Bảo mật dữ liệu - Áp lực ngày càng lớn đối với sàn thương mại điện tử

Dịch vụ số, TMĐT phát triển đang tạo ra lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ trên không gian số. Đồ họa: TT

Nguy cơ rò rỉ dữ liệu ngày càng hiện hữu

TMĐT Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, kéo theo sự bùng nổ của các nền tảng số và dịch vụ trực tuyến. Tuy nhiên, đi kèm với sự tăng trưởng là nguy cơ mất an toàn dữ liệu, đặc biệt là dữ liệu cá nhân của người dùng.

Theo TS Nguyễn Thị Hà (Khoa Tài chính - Kế toán, Trường Đại học Công nghệ Đông Á), môi trường số tại Việt Nam đang chứa đựng một khối lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ. Các nền tảng TMĐT, ví điện tử, ứng dụng gọi xe, nhà mạng và cả các cơ quan quản lý nhà nước đều đang lưu trữ và khai thác lượng thông tin này. Mặc dù điều này mang đến cơ hội lớn để cá nhân hóa dịch vụ, nhưng mặt trái là nguy cơ lộ lọt thông tin ngày càng cao nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ.

"Ngoài thông tin đơn hàng, các sàn còn thu thập địa chỉ giao nhận, hành vi tiêu dùng, lịch sử tìm kiếm và thói quen thanh toán. Những dữ liệu trên rất dễ trở thành mục tiêu tấn công nếu doanh nghiệp không đầu tư, phát triển hạ tầng, đảm bảo an toàn thông tin", TS Hà cho biết.

Các sàn TMĐT như Shopee, Lazada, TikTok Shop hay Tiki hiện đang là nơi tập trung khối lượng lớn dữ liệu người tiêu dùng. Tuy nhiên, bảo mật lại chưa được đặt ở vị trí tương xứng với mức độ nhạy cảm của thông tin mà họ nắm giữ.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp vẫn xem nhẹ vai trò của bảo mật dữ liệu. Một phần nguyên nhân xuất phát từ chi phí đầu tư cao cho hạ tầng công nghệ và bảo mật. Do đó, nếu các chế tài xử phạt chưa đủ mạnh, nhiều doanh nghiệp sẵn sàng “làm ngơ” để tiết kiệm chi phí vận hành.

Trong khi đó, các mối đe dọa từ tội phạm mạng ngày càng tinh vi và có tổ chức.

Gần đây, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) đã triệt phá một đường dây mua bán trái phép hàng triệu dữ liệu cá nhân, bao gồm cả căn cước công dân và tài khoản ngân hàng. Các dữ liệu này có thể bị sử dụng để lừa đảo, giả mạo hoặc chiếm đoạt tài sản.

Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến lòng tin của người tiêu dùng đối với môi trường số nói chung và TMĐT nói riêng. Khi không còn cảm thấy an toàn, người dùng sẽ giảm tần suất và quy mô giao dịch trực tuyến, kéo theo thiệt hại lớn cho toàn ngành.

TS. Nguyễn Thị Hà nhấn mạnh, bảo mật dữ liệu trong TMĐT hiện không còn đơn thuần là vấn đề kỹ thuật, mà là yếu tố then chốt quyết định sự tồn tại của doanh nghiệp trong kỷ nguyên số.

Mặc dù Việt Nam đã ban hành nhiều quy định liên quan đến bảo vệ dữ liệu cá nhân, nhưng các chính sách hiện vẫn còn rời rạc và thiếu tính đồng bộ. Thêm vào đó, việc quản lý chồng chéo giữa các bộ, ngành càng làm cho quá trình triển khai các quy định trở nên phức tạp.

Một trong những bất cập nổi bật là tiêu chuẩn bảo mật chưa thống nhất giữa các nền tảng. Phương thức xác thực qua OTP bằng SMS vẫn đang được sử dụng phổ biến trong TMĐT và cả ngân hàng điện tử.

"Một số cơ sở dữ liệu vẫn sử dụng tiêu chuẩn bảo mật không đồng nhất. Hệ thống xác thực người dùng qua OTP bằng SMS vẫn đang được sử dụng rộng rãi trong cả TMĐT lẫn ngân hàng điện tử. Điều này càng làm gia tăng nguy cơ dữ liệu bị truy cập trái phép", TS Hà chia sẻ.

Một khía cạnh khác đang gây lo ngại là việc nhiều nền tảng công nghệ đặt máy chủ lưu trữ dữ liệu ở nước ngoài. Trong trường hợp xảy ra sự cố an ninh mạng, nếu dữ liệu không nằm trong phạm vi pháp lý của Việt Nam, công tác xử lý sẽ trở nên rất phức tạp. Điều này đặt ra bài toán lớn về chủ quyền số và năng lực kiểm soát dữ liệu quốc gia.

Cần hoàn thiện khung pháp lý và tăng đầu tư cho bảo mật

Để giải quyết những thách thức nêu trên, các chuyên gia cho rằng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp TMĐT nhằm xây dựng một khung quản trị dữ liệu rõ ràng, nhất quán.

Theo TS Nguyễn Thị Hà, hệ thống pháp lý cần tiếp tục được hoàn thiện theo hướng đồng bộ, minh bạch và dễ áp dụng trong thực tiễn. Bên cạnh đó, cần tăng cường cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho an ninh dữ liệu, thông qua hỗ trợ kỹ thuật, giảm thuế hoặc ưu đãi tín dụng.

Về phía doanh nghiệp, cần xác định việc bảo vệ dữ liệu không phải là gánh nặng chi phí mà là một phần cốt lõi trong chiến lược phát triển dài hạn. Sự an toàn của khách hàng cũng chính là sự an toàn và bền vững cho chính doanh nghiệp trong cuộc cạnh tranh khốc liệt của thị trường số.

"Trong bối cảnh TMĐT đang là động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế số, việc đảm bảo an toàn dữ liệu người dùng là điều không thể xem nhẹ. Một hệ sinh thái TMĐT lành mạnh, minh bạch và bảo mật sẽ là chìa khóa giữ chân người tiêu dùng, củng cố niềm tin vào môi trường số và thúc đẩy nền kinh tế số Việt Nam phát triển bền vững", TS Hà nhận định.