Châu Phi – Điểm đến đầy tiềm năng cho hàng Việt

Hạt tiêu Việt Nam được ưa chuộng tại cả Tây Phi và Bắc Phi, đặc biệt ở các thị trường như Nigeria, Ghana và Ai Cập.

Trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu truyền thống như Trung Quốc, châu Âu và Mỹ đang đối mặt với những biến động khó lường và rào cản ngày càng gia tăng, Việt Nam đang tích cực tìm kiếm và mở rộng tầm nhìn sang khu vực châu Phi. Đây được đánh giá là một thị trường đầy tiềm năng, ít rào cản kỹ thuật hơn so với các đối tác lớn và đang có nhu cầu lớn đối với nhiều mặt hàng là thế mạnh của Việt Nam.

Tiềm năng rộng mở từ lục địa đen

Châu Phi, với dân số hiện tại trên 1,4 tỷ người và dự kiến vượt 2,5 tỷ vào năm 2050, đang trở thành một trong những khu vực có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Sự gia tăng tầng lớp trung lưu tại đây kéo theo sức mua ngày càng lớn và nhu cầu đa dạng về hàng hóa. Các quốc gia châu Phi đặc biệt quan tâm đến nông sản, lương thực thực phẩm, hàng tiêu dùng thiết yếu, máy móc thiết bị phục vụ sản xuất nông nghiệp và vật liệu xây dựng – những lĩnh vực mà Việt Nam có thế mạnh vượt trội.

Tham tán thương mại tại Algeria, ông Hoàng Đức Nhuận, cho biết các quốc gia Bắc Phi như Algeria, Tunisia có nhu cầu lớn đối với cà phê thô, hạt tiêu, hạt điều nhân, cơm dừa, cá tra, ba sa, tôm đông lạnh của Việt Nam. Trong khi đó, nhiều nước Tây Phi như Senegal cần mua lượng lớn gạo, hạt tiêu, bánh kẹo và sản phẩm ngũ cốc. Người tiêu dùng châu Phi đặc biệt đánh giá cao chất lượng và giá cả hàng Việt Nam, nhất là các sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên, thân thiện môi trường và phù hợp với nhu cầu cơ bản của họ.

TS Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, nhấn mạnh rằng khi Hiệp định Thương mại Tự do Lục địa châu Phi (AfCFTA) được triển khai đầy đủ, cơ hội cho Việt Nam sẽ càng rộng mở bởi hàng hóa hai bên mang tính bổ sung, không cạnh tranh trực tiếp.

Những bước đi cụ thể và kết quả ban đầu

Để hiện thực hóa tiềm năng này, Việt Nam đã liên tiếp triển khai nhiều hoạt động ngoại giao cấp cao. Nổi bật là chuyến thăm chính thức Senegal và Maroc của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, cùng với chuyến thăm Côte d’Ivoire và Nam Phi của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh. Những chuyến đi này không chỉ khẳng định cam kết chính trị mạnh mẽ mà còn là bước đi cụ thể nhằm hiện thực hóa các đề án hợp tác kinh tế đã được Chính phủ phê duyệt.

Một thành quả đáng chú ý là việc ký kết Bản ghi nhớ về thương mại gạo với Senegal trong khuôn khổ chuyến thăm của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn. Theo đó, Việt Nam sẽ cung cấp 100.000 tấn gạo mỗi năm cho quốc gia Tây Phi này. Thỏa thuận này không chỉ góp phần đảm bảo an ninh lương thực cho Senegal mà còn tăng cường quan hệ kinh tế song phương, đa dạng hóa thị trường và tìm thêm đầu ra bền vững cho ngành lúa gạo Việt Nam.

Theo thống kê, năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang châu Phi đạt khoảng 4 tỷ USD. Tuy nhiên, mức độ thâm nhập vào từng thị trường cụ thể vẫn còn rất hạn chế, chẳng hạn: kim ngạch với Senegal chỉ chiếm chưa đến 1% trong tổng thương mại hai chiều. Thực tế này cho thấy dư địa còn rất lớn để Việt Nam mở rộng hiện diện và đẩy mạnh xuất khẩu vào khu vực giàu tiềm năng này.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã sớm nhận diện tiềm năng và từng bước tiếp cận thị trường châu Phi. Các tập đoàn lớn như PAN Group, Vinamilk, Hòa Phát, Hapro, Intimex, Angimex đã có hoạt động xuất khẩu hoặc khảo sát thị trường tại một số quốc gia trong khu vực. Đặc biệt, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông Quân đội (Viettel) đã hiện diện lâu năm tại Algeria và Mozambique, không chỉ đầu tư sản xuất, kinh doanh mà còn góp phần xây dựng nền tảng vững chắc cho sự hiện diện dài hạn của doanh nghiệp Việt tại lục địa này.

Thách thức và định hướng cho tương lai

Việc chinh phục thị trường châu Phi vẫn đối mặt với không ít thách thức. Khoảng cách địa lý xa, chi phí logistics cao, thiếu thông tin thị trường, khung pháp lý chưa hoàn thiện, hệ thống thanh toán quốc tế còn nhiều bất ổn và rủi ro chính trị tại một số quốc gia là những yếu tố khiến nhiều doanh nghiệp phải thận trọng. Đây là những rào cản cần được nhận diện rõ và có giải pháp đồng bộ nếu muốn tiến xa hơn tại thị trường tiềm năng nhưng không dễ tính này.

Để vượt qua những rào cản này và phát triển bền vững, các chuyên gia khuyến nghị Việt Nam cần xây dựng chiến lược tiếp cận thị trường có trọng điểm. Điều này bao gồm việc sớm thiết lập các trung tâm logistics hoặc kho hàng trung chuyển tại những quốc gia đầu mối như Senegal, Nam Phi, Maroc nhằm rút ngắn thời gian giao hàng và giảm chi phí. Đồng thời, cần đẩy mạnh hợp tác ngân hàng, bảo hiểm và các dịch vụ hỗ trợ xuất nhập khẩu.

Bộ Công thương cũng đã ban hành nhiều đề án hợp tác cụ thể như: Tăng cường quan hệ thương mại với Liên minh châu Phi giai đoạn 2022–2025 và Thúc đẩy trao đổi thương mại một số mặt hàng xuất nhập khẩu có thế mạnh giữa Việt Nam với các thị trường trọng điểm tại châu Phi giai đoạn 2024-2026, đang đi vào triển khai thực chất. Sự đồng hành của các cơ quan ngoại giao và thương vụ Việt Nam tại địa bàn được kỳ vọng sẽ là chỗ dựa vững chắc cho doanh nghiệp.

Trong bối cảnh toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng, việc hướng tới châu Phi là một bước đi chiến lược, phù hợp với xu thế đa dạng hóa thị trường và chuỗi cung ứng toàn cầu của Việt Nam.

Với những lợi thế sẵn có và những nỗ lực cụ thể từ Chính phủ và doanh nghiệp, châu Phi hứa hẹn sẽ trở thành một điểm đến quan trọng và đáng khai thác cho hàng hóa Việt Nam trong tương lai.