Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số trong kiểm soát hải quan

Ông Đặng Văn Đức - Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu - Cục Hải quan chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Châu Long

Ứng dụng quản lý hàng chuyển phát nhanh

Theo chia sẻ của ông Đặng Văn Đức - Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu - Cục Hải quan tại Tọa đàm “Bảo vệ doanh nghiệp và người tiêu dùng trước nạn hàng giả, hàng lậu” do Tạp chí Kinh tế- Tài chính tổ chức ngày 28/8/2025, việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số trong kiểm soát, quản lý rủi ro là một trong những giải pháp ngành Hải quan đang thực hiện khá hiệu quả trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại...

Theo ông Đặng Văn Đức, công tác chống buôn lậu và hàng giả còn nhiều thách thức, như: khung pháp lý chưa đầy đủ, một số mặt hàng thiếu tiêu chuẩn, quy chuẩn; công tác giám định còn kéo dài, chi phí cao, thiếu cơ sở chuyên ngành.

Cùng với đó, thủ đoạn buôn lậu, gian lận thương mại của các đối tượng ngày càng tinh vi, lợi dụng thông thoáng trong thông quan nhằm khai sai, giả mạo hồ sơ, tự công bố, gia công – quá cảnh.

Đặc biệt, đối với thương mại điện tử và chuyển phát nhanh, hàng hóa thường nhỏ lẻ, nhưng số lượng đơn hàng rất nhiều, khó kiểm soát.

Từ thực tế trên, trong thời gian tới, để ngăn chặn hiệu quả hàng lậu, hàng giả, cơ quan Hải quan kiến nghị cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, tiêu chuẩn – quy chuẩn kỹ thuật cho hàng hóa.

Tăng cường đầu tư cơ sở giám định chuyên ngành, nhân lực và công cụ hỗ trợ; đồng thời, ứng dụng mạnh mẽ hơn công nghệ số trong kiểm soát, quản lý rủi ro.

Được biết, từ ngày 1/8/2025, ngành Hải quan thực hiện thu thuế giá trị gia tăng tự động đối với hàng nhập khẩu giá trị thấp dưới 1 triệu đồng gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh qua đường hàng không, đường bộ và đường sắt theo Thông tư 29/2025/TT-BTC của Bộ Tài chính.

Quy định này đã thiết lập cơ sở pháp lý và kỹ thuật cho việc thu thuế tự động qua hệ thống hải quan điện tử, vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, tăng tính minh bạch trong quản lý, vừa giúp hạn chế các hành vi gian lận hoặc tình trạng thu sót, thu thiếu cho ngân sách Nhà nước.

Minh bạch hàng hóa qua TMĐT xuyên biên giới

Theo ông Đặng Văn Đức, hiện nay, trung bình mỗi ngày cơ quan Hải quan làm thủ tục cho khoảng 700.000 vận đơn thương mại điện tử (TMĐT), qua đó cho thấy TMĐT xuyên biên giới bùng nổ đã tạo ra thách thức lớn trong công tác quản lý của cơ quan Hải quan, nhất là việc đấu tranh ngăn chặn hàng lậu, hàng giả.

Ông Đức cho rằng, hàng hóa giao dịch qua nền tảng TMĐT đa dạng, khó truy xuất nguồn gốc; đối tượng thường chia nhỏ hàng lậu, núp bóng hàng chính ngạch; dữ liệu phân tán, khó kiểm soát.

Từ thực tế trên, cơ quan Hải quan đã và đang ứng dụng công nghệ thông tin trong phân tích rủi ro; triển khai máy soi chiếu container hiện đại tại các cửa khẩu; kết nối dữ liệu với doanh nghiệp vận chuyển và sàn thương mại điện tử; thực hiện Hải quan số, hóa đơn điện tử, tiến tới hệ sinh thái số trong quản lý, kiểm soát hàng hóa.

Lô hàng thuốc lá xuất lậu do Chi cục Hải quan khu vực II phát hiện, bắt giữ. Ảnh: T.H

Trong thời gian tới, ngành Hải quan sẽ tiếp tục đầu tư, hiện đại hóa hệ thống công nghệ thông tin, đồng thời, xây dựng cơ chế chia sẻ dữ liệu bắt buộc với các sàn thương mại điện tử quốc tế và doanh nghiệp logistics, để quản lý dòng chảy hàng hóa minh bạch, hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, sự phối hợp liên ngành, phối hợp với doanh nghiệp, sàn TMĐT trong công tác đấu tranh chống hàng lậu, hàng giả cũng cần được quan tâm hơn nữa.

Thời gian qua, sự phối hợp giữa các lực lượng: Ban chỉ đạo 389 quốc gia, Hải quan, Công an, Biên phòng, Quản lý thị trường đã đạt nhiều kết quả, nhiều chuyên án lớn được triệt phá. Một số doanh nghiệp đã chủ động phối hợp, cung cấp thông tin cho cơ quan chức năng để bảo vệ thương hiệu hàng hóa của mình.

Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả trong công tác phối hợp chống buôn lậu, hàng giả, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong thời gian tới, cần xây dựng cơ chế liên thông dữ liệu liên ngành; tăng cường hợp tác công – tư với doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng; đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp; hợp tác quốc tế sâu rộng với Tổ chức Hải quan thế giới, Hải quan các nước.

“Chúng tôi tin rằng với sự phối hợp đồng bộ, quyết liệt và sự vào cuộc mạnh mẽ của cộng đồng doanh nghiệp, công tác chống buôn lậu, hàng giả và bảo vệ quyền sở hữu trí tuê sẽ đạt hiệu quả cao nhất”, Phó Chi cục trưởng Đặng Văn Đức khẳng định.