60 năm Hải quan đất cảng

Hoạt động nghiệp vụ tại Hải quan Hải Phòng. Ảnh: T.BÌNH.

Để đảm bảo công tác quản lý Nhà nước về hải quan và tạo thuận lợi cho hoạt động XNK, lực lượng Hải quan nơi đây cũng được thành lập từ rất sớm và Hải quan đất cảng là một trong những đơn vị có bề dày truyền thống nhất của Ngành, với lịch sử 60 năm xây dựng và trưởng thành.

Thời gian khó

Ngày 10-9-1945, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà Võ Nguyên Giáp ký Sắc lệnh số 27/SL thành lập Sở thuế quan và thuế gián thu (tiền thân của Hải quan Việt Nam ngày nay). Tại Hải Phòng và vùng duyên hải Bắc bộ, lực lượng Hải quan cũng được triển khai từ rất sớm ở Đồ Sơn, Cát Bà (Hải Phòng), Ba Chẽ, Tiên Yên (Quảng Ninh), Diêm Điền (Thái Bình) để thu các loại thuế XNK, thuế rượu, tịch thu thuốc phiện, hàng xa xỉ, thu gom muối; bao vây, đấu tranh trên mặt trận kinh tế với quân địch, phục vụ kháng chiến vùng địch hậu và vùng tự do.

Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết (ngày 20-7-1954), miền Bắc nước ta được hoàn toàn giải phóng. Thực dân Pháp buộc phải rút quân từ vùng trung du Bắc bộ về tập kết 300 ngày tại Hải Phòng chờ rút về nước. Để chuẩn bị cùng các lực lượng về tiếp quản Hải Phòng, ngày 14-4-1955, Bộ Công Thương đã ban hành Nghị định số 87/BCT-NĐ-KB thành lập Sở Hải quan Hải Phòng, đánh dấu sự ra đời chính thức của Cục Hải quan Hải Phòng. Thời điểm mới thành lập, Hải quan Hải Phòng được bố trí 1.070 cán bộ nhân viên, triển khai thành 9 phòng chức năng, 2 đội kiểm soát và 5 phòng Hải quan: Hòn Gai, Cẩm Phả, Diêm Điền, Đồ Sơn, Cát Bà. Nhiệm vụ chủ yếu là làm thủ tục hàng hoá XNK qua đường biển, bảo vệ kho hàng, kiểm nghiệm hàng hoá, bảo vệ cảng và làm thủ tục vận chuyển hàng hoá trên tuyến đường sắt từ Hải Phòng đi Trung Quốc và ngược lại.

Đây là thời kỳ đầy gian khó với đơn vị bởi công tác quản lý hải quan tại cảng biển còn mới mẻ - lực lượng chủ yếu là bộ đội, công an chuyển ngành và viên chức thu dung của chế độ cũ, chưa được đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ. Quá trình thực thi nhiệm vụ dựa chủ yếu tiếp thu kinh nghiệm quản lý hải quan của các nước xã hội chủ nghĩa anh em và sử dụng có chọn lọc một số biện pháp nghiệp vụ của hải quan chế độ cũ. Với tinh thần và ý chí cách mạng của công dân một nước mới giành được độc lập, Hải quan Hải phòng đã cùng với các cơ quan chức năng khác của thành phố cảng, phá tan nhiều âm mưu chống phá của kẻ thù trên các mặt hoạt động XNK và XNC phương tiện vận tải.

Năm 1965, đế quốc Mỹ tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc, Hải quan Hải Phòng lại cùng quân và dân thành phố kiên cường bám trụ, phá tan âm mưu phong toả Hải Phòng, nhằm cắt tuyến đường vận chuyển hàng hoá quan trọng từ các nước XHCN đến Việt Nam, cũng như từ Hải Phòng đến các vùng, miền của đất nước. Khi đất nước chuyển sang yêu cầu quản lý ngoại thương thời chiến, cán bộ nhân viên Hải quan Hải Phòng với khẩu hiệu 3 bám: “Bám hàng, bám tàu, bám nơi giao nhận”; “Đón hàng xuất, theo hàng nhập”; “ở đâu có hàng XNK, ở đó có Hải quan”. Đấy là thời kỳ nóng bỏng nhất của thành phố Cảng - nơi giặc Mỹ ngày đêm ném bom vào các khu vực dân cư, kho hàng… và thả bom từ trường, thuỷ lôi phong toả Cảng. Nhưng, với quyết tâm không rời vị trí, nhiều cán bộ nhân viên Hải quan Hải Phòng băng qua thuỷ lôi ra đảo làm thủ tục cho tàu nước ngoài vận chuyển hàng hoá viện trợ cho Việt Nam. Bình tĩnh hướng dẫn thuyền viên nước ngoài tránh bom đạn, thuỷ lôi của địch, cứu người bị nạn, ngày đêm tuần tra canh gác góp phần bảo vệ hàng hoá, tàu XNC, bảo vệ thành phố, đảm bảo để hàng hoá được đưa an toàn đến chiến trường và mọi miền đất nước, góp phần làm nên chiến thắng giặc Mỹ xâm lược.

