Xây dựng cửa khẩu thông minh giúp tăng năng lực thông quan qua địa bàn Lào Cai

Cửa khẩu quốc tế đường bộ số II Kim Thành, Lào Cai. Ảnh: T.Bình.

3 yếu tố cốt lõi

Theo ông Vương Trinh Quốc, Trưởng ban quản lý Khu kinh tế Lào Cai, hiện nay, nhiều nước trên thế giới đã và đang triển khai thành công mô hình cửa khẩu, cảng biển, cảng cạn thông minh.

Tại Quyết định số 1620/QĐ-TTg ngày 20/12/2024, Thủ tướng Chính phủ đã giao nhiệm vụ cụ thể cho tỉnh Lào Cai xây dựng mô hình cửa khẩu thông minh. Ngoài ra, việc phát triển mô hình cửa khẩu thông minh tại Lào Cai còn được thúc đẩy bởi xu thế hợp tác song phương giữa tỉnh Lào Cai và tỉnh Vân Nam, Trung Quốc...

“Với yêu cầu rút ngắn thời gian thông quan, kiểm soát chất lượng hàng hóa ngày càng cao, việc xây dựng mô hình cửa khẩu thông minh tại cửa khẩu quốc tế đường bộ số II (Kim Thành) và cửa khẩu phụ Bản Vược, xã Bát Xát là yêu cầu tất yếu, khách quan, đồng thời cũng là “thời điểm vàng” để Lào Cai bứt phá trở thành trung tâm giao thương quốc tế”, ông Vương Trinh Quốc nhấn mạnh.

Mô hình cửa khẩu thông minh tại tỉnh Lào Cai là mô hình cửa khẩu đồng bộ liên thông kết nối dữ liệu về phương tiện, hàng hóa giữa hai bên và vận chuyển hàng hóa qua cửa khẩu bằng phương tiện giao thông minh tự động hóa hoàn toàn theo thỏa thuận quốc tế giữa Việt Nam và Trung Quốc trong phạm vi, thời gian và không gian xác định.

Cấu thành mô hình gồm ba yếu tố cốt lõi: hạ tầng công trình, hạ tầng công nghệ và hệ thống thông tin.

Về hạ tầng bao gồm các hạng mục chủ yếu như: Trung tâm điều hành thông minh; tuyến đường vận chuyển chuyên dụng cho phương tiện giao thông thông minh không người lái; khu tập kết, giám sát hàng hóa xuất nhập khẩu; cổng kiểm soát thông minh; khu nâng hạ container…

Về hạ tầng công nghệ, ứng dụng AI, IoT, Big Data, 5G, định vị vệ tinh với các thiết bị như máy soi X-Ray 6 chiều, cân điện tử, camera AI, barie tự động, robot giám sát và hệ thống quản lý phương tiện thông minh; về hệ thống thông tin: kết nối, trao đổi dữ liệu giữa Việt Nam - Trung Quốc, giữa các lực lượng quản lý và doanh nghiệp logistics qua mô hình ba chiều gồm: Cổng thông tin một cửa quốc gia - Nền tảng cửa khẩu số - Hệ thống quản lý cửa khẩu thông minh.

Lãnh đạo Ban Quản lý Khu kinh tế Lào Cai nhận định, việc triển khai mô hình cửa khẩu thông minh giúp tăng năng lực thông quan gấp 2 lần, đồng thời chi phí logistics giảm từ 20 - 30%. Nâng cao quản lý nhà nước, đảm bảo an ninh biên giới, quy trình minh bạch, giảm ùn tắc, giảm phát thải…

Nguồn: Ban Quản lý Khu kinh tế Lào Cai.

Mỗi ngày thông quan khoảng 500 phương tiện

Để triển khai thành công mô hình cửa khẩu thông minh, tỉnh Lào Cai kiến nghị các cấp có thẩm quyền xem xét: Ban hành cơ chế thí điểm mô hình cửa khẩu thông minh tại Lào Cai như cho phép không áp dụng Giấy phép vận tải quốc tế trong thời gian thử nghiệm, hoàn thiện hành lang pháp lý về thủ tục qua lại biên giới, trao đổi thông tin dữ liệu và thời gian làm việc tai cửa khẩu.

Ưu tiên bố trí vốn ngân sách Trung ương, ngân sách tỉnh để hoàn thiện hạ tầng cửa khẩu phụ Bản Vược đồng bộ với cửa khẩu Kim Thành...

Ông Vương Trinh Quốc cho biết thêm, những năm qua, hoạt động xuất nhập khẩu tại Lào Cai đạt được nhiều kết quả tích cực.

Dù giai đoạn 2020–2023 chịu tác động nặng nề của đại dịch COVID-19, nhưng đến năm 2024 đã phục hồi mạnh mẽ, giá trị xuất nhập khẩu đạt 3,37 tỷ USD, tăng 56,4% so với năm 2023.

Tại cửa khẩu quốc tế đường bộ số II (Kim Thành), tổng giá trị hàng hóa xuất nhập khẩu năm 2024 đạt 2,5 tỷ USD, tăng gần 90% so với cùng kỳ năm 2023; 8 tháng năm 2025 đạt khoảng 1,5 tỷ USD. Trung bình mỗi ngày có khoảng 500 phương tiện vận chuyển hàng hóa xuất nhập cảnh, trong đó hàng hóa nhập khẩu chiếm khoảng 80%.

Đối với cửa khẩu phụ Bản Vược, tỉnh Lào Cai đang tập trung đầu tư hạ tầng, chuẩn bị các điều kiện để đến năm 2026 chính thức mở lối thông quan.

Dự án cầu đường bộ qua sông Hồng khu vực biên giới Bát Xát, Lào Cai - Bá Sái, Vân Nam (Trung Quốc) và hạ tầng logistics đồng bộ sẽ tạo điều kiện để Bản Vược trở thành trung tâm trung chuyển logistics hiện đại, chia sẻ áp lực cho cửa khẩu quốc tế đường bộ số II Kim Thành và tạo đột phá mới trong giao thương quốc tế…