Tháo gỡ vướng mắc kéo dài cho doanh nghiệp nông sản

Hồ tiêu là một mặt hàng xuất khẩu chủ lực thường gặp khó khăn khi hoàn thiện hồ sơ xuất xứ .

Trong bối cảnh xuất khẩu nông sản đang chịu nhiều áp lực từ biến động thị trường toàn cầu, một điểm nghẽn thủ tục vừa được gỡ bỏ, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các mặt hàng như hồ tiêu, cà phê, dừa.

Cụ thể, Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công thương) đã ban hành hướng dẫn mới, cho phép doanh nghiệp tự lập bảng kê thu mua nguyên liệu không có hóa đơn giá trị gia tăng khi đề nghị cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O), mà không cần xác nhận từ chính quyền địa phương.

Động thái này được nhiều chuyên gia đánh giá là phù hợp với thực tế sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam. Suốt thời gian dài, doanh nghiệp xuất khẩu nông sản – đặc biệt trong các ngành hồ tiêu, cà phê, dừa – gặp không ít trở ngại khi hoàn thiện hồ sơ xin cấp C/O.

Vấn đề chủ yếu nằm ở đặc thù chuỗi cung ứng: nguyên liệu thường được thu mua từ các nông hộ nhỏ lẻ, vốn không phát hành hóa đơn giá trị gia tăng. Khi doanh nghiệp sử dụng bảng kê để chứng minh nguồn gốc, nhiều địa phương đã từ chối xác nhận với lý do không có cơ sở xác minh, lo ngại gian lận, hoặc thiếu thông tin từ người bán.

Theo Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam (VPSA), đây là một trong những “điểm nghẽn” lớn, gây khó khăn thực tế cho doanh nghiệp và ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của ngành nông sản trên thị trường quốc tế.

Trước tình hình này, VPSA đã liên tục có văn bản kiến nghị gửi Văn phòng Chính phủ và các bộ, ngành liên quan, đề xuất tháo gỡ vướng mắc. Hiệp hội đã kiến nghị Bộ Công thương ban hành hướng dẫn thống nhất, phù hợp với thực tế sản xuất, thậm chí xem xét bỏ quy định về bảng kê đối với một số mặt hàng nông sản chủ lực.

Trong ngắn hạn, VPSA cũng đề xuất các giải pháp linh hoạt như xác minh thực địa hoặc chấp nhận xác nhận từ tổ chức ngành hàng, hợp tác xã nếu chính quyền địa phương không hỗ trợ.

Trên cơ sở các kiến nghị từ doanh nghiệp, Cục Xuất Nhập khẩu đã ban hành Văn bản số 866/XNK-XXHH, đưa ra hướng dẫn cụ thể đối với nguyên liệu thu mua trong nước không có hóa đơn. Theo đó, thương nhân có thể sử dụng bảng kê khai hàng hóa đạt tiêu chí “WO” (Wholly Obtained – có xuất xứ thuần túy) theo mẫu của Bộ Công thương. Bảng kê này do doanh nghiệp tự lập và không còn cần xác nhận từ chính quyền địa phương. Bộ Công thương khẳng định hồ sơ đề nghị cấp C/O không bắt buộc phải có xác nhận của địa phương.

Trao đổi nhanh với một số doanh nghiệp trong lĩnh vực chế biến và xuất khẩu nông sản cho thấy, quy định mới đã tháo gỡ một vướng mắc kéo dài, giúp họ chủ động hơn trong việc hoàn thiện hồ sơ xuất xứ, đặc biệt với các lô hàng cần xử lý gấp theo tiến độ hợp đồng. Một số ý kiến cũng đề xuất cần sớm ban hành hướng dẫn chi tiết về cách lập bảng kê và quy trình hậu kiểm rõ ràng để hạn chế rủi ro trong quá trình thực hiện.

Mặc dù thủ tục được đơn giản hóa tối đa nhằm giảm gánh nặng hành chính, cơ quan cấp C/O vẫn duy trì quyền kiểm tra cần thiết để đảm bảo tính minh bạch và chống gian lận.

Cụ thể, họ vẫn có quyền kiểm tra thực tế tại cơ sở sản xuất hoặc yêu cầu doanh nghiệp cung cấp thêm các chứng từ khác như hóa đơn (nếu có), tờ khai hải quan, hợp đồng mua bán, hoặc biên bản xác nhận của hiệp hội ngành hàng, hợp tác xã để chứng minh nguồn gốc nguyên liệu khi cần thiết.

Cơ chế linh hoạt này, không bắt buộc xác nhận từ chính quyền nhưng vẫn đảm bảo công cụ kiểm tra, sẽ giúp giảm tải thủ tục, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp hoàn thiện hồ sơ xuất xứ, qua đó thúc đẩy hoạt động xuất khẩu nông sản. Điều này là đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các kênh thu mua truyền thống từ nông hộ nhỏ lẻ vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong chuỗi cung ứng nông sản của Việt Nam.