Định vị kinh tế Việt Nam trong bối cảnh mới

Quang cảnh Diễn đàn.

Việt Nam đang đứng trước lựa chọn cho giai đoạn phát triển mới

Diễn đàn Kinh tế - Tài chính Việt Nam 2025 gồm 2 phiên. Phiên thứ nhất với chủ đề "Định hướng chiến lược phát triển kinh tế - tài chính: Hoàn thiện nền tảng cho phát triển bền vững" tập trung phân tích thực trạng các nền tảng vĩ mô của kinh tế Việt Nam năm 2025, nhận diện bối cảnh thế giới và định vị nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh mới, đồng thời đề xuất định hướng chiến lược kinh tế - tài chính cho giai đoạn 2026 - 2030.

Phiên thứ hai với chủ đề "Kiến tạo động lực mới cho tăng trưởng" sẽ thảo luận và tìm kiếm các động lực mới cho kinh tế Việt Nam trong bối cảnh mới, tập trung vào các trụ cột như khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế tư nhân và chuyển đổi xanh.

Trong bài phát biểu khai mạc Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung cho biết, với chủ đề "Định vị Việt Nam trong bối cảnh mới và tầm nhìn chiến lược kinh tế - tài chính giai đoạn 2026-2030", Diễn đàn năm nay được tổ chức để nhận diện các cơ hội và thách thức từ bên ngoài, xác định các dư địa, các động lực cho mô hình tăng trưởng mới đáp ứng yêu cầu và mục tiêu đặt ra cho giai đoạn từ nay đến 2030. Quan trọng hơn là gợi mở ra được bước đi, giải pháp chiến lược trong những vấn đề then chốt của nền kinh tế.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung.

Theo Thứ trưởng, Việt Nam đang đứng trước lựa chọn cho giai đoạn phát triển mới với các mục tiêu chiến lược cần phải đạt được. Điều này đòi hỏi cần phải định vị Việt Nam trong bối cảnh mới và có đột phá mạnh mẽ trong huy động hiệu quả các nguồn lực cho tăng trưởng cao, kiến tạo, đổi mới mô hình tăng trưởng, kiến tạo không gian phát triển và hướng đến phát triển bền vững.

Thông điệp của Diễn đàn là Việt Nam cần xác lập mô hình tăng trưởng mới, trong đó: năng suất các nhân tố tổng hợp, hiệu quả đầu tư, đột phá khoa học - công nghệ và đối mới sáng tạo phải trở thành nền tảng cốt lõi.

Theo Thứ trưởng, mô hình này đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa các động lực tăng trưởng truyền thống (đầu tư, xuất khấu và lao động) với các động lực tăng trưởng mới (kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tri thức, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tầm thấp và kinh tế bạc...).

Phát biểu tại Diễn đàn, TS Nguyễn Như Quỳnh, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế – tài chính làm rõ bức tranh phục hồi tăng trưởng của Việt Nam trong giai đoạn đầu của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 – 2030.

Theo đó, trong giai đoạn 2022- 2023, tốc độ tăng trưởng trung bình của thế giới khoảng 3,5%, nhóm nước thu nhập trung bình thấp có tốc độ tăng trưởng cao hơn.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn là một trong những quốc gia có tốc độ phục hồi cao nhất. Năm 2024 gần như phục hồi hoàn toàn và trở lại với tốc độ tăng trưởng trên 7% như trước dịch Covid-19. Năm 2025, dự kiến đạt khoảng 8%, điều này không phải là không khả thi, do 3 quý đầu năm 2025 đã đạt 7,8%.

Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh, mục tiêu tăng trưởng dự kiến đối mặt với khá nhiều thách thức, đặc biệt khi chứng kiến các yếu tố bất lợi từ bão lụt trải dài từ Bắc vào Nam, và sức ép từ căng thẳng thuế quan từ tháng 4/2025 mà tác động tiêu cực của nó không chỉ là ngắn hạn mà sẽ kéo dài.

