Bài 2: Bị tố “tiếp tay” cho hàng giả, hàng nhái, Shopee và TikTok lên tiếng

Tự động cảnh báo và siết chặt quản lý nội dung

Thời gian qua, tình trạng hàng giả, hàng nhái trên các sàn TMĐT khiến người tiêu dùng và doanh nghiệp không khỏi lo ngại. Nhiều phản ánh cho thấy người tiêu dùng bị lừa mua phải hàng kém chất lượng, ảnh hưởng đến quyền lợi cá nhân và uy tín thị trường.

Theo ghi nhận của phóng viên, hiện Shopee và TikTok Shop - hai trong số những nền tảng có lượng người dùng lớn tại Việt Nam đã triển khai một số biện pháp như tăng cường kiểm duyệt nội dung, siết chặt quy trình, gỡ bỏ sản phẩm vi phạm, phối hợp với cơ quan chức năng xử lý gian lận.

Trước những cáo buộc cho rằng, sàn TMĐT “tiếp tay” cho hàng giả, hàng nhái hoành hành trên môi trường số, đại diện TikTok Việt Nam Nguyễn Lâm Thanh khẳng định, TikTok có chính sách cụ thể đối với việc đăng tải sản phẩm của nhà bán hàng hoạt động trên TikTok Shop.

“Chúng tôi có đội ngũ chuyên trách để thực thi các chính sách và triển khai áp dụng nhiều chế tài mạnh, không giới hạn hình thức, đơn cử như: gỡ bỏ sản phẩm, tạm thời đình chỉ bán hàng hoặc chấm dứt hợp đồng với nhà bán hàng trong từng trường hợp cụ thể”, ông Nguyễn Lâm Thanh cho hay.

Chính sách khiếu nại sau bán hàng của TikTok Shop

Qua tìm hiểu của phóng viên, Shopee và TikTok Shop hiện đang áp dụng công nghệ kết hợp với kiểm duyệt thủ công để phát hiện hàng vi phạm.

Ông Nguyễn Lâm Thanh cho biết, các chính sách về đăng tải sản phẩm cũng như trách nhiệm của nhà bán hàng được TikTok Shop đề cập cụ thể tại Trung tâm nhà bán hàng và Điều khoản địch vụ dành cho người bán. Việc làm này nhằm đảm bảo quá trình vận hành của TikTok Shop luôn tuân thủ theo quy định hiện hành.

"Khi nắm được thông tin các hành vi vi phạm của nhà bán hàng, dù là thông qua các kênh truyền thông hay nhận được yêu cầu hợp lệ từ cơ quan quản lý nhà nước, TikTok chủ động rà soát sản phẩm và phối hợp với cơ quan chức năng theo quy định của pháp luật Việt Nam", ông Nguyễn Lâm Thanh cam kết.

Tương tự TikTok Shop, Shopee hiện nay cũng đang duy trì sáng kiến ​​Quan hệ đối tác bảo vệ thương hiệu (Brand Protection Partnership - BPP). Sáng kiến ​này được xây dựng nhằm chống vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và hàng giả.

Nỗ lực của Shopee thể hiện cam kết của Công ty trong việc cung cấp một hệ sinh thái TMĐT an toàn và đáng tin cậy cho người tiêu dùng và các đối tác thương hiệu.

Chương trình này cho phép nhãn hàng gửi yêu cầu gỡ bỏ sản phẩm vi phạm và chuyển tiếp thông tin sang cơ quan điều tra ngoại tuyến.

Thống kê cho thấy, trong khoảng thời gian từ năm 2023 đến cuối năm 2024, Shopee đã xử lý hơn 30.000 yêu cầu từ các thương hiệu trong khu vực.

Cần cơ chế giám sát độc lập?

Theo giới chuyên gia và người tiêu dùng, các cơ chế hiện nay vẫn mang tính “phản ứng” sau khi có vi phạm, thay vì chủ động ngăn chặn từ đầu.

Thực vậy, dù có các chính sách và công cụ kiểm tra, tình trạng vi phạm vẫn tồn tại. Điều này khiến dư luận đặt ra câu hỏi về hiệu quả thực thi và trách nhiệm của các sàn TMĐT trong việc kiểm soát chất lượng hàng hóa.

Trên nhiều diễn đàn, nhóm cộng đồng, người tiêu dùng chia sẻ rằng, việc báo cáo vi phạm trên các sàn TMĐT vẫn chưa đem lại kết quả rõ ràng. Một số người dùng cho biết họ không nhận được thông tin phản hồi hay kết quả xử lý từ sàn sau khi báo cáo hàng giả, hàng nhái. Điều này cho thấy lỗ hổng lớn trong quy trình tiếp nhận, xử lý và minh bạch thông tin phản hồi.

Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho hay, thời gian qua cơ quan này đã nhiều lần phối hợp với các sàn để xử lý vi phạm. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất là việc người bán thường xuyên thay đổi tài khoản, sử dụng thông tin ảo để né tránh kiểm soát.

Khó khăn lớn nhất hiện nay là người bán trên sàn TMĐT thường xuyên thay đổi tài khoản, sử dụng thông tin ảo để né tránh kiểm soát.

Theo quy định tại Nghị định số 85/2021/NĐ-CP, các sàn TMĐT có trách nhiệm cung cấp hạ tầng giao dịch và hỗ trợ cơ quan chức năng khi phát hiện vi phạm. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng quy định này chưa đủ mạnh để buộc nền tảng nâng cao vai trò giám sát và xử lý triệt để.

TS Khúc Đại Long (Khoa Marketing, Trường Đại học Thương mại) cho rằng, trách nhiệm của sàn TMĐT không thể chỉ dừng lại ở việc gỡ bài sau khi có phản ánh mà cần kiểm duyệt trước khi sản phẩm tiếp cận người tiêu dùng.

“Các sàn TMĐT nên đầu tư nhiều hơn vào công nghệ kiểm duyệt chủ động. Việc chỉ dựa vào báo cáo từ người dùng là chưa đủ, nhất là trong bối cảnh số lượng sản phẩm khổng lồ được đăng tải mỗi ngày”, TS. Long nhấn mạnh.

Một số quốc gia như Đức, Pháp đã đưa ra chế tài rõ ràng, buộc các sàn TMĐT gỡ bỏ hàng giả trong thời hạn quy định (thường là 24 - 72 giờ kể từ khi nhận được cảnh báo hợp lệ). Nếu không thực hiện, nền tảng sẽ bị xử phạt nghiêm khắc. Đây được xem là mô hình “đồng trách nhiệm” giữa nền tảng và người bán.

Tại Việt Nam, Bộ Công Thương đang lấy ý kiến sửa đổi quy định về trách nhiệm của nền tảng TMĐT. Trong đó, có đề xuất phân loại mức độ vi phạm để áp dụng chế tài phù hợp, đồng thời nghiên cứu cơ chế giám sát độc lập, có thể gồm đại diện hiệp hội ngành hàng, hội bảo vệ người tiêu dùng.

Việc có một cơ chế giám sát độc lập sẽ giúp tăng tính minh bạch, nâng cao trách nhiệm của các sàn TMĐT và tạo áp lực tuân thủ lớn hơn.