Công bằng -Yếu tố cốt lõi để thúc đẩy sự tự giác trong tuân thủ thuế

Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn: cần làm cho người dân hiểu nộp thuế là đóng góp cho xã hội và người dân được hưởng những quyền lợi đó.

Quản lý rủi ro tuân thủ có thể trở thành trụ cột của cải cách quản lý thuế

Tại Hội thảo “Thúc đẩy tự giác tuân thủ, đóng góp đầy đủ thuế - Xây dựng kỷ nguyên hùng cường” được tổ chức vào ngày 23/10, ông Frank Van Brunschot, Chuyên gia kinh tế cao cấp, Vụ Các vấn đề tài khóa, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho biết, năm 2024, tỷ lệ thuế trên GDP của Việt Nam ở mức 13,1%, thấp hơn nhiều so với mức tối thiểu khuyến nghị của IMF là 15-16% để hỗ trợ cho tăng trưởng bền vững.

Tỷ lệ thuế/GDP thấp sẽ hạn chế khả năng của Chính phủ trong việc đạt được các mục tiêu phát triển bền vững để đầu tư nhiều hơn vào cơ sở hạ tầng, giáo dục và an sinh xã hội. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy các quốc gia có tỷ lệ này vượt qua ngưỡng 15-16% thì có mức tăng trưởng mạnh hơn, bền vững hơn.

Báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới của IMF cho thấy, các lựa chọn vay nợ thêm đang bị thu hẹp và nhiều quốc gia phải đối mặt với "vấn đề về thuế", do việc tăng thuế suất hơn nữa là thách thức về chính trị và kinh tế.

Do đó, vai trò của cơ quan quản lý thuế trở nên quan trọng hơn. Cần huy động nguồn thu nội địa thông qua tăng cường năng lực của các cán bộ, cải cách thể chế, tập trung vào việc cải thiện tuân thủ và mở rộng cơ sở thuế, thay vì chỉ dựa vào mức thuế suất cao hơn.

Ông Frank Van Brunschot chuyên gia IMF

Nhấn mạnh vai trò quan trọng của quản lý rủi ro tuân thủ trong hệ thống thuế Ông Frank Van Brunschot cho rằng, đây nên là một phương thức tiếp cận chiến lược hơn là công cụ kỹ thuật thuần túy. Quản lý rủi ro tuân thủ nghĩa là hiểu hành vi của người đóng thuế, xác định rủi ro, tối ưu hóa các công cụ kỹ thuật số và phân tích dữ liệu cũng như thiết kế các biện pháp can thiệp phù hợp. Nó chuyển trọng tâm từ phản ứng sang tham gia chủ động. Và quản lý rủi ro tuân thủ được thực hiện theo cách thúc đẩy sự công bằng, minh bạch và hiệu quả.

Trên toàn cầu, nhiều quốc gia đang sử dụng quản lý rủi ro tuân thủ như một nền tảng của quản lý thuế hiện đại. Từ Úc đến Albania, từ Ba Lan đến Philippines, quản lý rủi ro tuân thủ đã giúp cơ quan thuế cải thiện việc thu thuế, giảm chi phí tuân thủ và nâng cao sự hài lòng của người nộp thuế.

Dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế, ông khuyến nghị, 3 hành động thiết thực mà Việt Nam có thể thực hiện ngay bây giờ:

Thứ nhất, mở rộng quản lý rủi ro tuân thủ tập trung vào các lĩnh vực có tiềm năng thu thuế cao và những rủi ro về tuân thủ đã biết trước.

Thứ hai, tăng cường quản lý dữ liệu. Đầu tư vào các hệ thống cho phép truy cập an toàn, kịp thời và tích hợp vào dữ liệu của người đóng thuế. Điều này bao gồm cả thu thập dữ liệu của bên thứ ba.

Thứ ba, xây dựng văn hóa tư duy dựa trên rủi ro. Đào tạo các cán bộ ở tất cả các cấp để hiểu và áp dụng các nguyên tắc quản lý rủi ro tuân thủ. Khuyến khích đổi mới, phản hồi và học hỏi liên tục. Chiến lược cải cách hệ thống thuế của Việt Nam đã chính thức coi quản lý rủi ro tuân thủ là trụ cột để hiện đại hóa quản lý thuế và đảm bảo một sân chơi bình đẳng.

Ông Frank Van Brunschot lưu ý, quản lý rủi ro tuân thủ không phải là một "viên đạn bạc", nhưng nó là một công cụ mạnh mẽ. Nó cho phép các cơ quan quản lý thuế thông minh hơn, công bằng hơn và phản hồi nhanh hơn. Quản lý rủi ro tuân thủ giúp xây dựng một hệ thống thuế không chỉ hiệu quả mà còn được người dân tin tưởng.

Với sự lãnh đạo mạnh mẽ, đầu tư chiến lược và tăng cường hợp tác quốc tế, quản lý rủi ro tuân thủ ở Việt Nam có thể trở thành trụ cột của cải cách quản lý thuế và tiến gần hơn đến việc đạt được tiêu chuẩn tỷ lệ thuế trên GDP là 16% để hỗ trợ phát triển bền vững.

Chủ tịch Hội tư vấn thuế Nguyễn Thị Cúc: Ngành Thuế cần xây dựng thêm tính năng nhắc nợ thuế.