Theo TS Nguyễn Như Quỳnh, nền tảng tăng trưởng cao trong 2 năm 2024 và 2025 tạo ra một xuất phát điểm thuận lợi cho tăng trưởng các năm tiếp theo.

Cần cách làm mới, tư duy mới

Đề cập đến các thách thức từ trong và ngoài nước khi bắt đầu cho giai đoạn tăng trưởng và phát triển mới, TS Nguyễn Như Quỳnh cho biết, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều yếu tố thuận lợi và bất lợi.

Yếu tố đầu tiên là xung đột và bất ổn gia tăng trên toàn thế giới sẽ tạo ra những bất ổn rất lớn, góp phần định vị lại đầu tư và thương mại toàn cầu.

Theo đó, tính không chắc chắn của căng thẳng thuế quan tạo ra những tác động tiêu cực cho các quyết định đầu tư, quyết định tái cấu trúc chuỗi hay quyết định thương mại.

TS Nguyễn Như Quỳnh.

Cùng với đó, sự bùng nổ của công nghệ, các vấn đề về an ninh phi truyền thống như an ninh năng lượng, biến đổi khí hậu… cũng có những tác động bất lợi.

Những thách thức từ bên trong cũng được chuyên gia nhắc tới, bao gồm: sự lạc hậu của cấu trúc kinh tế, năng lực cạnh tranh thấp, không phải là nguy cơ ngắn hạn mà là dài hạn dẫn đến sự tụt hậu hoặc không thoát ra khỏi bẫy thu nhập trung bình; vấn đề già hóa dân số…

Cùng với đó, nền kinh tế cũng đang đối mặt với những điểm nghẽn dai dẳng về thể chế, hạ tầng, nhân lực, trong đó, đầu tư hạ tầng là thách thức không nhỏ.

Theo chuyên gia, Việt Nam đang đặt ra các mục tiêu rất cao trong 5 năm tới, gồm cả những mục tiêu về kinh tế, xã hội và môi trường. Theo đó, tăng trưởng GDP ở mức 2 con số, và GDP/người khoảng trên 8.500 USD/năm, năng suất lao động được yêu cầu tăng 8,5% từ mức 5,8% hiện nay và TFP đóng góp trên 50% cho tăng trưởng từ mức khoảng trên 40% hiện nay.

Về định hướng xây dựng và cải thiện hạ tầng Việt Nam đặt mục tiêu xây dựng cơ bản khung kết cấu hạ tầng quốc gia. Bao gồm hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội. Với hạ tầng kỹ thuật, cải thiện hệ thống giao 10 thông là việc đã và đang làm rất quyết liệt, tới năm 2030 đặt ra là phải hình thành được hệ thống cao tốc, xây dựng được các tuyến đường sắt quan trọng, các cảng biển và các cảng hàng không.

Bên cạnh hạ tầng giao thông, hạ tầng điện cũng là một phần quan trọng là một trong những bước phải đi trước đón đầu phục vụ cho các mục tiêu tăng trưởng.

Hạ tầng thông tin là một trong những vấn đề mang tính đi trước đón đầu, đặc biệt khi đang nhấn mạnh vào chuyển đổi số ở Việt Nam.

Theo chuyên gia, nhìn chung, Việt Nam đang đứng trước một thực tế không bi quan, nhưng cũng không quá lạc quan. Việt Nam cũng đang đối mặt với bối cảnh phức tạp nhiều thách thức hơn cơ hội, trong khi đang đặt ra một mục tiêu rất lớn, ông cho rằng sẽ rất khó để có được một kết quả mới nếu như không có cách làm mới.

Theo đó, điểm cần nhấn mạnh là tư duy mới, phương thức lãnh đạo mới, mô hình tăng trưởng mới, khơi thông nguồn lực, không gian mới. Trong đó, tư duy phát triển mới có tính bao trùm lên tất cả.