phải thích ứng nếu không muốn bị bỏ lại phía sau.
Doanh nghiệp đối mặt áp lực "xanh"
TS Trịnh Quốc Vinh cho biết, kim ngạch xuất khẩu năm 2024 của Việt Nam ước đạt 406 tỷ USD, lọt vào nhóm 20 nước xuất khẩu lớn nhất thế giới, nhưng giá trị gia tăng nội địa vẫn còn thấp (chỉ khoảng 20-25%), chủ yếu dựa vào gia công.
Đáng chú ý, diễn giả đặc biệt nhấn mạnh thách thức từ tiêu chuẩn xanh (Net Zero). Đây không còn là khẩu hiệu mà là giấy thông hành để hàng hóa Việt Nam xuất khẩu.
 |
| TS Trịnh Quốc Vinh. |
‘Các rào cản kỹ thuật như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU hay Đạo luật cạnh tranh sạch của Mỹ đang buộc các nhà sản xuất thép, nhôm, dệt may Việt Nam phải chuyển đổi công nghệ ngay lập tức, nếu không muốn bị loại khỏi cuộc chơi’, ông Vinh lưu ý.
Bên cạnh thách thức, TS Trịnh Quốc Vinh cũng chỉ ra cơ hội vàng cho Việt Nam từ ba xu hướng dịch chuyển cốt lõi: đa dạng hóa địa điểm sản xuất; tăng cường công nghệ số; phát triển bền vững .
Trong đó, căng thẳng thương mại và địa chính trị đang buộc các tập đoàn đa quốc gia (MNEs) thực hiện chiến lược "Trung Quốc + 1", tái cấu trúc mô hình sản xuất sang các quốc gia mới để giảm rủi ro.
Theo số liệu Bộ Công Thương theo dõi, dòng vốn FDI vào Việt Nam đang có sự dịch chuyển mạnh sang các ngành công nghệ cao, bán dẫn, thay vì dệt may, da giày đơn thuần như trước.
Tuy nhiên, để đón được "đại bàng", Việt Nam cần giải quyết các điểm nghẽn về logistics (hiện chiếm tới 21% GDP) và chất lượng nguồn nhân lực.
Bên cạnh đó, đại diện VIOIT cho biết Bộ Công Thương đang xây dựng và trình Chính phủ "Chương trình vươn ra thị trường toàn cầu – Chương trình Go Global giai đoạn 2026-2035".
Chương trình này tập trung vào 6 nhóm giải pháp trọng tâm, trong đó nổi bật là việc đổi mới tư duy: chuyển từ tâm thế "tham gia" gia công sang "chủ động kiến tạo", phát triển đội ngũ doanh nghiệp dẫn đầu để dẫn dắt chuỗi giá trị; làm chủ công nghệ: thí điểm các quỹ hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, khuyến khích M&A để sở hữu công nghệ nguồn từ nước ngoài.
Cùng với đó, Chương trình cũng đề xuất nghiên cứu mô hình cơ quan tín dụng xuất khẩu để giải quyết bài toán "khát vốn" cho doanh nghiệp vươn ra thế giới.
"Cơ hội là rất lớn, nhưng 'khe cửa' để bước vào chuỗi giá trị toàn cầu đang hẹp lại bởi các tiêu chuẩn cao. Chính sách chỉ là bệ phóng, để cất cánh cần sự chủ động thay đổi từ chính nội tại doanh nghiệp", TS Vinh nhấn mạnh.
Chia sẻ tại hội thảo, ông Lê Quý Thành, Phó Giám đốc Công ty CP Công nghiệp hỗ trợ TOMECO cho biết, để vươn ra thị trường quốc tế, OMECO chọn phân khúc công nghệ chiều sâu, yêu cầu tiêu chuẩn cao, tập trung vào những thị trường và khách hàng có nhu cầu về chất lượng và công nghệ tiên tiến.
Doanh nghiệp không chạy theo sản lượng mà tập trung vào giá trị kỹ thuật của sản phẩm, nhằm tạo ra những sản phẩm có giá trị gia tăng cao và lợi thế cạnh tranh bền vững.
Đại diện TOMECO nhấn mạnh bài học của doanh nghiệp khi tiếp cận thị trường quốc tế chính là tiêu chuẩn – chất lượng – con người là nền tảng bền vững. Trong đó, các doanh nghiệp cần kiên định nâng chuẩn để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