Công bằng thuế là yếu tố cốt lõi để thúc đẩy sự tự giác tuân thủ thuế

Tại hội thảo Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc chia sẻ, để người dân và doanh nghiệp tuân thủ thuế tốt hơn, cơ quan thuế trước hết cần chuyển từ tư duy "quản lý và áp đặt" sang "đồng hành và hỗ trợ". Theo đó, cơ quan thuế phải tiếp tục xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện, giúp giảm chi phí tuân thủ cho cả người nộp thuế và cho xã hội.

Cụ thể, ngành Thuế cần xây dựng thêm tính năng nhắc chậm nộp thuế tự động. Bà Cúc cho biết, theo quy định trong luật xử phạt vi phạm hành chính, chỉ cần chậm khai thuế quá một số ngày nhất định, mức xử phạt hành vi vi phạm của cá nhân được áp dụng như nhau, không phân biệt số tiền. Đây là điều rất bất hợp lý, gây tâm lý e ngại và chưa thực sự công bằng.

Bên cạnh đó, các hộ kinh doanh vừa chịu ngưỡng thuế, vừa phải gánh nhiều chi phí ngoài thuế như phí quản lý chợ, chi phí đảm bảo an toàn thực phẩm, chi phí vận hành… Điều này khiến họ gặp nhiều áp lực trong kinh doanh. Nếu có chính sách giúp giảm các chi phí ngoài thuế đó, họ sẽ sẵn sàng tuân thủ nghĩa vụ thuế tốt hơn.

Cùng với đó, chính sách thuế dù được cải cách nhưng vẫn còn một số bất cập trong thực thi, tác động ngược lại với quản lý thuế. Theo đó cần tiếp tục hoàn thiện, cải cách đột phá trong hoàn thiện chính sách thuế, hướng đến giảm sâu chi phí xã hội, nâng cao tính tuân thủ, tăng cường sự minh bạch, bình đẳng về nghĩa vụ thuế.

Ngoài ra, bản thân doanh nghiệp, doanh nhân cần nhìn nhận đúng việc tuân thủ nghĩa vụ thuế, kinh doanh văn minh là trách nhiệm, nghĩa vụ của chính cho bản thân, cho gia đình, cho doanh nghiệp tốt hơn lên, được tôn trọng hơn và thương hiệu bền vững hơn.

Đồng tình với quan điểm của bà Cúc, PGS, TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế và Hải quan, Học viện Tài chính, cho rằng công bằng thuế là yếu tố cốt lõi để xây dựng sự tự giác tuân thủ thuế. Khi phần đông người dân cảm thấy thỏa mãn về tính công bằng của hệ thống thuế, họ sẽ có động lực tuân thủ tốt hơn và giảm bớt động lực trốn thuế.

Ông Trường phân tích, một hệ thống công bằng phải đảm bảo cả hai khía cạnh. Cụ thể, công bằng theo chiều dọc (người có thu nhập cao hơn, tài sản lớn hơn phải trả thuế nhiều hơn) và công bằng theo chiều ngang (những người có điều kiện tương tự phải được đối xử về thuế như nhau).

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn thông tin, ở hầu hết các nước có nền quản lý tiên tiến, pháp luật về thuế tạo nên một nền tảng rất vững chắc và quản lý thuế ở đó cũng hình thành nên ý thức công dân rất cao. Ở nhiều quốc gia, người dân nộp thuế bởi họ tin rằng, đóng thuế là đóng góp cho xã hội và họ được hưởng các quyền lợi về an sinh xã hội, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất.

"Tôi cho rằng điều này rất thực tế, bởi ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước cũng đã đưa ra nhiều chương trình an sinh xã hội rất cao – ví dụ như bảo hiểm y tế, chính sách học đường. Trước đây, những việc đó chỉ diễn ra ở phạm vi nhỏ, nhưng nay đã trở thành yêu cầu toàn diện. Và nguồn lực cho những chính sách đó, xét đến cùng, là từ thuế", ông Mai Sơn chia sẻ.

Ông Mai Sơn cho biết thêm, trước bối cảnh hiện tại, đứng trước nhiều thách thức, ngành Thuế xác định các định hướng, giải pháp trọng tâm nhằm củng cố niềm tin xã hội, nâng cao sự tự giác tuân thủ thuế đó là: tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật thuế - minh bạch, đơn giản; chuyển đổi số, hiện đại hóa quản lý thuế, gắn với xây dựng dữ liệu lớn liên thông; tái thiết kế quy trình nghiệp vụ, đổi mới phương thức, hệ thống quản lý; tăng cường hỗ trợ, tuyên truyền phù hợp với từng nhóm người nộp thuế; kiên quyết phòng chống, gian lận, trốn thuế, xử lý nghiêm vi phạm và tiếp tục nâng cao năng lực và tinh thần phục vụ của cơ quan thuế.

Với các giải pháp đó có thể tin tưởng rằng các tổ chức, cá nhân sẽ chuyển từ “đối phó” với yêu cầu tuân thủ sang chủ động nâng cao năng lực nội tại của đơn vị để kiểm soát rủi ro, quản trị uy tín, nâng cao giá trị thương hiệu thông qua việc chấp hành tốt chính sách pháp luật.