Doanh nghiệp thủy sản kiến nghị khơi thông nguồn nguyên liệu xuất khẩu

Nguyên liệu sản xuất cá ngừ đang gặp vướng

Theo bà Nguyễn Hà, chuyên gia thị trường cá ngừ của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, sau khi Nghị định 37/2024/NĐ-CP ban hành ngày 4/4/2024 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 26/2019/NĐ-CP ngày 8/3/2019 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản, ngành hải sản khai thác và đặc biệt các mặt hàng cá ngừ đã gặp vướng mắc lớn liên quan đến quy định về kích thước tối thiểu được phép khai thác và qui định không trộn lẫn nguyên liệu hải sản có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu với nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác trong nước vào cùng một lô hàng xuất khẩu.

Những vướng mắc này đã tác động không nhỏ tới cuộc sống của ngư dân và hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp hải sản trong thời gian qua.

3 tháng đầu năm 2025, giá trị xuất khẩu nhóm sản phẩm này của Việt Nam chỉ đạt gần 71 triệu USD, giảm 13% so với cùng kỳ năm 2024. Trong giai đoạn này, xuất khẩu cá ngừ đóng hộp sang Mỹ, thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam, chỉ tăng nhẹ 1% so với cùng kỳ. Trong khi xuất khẩu sang EU lại giảm 6% so với cùng kỳ.

Quy định hiện hành của Nghị định 37/2024/NĐ-CP khiến cho nhiều lô cá ngừ nguyên liệu không thể có được giấy xác nhận nguyên liệu khai thác (S/C) và điều này đang tạo ra nhiều hệ lụy cho chuỗi sản xuất-xuất khẩu. Doanh nghiệp muốn ưu tiên sử dụng nguồn nguyên liệu trong nước để tạo công ăn việc làm cho bà con ngư dân cũng không được.

Cụ thể, lượng cá ngừ (vằn, vây vàng…) nguyên liệu mà ngư dân các tỉnh, thành đã và đang khai thác trong suốt gần 1 năm qua đang bị dồn ứ khối lượng lớn, nhưng lại không thể xuất khẩu sang các thị trường mà Việt Nam có ký kết Hiệp định thương mại tự do (FTA) như EU, Hàn Quốc, Nhật Bản, ASEAN, CPTPP...

Do không có xác nhận nguyên liệu khai thác của các cảng, doanh nghiệp không thể làm được giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá ưu đãi theo các FTA này. Điều này đang tạo ra nguy cơ “thất thoát” cơ hội chiếm lĩnh thị trường của ngành cá ngừ Việt Nam vào tay các đối thủ cạnh tranh khác như Ecuador, Mauritius, Philippines, Indonesia… những quốc gia đang tận dụng tối đa hạn ngạch và cơ chế trong các FTA hay các ưu đãi từ các hệ thống ưu đãi thuế quan, như GSP…

Trong khi đó, xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ đang gặp nhiều khó khăn khiến các doanh nghiệp ngành hàng hải sản, cũng như cá ngừ, đang rất hoang mang và lo ngại, mong ngóng từng ngày để có thể khơi thông nguồn nguyên liệu trong nước này để giúp doanh nghiệp đa dạng hoá thị trường, giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ.

Theo các doanh nghiệp, trong thời gian qua để duy trì được thị phần và có được lợi thế về ưu đãi thuế quan tại khối thị trường EU, các doanh nghiệp cá ngừ của Việt Nam đang phải gia tăng nhập khẩu cá ngừ từ các nước EU như Tây Ban Nha hay Pháp.

Theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, nhập khẩu cá ngừ của Việt Nam từ Tây Ban Nha và Pháp trong 3 tháng đầu năm nay đang tăng “phi mã” lần lượt là 820% và 981% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, với giải pháp này các doanh nghiệp cũng gặp nhiều rủi ro như chi phí gia tăng, vận chuyện xa, khó xin H/C do hàng phải chuyển tải, chuyển container…

Do đó, để khơi thông cho xuất khẩu nhóm mặt hàng cá ngừ quan trọng của Việt Nam, giải quyết kịp thời các ách tắc lớn trong chuỗi, cho hoạt động bình thường của ngư dân, gia cố lợi thế cạnh tranh trước các quốc gia XK khác, các DN đang rất mong chờ Chính phủ sớm sửa đổi Nghị định 37/2024/NĐ-CP.