Nỗ lực hiện đại hóa hải quan khơi thông dòng chảy xuất nhập khẩu

Công tác hiện đại hóa hải quan giúp thúc đẩy sự tăng trưởng mạnh mẽ của hàng hóa xuất nhập khẩu. Ảnh: T.Bình.

Tạp chí Kinh tế - Tài chính đăng tải vệt bài về các tập thể, cá nhân điển hình, tiên tiến trong phong trào thi đua của ngành Hải quan giai đoạn vừa qua.

Trong bài viết này, chúng tôi đề cập đến nỗ lực của ngành Hải quan, nòng cốt là Ban CNTT và Thống kê hải quan (trước đây là Cục CNTT và Thống kê hải quan) trong ứng dụng công nghệ thông tin, hiện đại hóa hải quan, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về hải quan.

Số hóa nghiệp vụ hải quan

Trong bối cảnh quy mô thương mại của Việt Nam ngày càng lớn, đạt 786,3 tỷ USD vào năm 2024 và tăng trưởng nhanh, do đó, để đáp ứng được yêu cầu tạo thuận lợi thương mại, khơi thông dòng chảy hàng hóa xuất nhập khẩu, một trong các giải pháp được ngành Hải quan tập trung thực hiện xuyên suốt, liên tục nhiều năm qua là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, hiện đại hóa hải quan.

Cục trưởng Cục Hải quan Nguyễn Văn Thọ: Gương người tốt, việc tốt có mặt trên khắp địa bàn Hải quan, ngày đêm đấu tranh với tội phạm buôn lậu hàng hoá, vận chuyển trái phép chất ma tuý qua biên giới, góp phần đem lại sự bình yên cho xã hội; những cá nhân miệt mài nghiên cứu để tham mưu cho lãnh đạo chỉ đạo, hướng dẫn tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa, xuất nhập cảnh người và phương tiện, các hoạt động đầu tư nước ngoài. Đồng thời, có nhiều tập thể, cá nhân say mê nghiên cứu áp dụng các thành quả cách mạng công nghiệp 4.0, công nghệ AI vào công cuộc chuyển đổi số, cải cách hiện đại hóa hải quan tiến tới Hải quan số, Hải quan thông minh, Hải quan xanh.

Trong đó, nổi bật là triển khai chuyên đối số trong công tác nghiệp vụ hải quan. Đây là một trong những nội dung chuyên đối số quan trọng nhất mà ngành Hải quan đã tập trung triển khai trong thời gian vừa qua và sẽ tiếp tục triển khai trong thời gian tới tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân trong quá trình làm thủ tục hải quan, đồng thời nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước về hải quan.

Đến nay, Cơ quan Hải quan đã hoàn thành mục tiêu 5E (E-Declaration; E- payment; E-C/O; E-Permit và E-Manifest) về ứng dụng CNTT trong quản lý nhà nước về hải quan, xây dựng được một hệ thống CNTT tập trung cấp Cục phục vụ công tác quản lý, hoạt động ổn định, thông suốt, bao phủ và hỗ trợ hầu hết các lĩnh vực trọng yếu về quản lý hải quan.

Cùng với sự phát triển nhanh của kinh tế đất nước, khối lượng công việc của cơ quan Hải quan tăng lên một cách nhanh chóng. Cụ thể, kim ngạch xuất nhập khẩu (XNK) tăng trung bình 23%/năm; số thuế XNK thu được trung bình tăng 9,2%/năm. Nhưng, số lượng cán bộ, công chức hải quan hàng năm đều giảm từ 1,5-1,7%.

Tuy nhiên, nhờ ứng dụng CNTT và chuyên đổi số, việc làm thủ tục hải quan của doanh nghiệp được diễn ra thuận lợi, liên tục, nhanh chóng.

CNTT đã trở thành công cụ quan trọng để cơ quan Hải quan hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị đề ra. Đến nay, 100% thủ tục hải quan cơ bản được tự động hóa; 98,4% tổng số thu ngân sách của cơ quan Hải quan được thực hiện bằng phương thức điện tử.

Ngoài ra, công tác giám sát hải quan đã được thực hiện được tự động; mở rộng hệ thống seal định vị điện tử GPS phục vụ giám sát hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng container…

Ứng dụng trang thiết bị và công nghệ hiện đại

Thời gian vừa qua, cơ quan Hải quan cũng đã bước đầu đầu tư trang thiết bị hiện đại và ứng dụng công nghệ kết nối internet vạn vật (IoT). Đến nay một số trang thiết bị hiện đại đã được trang bị như: máy soi hành lý, hàng hóa; hệ thống camera giám sát; seal định vị điện tử, hệ thống cân ô tô…

Các trang thiết bị được đầu tư, đưa vào sử dụng đã hiện đại hoá công tác kiểm tra, giám sát hải quan, giúp minh bạch hoá các khâu trong quy trình thủ tục kiểm tra thực hàng hoá, hạn chế các tiêu cực; tăng cường kiểm tra không xâm nhập, giảm kiểm tra thủ công, tiết kiệm chi phí bốc xếp vận chuyển, góp phần rút ngắn thời gian thông quan hàng hoá, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của cả doanh nghiệp cảng và doanh nghiệp XNK....

Đặc biệt, để xây dựng Hải quan số, thời gian vừa qua, ngành Hải quan đã tập trung cao độ nguồn lực của toàn Ngành thực hiện tái thiết kế tổng thể hệ thống CNTT thực hiện Hải quan số.

Theo đó, toàn bộ quy trình nghiệp vụ đã được rà soát, tái thiết kế lại nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, số hóa hồ sơ... với định hướng ứng dụng rộng rãi công nghệ số trong công tác quản lý hải quan.

Cùng với đó, Cục Hải quan đã tập trung nghiên cứu công nghệ, kỹ thuật phục vụ xây dựng hệ thống CNTT thực hiện Hải quan số nhằm xây dựng hệ thống CNTT tổng thể, ứng dụng công nghệ hiện đại, an ninh, an toàn, ổn định, được triển khai tới tất cả các đơn vị Hải quan trên toàn quốc, đáp ứng toàn diện các yêu cầu quản lý nhà nước về hải quan, thực hiện thủ tục hải quan phi giấy tờ, góp phần chuyển đổi số toàn diện hoạt động quản lý nhà nước về hải quan.

Ngoài hiện đại hóa, chuyển đổi số trong lĩnh vực hải quan, ngành Hải quan cũng tích cực, chủ động và đạt nhiều kết quả tích cực liên quan đến chuyển đổi số trong thực hiện Cơ chế một cửa quốc gia, Cơ chế một cửa ASEAN; thực hiện Đề án 06; cung cấp dịch vụ công trực tuyến…