Bất ổn thuế quan, thủy sản Việt Nam mất ngôi đầu xuất khẩu sang Mỹ

Công ty CP Thủy sản Bình Định đang chuyển hướng xuất khẩu sang thị trường Halal. Ảnh: T.H

Xuất khẩu sang Mỹ giảm sâu

Theo bà Lê Hằng, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), trong nửa đầu năm 2025, xuất khẩu (XK) thủy sản Việt Nam sang Mỹ đạt 905 triệu USD, tăng 17,5% so với cùng kỳ năm 2024.

Mức tăng trưởng tích cực trên được thúc đẩy chủ yếu bởi xu hướng dồn đơn hàng trong tháng 5, giai đoạn các doanh nghiệp hai nước gấp rút hoàn tất giao dịch trước thời điểm Mỹ bắt đầu áp dụng thuế đối ứng từ ngày 9/7/2025, mốc áp thuế Mỹ công bố từ tháng 4.

“Tuy nhiên, sự tăng tốc ngắn hạn này cũng phản ánh rõ nét bức tranh thương mại đang ngày càng bất ổn, đầy rủi ro dưới tác động của chính sách thuế quan mới từ chính quyền Tổng thống Donald Trump”, bà Lê Hằng nhấn mạnh.

Theo phân tích của VASEP, nếu xét theo từng tháng, XK thủy sản sang Hoa Kỳ ghi nhận sự tăng trưởng đáng kể trong tháng 3, tháng 4 và đặc biệt là tháng 5/2025 với mức tăng 61% so với cùng kỳ. Đây là tháng có kim ngạch cao nhất trong 6 tháng đầu năm, đạt hơn 234 triệu USD. Tuy nhiên, tháng 6, XK lại giảm mạnh gần 18% so với cùng kỳ, chỉ còn 131 triệu USD.

Ba nhóm sản phẩm chủ lực gồm tôm, cá tra và cá ngừ tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt XK thủy sản sang thị trường Mỹ, với tổng giá trị 6 tháng đầu năm đạt hơn 700 triệu USD, chiếm 77% tổng kim ngạch.

Trong đó, XK tôm đạt hơn 341 triệu USD, tăng gần 13% so với cùng kỳ. Đặc biệt trong tháng 5, XK tôm sang Mỹ tăng mạnh tới 66%, nhưng sang tháng 6 lại giảm sâu 36,5%.

XK cá tra ghi nhận mức tăng trưởng ổn định hơn, đạt 175 triệu USD trong nửa đầu năm, tăng gần 10%. Sau khi giảm nhẹ trong tháng 3 và 4, cá tra phục hồi mạnh trong tháng 5 và tiếp tục tăng trưởng trong tháng 6 – cho thấy sự ổn định trong nhu cầu đối với mặt hàng này dù thị trường có nhiều biến động.

Đối với cá ngừ, kim ngạch 6 tháng đầu năm đạt gần 184 triệu USD, tăng 6,5%. Tuy nhiên, cũng như tôm, mặt hàng này ghi nhận mức tăng mạnh trong tháng 5 (37,5%) và sau đó giảm mạnh hơn 40% trong tháng 6.

Trung Quốc soán ngôi đầu

Theo bà Lê Hằng, Mỹ từng là thị trường dẫn đầu về nhập khẩu thủy sản Việt Nam trong nhiều năm, hiện chiếm 17% thị phần XK của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2025. Nhưng đáng chú ý, Mỹ đã mất vị trí số 1 vào tay Trung Quốc, khi nước này nhập khẩu thủy sản Việt Nam với giá trị 1,1 tỷ USD, tăng mạnh tới 45% so với cùng kỳ.

Đây là hệ quả tất yếu của chính sách thuế quan thiếu ổn định. Kể từ tháng 4/2025, chính quyền của Tổng thống Trump liên tục sử dụng thuế đối ứng như một công cụ đàm phán trong thương mại, đưa ra hàng loạt tuyên bố và thay đổi về mức thuế, thời điểm áp dụng cũng như đối tượng chịu ảnh hưởng.

Ban đầu, các mức thuế bổ sung được công bố với lộ trình áp dụng từ ngày 9/7/2025. Tuy nhiên, ngay trước thời điểm đó, ông Trump bất ngờ thông báo lùi thời hạn áp dụng đến ngày 1/8.

Đáng chú ý, không chỉ thời gian mà cả mức thuế cũng thay đổi liên tục, từ mức 10% cho hàng hóa toàn cầu đến các mức rất cao theo từng quốc gia như Thái Lan (36%) và Indonesia (32%).

Những thay đổi chóng mặt này tạo ra một môi trường thương mại bất ổn chưa từng có, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc lập kế hoạch sản xuất – kinh doanh, ký kết hợp đồng và giao hàng của các doanh nghiệp cả ở Mỹ lẫn các nước xuất khẩu.

Việc áp, hoãn, thay đổi thuế liên tục khiến các nhà nhập khẩu Mỹ rơi vào trạng thái “ngồi trên đống lửa” vì không thể xác định được chi phí nhập hàng. Trong khi đó, các nhà XK Việt Nam cũng gặp khó trong việc điều chỉnh giá, thời điểm giao hàng và lên kế hoạch đơn hàng dài hạn.

Với ngành hàng chịu ảnh hưởng lớn bởi mùa vụ và chi phí logistics như thủy sản, tình trạng bất ổn thương mại sẽ càng làm tăng rủi ro tài chính và kéo theo những hệ lụy dây chuyền từ vùng nuôi, chế biến đến vận tải và thanh toán.