Rà soát các quy định liên quan đến danh mục hàng hóa cấm gửi, hạn chế gửi qua bưu chính

Nhiều loại hàng hóa giả mạo nhãn hiệu đã bị lực lượng chức năng thu giữ.

Còn nhiều khó khăn

Ngày 26/11/2025, Đoàn công tác của Văn phòng Thường trực Ban chỉ đạo 389 quốc gia, Vụ 1 (Văn phòng Chính phủ), Bộ Tư pháp làm việc với Bộ Khoa học và Công nghệ.

Theo báo cáo của Bộ Khoa học và Công nghệ, hoạt động buôn bán hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) ngày càng phức tạp, chuyển dịch sang thương mại điện tử, mạng xã hội, livestream, nền tảng xuyên biên giới; việc thu thập chứng cứ, truy vết đối tượng vi phạm gặp nhiều khó khăn.

Việc sử dụng công cụ số, AI tạo dấu hiệu tương tự với nhãn hiệu được bảo hộ giúp giảm chi phí nhưng tăng tốc độ vi phạm, gây áp lực lớn cho giám định và đánh giá xâm phạm.

Hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, hàng hóa mang nhãn hiệu xâm phạm quyền được sản xuất và phân phối theo mô hình khép kín, sử dụng kho tạm, địa chỉ ảo, liên tục thay đổi vị trí; hàng giả nhập khẩu từ nước ngoài qua tiểu ngạch hoặc bưu gửi nhỏ lẻ nhưng tần suất lớn.

Có tình trạng “mập mờ” thông tin khoa học và vi phạm SHTT trên không gian mạng như quảng cáo sai sự thật về sản phẩm gắn mác “công nghệ cao” (thiết bị tiết kiệm điện, vòng tay ion, thực phẩm chức năng tế bào gốc…) không có căn cứ khoa học, không đạt chuẩn đo lường chất lượng; đăng tải thông tin vi phạm kiểu dáng công nghiệp, sáng chế, đặc biệt với linh kiện điện tử, phụ tùng ô tô, xe máy, mỹ phẩm.

Thuốc lá thế hệ mới ngụy trang dưới dạng thiết bị công nghệ (USB, sạc dự phòng, đồ chơi…) gây khó khăn trong nhận diện, kiểm soát và cảnh báo, đặc biệt với thanh thiếu niên.

Các đối tượng buôn lậu, gian lận thương mại đang có những phương thức, thủ đoạn mới. Có thể kể đến như ứng dụng triệt để công nghệ để đối phó lực lượng chức năng và đánh lừa người tiêu dùng như sử dụng AI và Deepfake để quảng cáo hàng giả; làm giả tem truy xuất nguồn gốc.

Tận dụng Livestream bán hàng “chớp nhoáng” nhằm tổ chức các phiên Livestream bán hàng giả mạo nhãn hiệu vào các khung giờ nhạy cảm, xóa ngay video sau khi kết thúc phiên bán (ẩn chứng cứ), gây khó khăn cho công tác thu thập dữ liệu để phục vụ truyền thông phản bác và xử lý vi phạm.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, nguyên nhân để xảy ra tình trạng nêu trên là do hành lang pháp lý và cơ chế thực thi.

Quy định xử lý vi phạm hành chính về xâm phạm SHTT chưa đồng bộ, thiếu cụ thể đối với hành vi trong môi trường số và vận chuyển hàng xâm phạm.

Cơ chế hiện chủ yếu dựa vào yêu cầu của chủ thể quyền, khiến cơ quan nhà nước khó chủ động kiểm tra, giám sát; phối hợp liên ngành còn hạn chế về quy trình, căn cứ pháp lý và chia sẻ dữ liệu; công cụ số hóa và cơ chế chia sẻ dữ liệu liên ngành chưa hoàn thiện.

Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, hành lang pháp lý

Bộ Khoa học và Công nghệ dự báo, trong thời gian tới, hoạt động xâm phạm dịch chuyển gần như hoàn toàn sang thương mại điện tử, mạng xã hội và các nền tảng xuyên biên giới. Nhiều hàng hóa nhỏ lẻ được nhập khẩu qua đường bưu chính, khiến việc phát hiện và kiểm soát trở nên khó khăn.

Trước tình hình đó, Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục tăng cường giám sát sau cấp phép (nhất là đối với các doanh nghiệp bưu chính vận chuyển hàng hóa thương mại điện tử).

Rà soát các quy định liên quan đến danh mục hàng hóa cấm gửi, hạn chế gửi qua mạng bưu chính để cập nhật phù hợp với thực tiễn. Trao đổi thông tin, kết nối và phối hợp giữa các lực lượng để nâng cao hiệu quả trong các đợt cao điểm đấu tranh, ngăn chặn buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền SHTT.

Tại buổi làm việc, Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia Trần Đức Đông ghi nhận các đơn vị thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ công thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.

Đồng thời, đề nghị cần sớm kiện toàn Ban Chỉ đạo 389 Bộ Khoa học và Công nghệ, các đơn vị thuộc Bộ tiếp tục bám sát, triển khai cụ thể, thực chất chỉ đạo của Chính phủ, Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia về công tác phòng chống gian lận thương mại, hàng giả; tham mưu Bộ trưởng chỉ đạo các đơn vị chức năng kịp thời, chỉnh lý, bổ sung, sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác phòng chống gian lận thương mại, hàng giả, không tạo khoảng trống về pháp lý để các đối tượng lợi dụng.

Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, hành lang pháp lý, chức năng nhiệm vụ, phân cấp, phân quyền của các đơn vị thuộc và trực thuộc, giữa Bộ với địa phương. Tăng cường công tác phối hợp, trao đổi thông tin, tuyên truyền trong công tác phòng chống gian lận thương mại, hàng giả thuộc trách nhiệm Bộ quản lý...