Sau chiến dịch Hồ Chí Minh đại thắng - mùa Xuân năm 1975, cả nước hoà bình, thống nhất, đi theo tiếng gọi của Tổ quốc, nhiều cán bộ nhân viên Hải quan Hải Phòng lên đường vào Nam xây dựng các đơn vị Hải quan mới; sang Campuchia giúp bạn xây dựng hệ thống Hải quan từ Trung ương đến cơ sở. Hải quan Hải Phòng xứng đáng là cái nôi cung cấp cán bộ cho Hải quan toàn quốc, nhiều đồng chí được Đảng và Nhà nước giao những trọng trách quan trọng.

Đi đầu trong hiện đại hóa

Khi đất nước bắt đầu công cuộc đổi mới (năm 1986) và có những bước chuyển mình mạnh mẽ trong hội nhập quốc tế, cảng Hải Phòng tiếp tục trở thành địa điểm giao thương nhộn nhịp nhất khu vực phía Bắc. Đây vừa là thuận lợi nhưng cũng là áp lực rất lớn với đội ngũ CBCC Hải quan Hải Phòng trong việc tạo các điều kiện cho hoạt động XNK và đảm bảo hiệu quả công tác quản lý Nhà nước về hải quan, nhất là trên mặt trận đấu tranh chống buôn lậu.

Hệ thống máy soi container góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tại Cục Hải quan Hải Phòng. Ảnh: HỮU LINH.

Để đảm đương được yêu cầu nhiệm vụ hết sức nặng nề đó, Hải quan Hải Phòng xác định công tác cải cách, hiện đại hóa hải quan đóng vai trò then chốt. Chính vì vậy, Hải quan Hải Phòng luôn bám sát và tập trung nguồn lực để thực hiện hiệu quả các chương trình, kế hoạch cải cách, hiện đại hóa của Ngành. Khi triển khai những chương trình lớn của Ngành, Cục Hải quan Hải Phòng luôn được Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan tin tưởng chọn làm thí điểm hoặc được triển khai trước. Có thể kể đến như việc thực hiện Luật Hải quan năm 2001; thủ tục hải quan điện tử (năm 2005); triển khai chính thức Hệ thống VNACCS/VCIS và Cơ chế một cửa quốc gia, ứng dụng mã vạch trong giám sát hải quan năm 2014… Phát huy thế mạnh này, từ đầu năm 2015 đến nay, Cục Hải quan Hải Phòng đang tập trung nguồn lực để triển khai Luật Hải quan 2014. Trong đó, đơn vị lựa chọn nội dung mới là công tác phối hợp DN kinh doanh cảng trong giám sát hàng hóa XNK - một đột phá trong cải cách thủ tục hành chính đối với hoạt động XNK, tạo thuận lợi cho cộng đồng DN, giảm thời gian thông quan hàng hóa theo chủ trương của Chính phủ và chỉ đạo của Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan. Ngoài ra, Hải quan Hải Phòng đã được Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan lựa chọn là một trong 2 địa bàn đầu tiên (cùng với Cục Hải quan TP.HCM) triển khai thực hiện công tác phối hợp kiểm tra hàng hóa XNK thuộc diện quản lý chuyên ngành… Lãnh đạo Tổng cục Hải quan nhiều lần đánh giá, Hải quan Hải Phòng là đơn vị đi đầu trong công tác cải cách, hiện đại hóa của toàn Ngành.

Có lẽ, niềm tin mà Hải quan Hải Phòng tạo lập được với lãnh đạo Tổng cục Hải quan, lãnh đạo Bộ Tài chính chính là những kinh nghiệm, năng lực và bề dày thành tích trong thực hiện thủ tục hải quan điện tử (năm 2005, Hải quan Hải Phòng và Hải quan TP.HCM là 2 đơn vị đầu tiên thực hiện thí điểm TTHQĐT theo Quyết định 149/2005/QĐ-TTg); triển khai chính thức Hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS (Hải quan Hải Phòng cùng với Hải quan Hà Nội là 2 đơn vị đầu tiên thực hiện)... Yếu tố quan trọng thứ hai chính là quyết tâm của tập thể lãnh đạo và đội ngũ CBCC Hải quan đất Cảng. Với một địa bàn quản lí rộng gồm: TP. Hải Phòng - đầu mối giao thương lớn nhất miền Bắc, Hải Dương, Hưng Yên và Thái Bình; số lượng DN lớn, loại hình XNK đa dạng, phong phú vì vậy, lãnh đạo Cục Hải quan Hải Phòng luôn xác định thực hiện thành công các chương trình cải cách, hiện đại hóa là yếu tố mang tính quyết định trong đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho DN, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lí Nhà nước về Hải quan để đáp ứng nhu cầu phát triển mạnh mẽ của hoạt động XNK qua địa bàn… Chính vì thế Cục Hải quan Hải Phòng luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, được Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan, UBND TP. Hải Phòng và 3 tỉnh Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình và cộng đồng doanh nghiệp ghi nhận và đánh giá cao, đơn vị ổn định và luôn phát triển, vị thế của Cục Hải quan Hải Phòng ngày càng được nâng cao, đáp ứng được yêu cầu của xu thế hội nhập.