Nâng mức độ tuân thủ của doanh nghiệp

Quản lý rủi ro sẽ làm giảm tỷ lệ kiểm tra thực tế hàng hóa Ảnh: Q.Hùng

Doanh nghiệp cần biết

Theo Ban QLRR hải quan-Tổng cục Hải quan, QLRR là một phương pháp quản lý hải quan hiện đại, được quy định thành tiêu chuẩn trong Công ước KYOTO của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO). Việc áp dụng QLRR không những đem lại hiệu quả tối ưu cho cơ quan Hải quan trong bối cảnh hạn chế về nguồn lực hiện nay, mà còn đem lại những lợi ích rất lớn cho cộng đồng DN bằng việc áp dụng kỹ thuật QLRR để đánh giá và lựa chọn kiểm tra có trọng tâm, trọng điểm, làm minh bạch hoá hoạt động hải quan.

Đối với Hải quan Việt Nam, việc áp dụng QLRR trong thủ tục hải quan đối với hàng hoá XK, NK thương mại đã được triển khai thực hiện từ đầu năm 2006. Đến nay, hoạt động này đã trở thành một công tác nghiệp vụ cơ bản và được áp dụng phổ biến trong các hoạt động nghiệp vụ của ngành Hải quan. Đây là một công cụ quan trọng trong việc hỗ trợ cán bộ, công chức hải quan đưa ra quyết định hình thức, mức độ kiểm tra hải quan đối với lô hàng XK, NK.

Trên thực tế, về cơ sở pháp lý việc áp dụng QLRR của ngành Hải quan được dựa trên nội dung quy định tại Điều 15 Luật Hải quan sửa đổi, bổ sung năm 2005, trong đó quy định: “Kiểm tra hải quan được thực hiện trên cơ sở phân tích thông tin, đánh giá việc chấp hành pháp luật của chủ hàng, mức độ rủi ro về vi phạm pháp luật hải quan để bảo đảm quản lý Nhà nước về hải quan và không gây khó khăn cho hoạt động XK, NK”.

Căn cứ vào quy định này, ngành Hải quan đã tổ chức xây dựng hệ thống thông tin về DN, phân công các cấp đơn vị trong toàn ngành thu thập, cập nhật thông tin để phục vụ việc đánh giá quá trình chấp hành pháp luật của DN. Việc đánh giá này giúp cho Hải quan ở các cấp đều có thể xác định được DN thuộc diện chấp hành tốt pháp luật hải quan, pháp luật về thuế hay không, có được ân hạn thuế và có thuộc diện bị cưỡng chế thuế hay không. Việc đánh giá này thực hiện với tất cả các DN tham gia vào hoạt đông XNK trong phạm vi toàn quốc.

Mặt khác, công tác QLRR cho phép cơ quan Hải quan xác định được những DN rủi ro cần kiểm tra để đánh giá quá trình chấp hành pháp luật của những DN này. Như vậy, việc đánh giá rủi ro đối với DN là một công việc có tính chất thường xuyên của ngành Hải quan và được thực hiện phù hợp với các quy định hiện hành của pháp luật về hải quan.

Cũng theo quy định tại Điều 15 của Luật Hải quan, việc quyết định hình thức, mức độ kiểm tra hải quan còn được căn cứ vào đánh giá mức độ rủi ro về vi phạm pháp luật hải quan. Để thực hiện việc này, ngành Hải quan cũng đã tiến hành xây dựng hệ thống thông tin, giao nhiệm vụ cho hệ thống đơn vị QLRR thực hiện việc phân tích, đánh giá rủi ro để thiết lập tiêu chí phân luồng kiểm tra đối với các lô hàng XK, NK.

Ngoài ra, cũng theo quy định của pháp luật hải quan, cơ quan Hải quan còn được giao quyền tiến hành lựa chọn ngẫu nhiên không quá 5% tổng số lô hàng XK, NK để kiểm tra thực tế hàng hoá nhằm đánh giá việc chấp hành pháp luật của chủ hàng. Việc lựa chọn ngẫu nhiên này được thực hiện hoàn toàn tự động trên hệ thống, không có sự can thiệp của cán bộ, công chức Hải quan.

Như vậy, việc lô hàng XK, NK được phân luồng có thể do một trong 4 lý do sau đây: Thứ nhất, hàng hoá thuộc diện phải kiểm tra theo quy định của pháp luật về hải quan; thứ hai, căn cứ vào quá trình chấp hành pháp luật của DN; thứ ba, do kết quả thu thập thông tin, phân tích, đánh giá rủi ro của hệ thống QLRR; thứ tư, do lựa chọn ngẫu nhiên trên hệ thống. Cả bốn trường hợp nêu trên đều được lập trình tự động trên hệ thống theo các tiêu chí QLRR do Tổng cục Hải quan ban hành.

Để đảm bảo thực hiện đúng các nguyên tắc QLRR nêu trên, Tổng cục Hải quan cũng đã có văn bản quy định cụ thể: Cán bộ, công chức Hải quan trong quá trình làm thủ tục đối với hàng hoá XNK phải thực hiện theo kết quả đánh giá rủi ro và phân luồng của hệ thống; chỉ được chuyển luồng khi có thông tin về dấu hiệu vi phạm pháp luật hải quan hoặc có cơ sở cho rằng thông tin trên hệ thống có sự sai lệch. Bất cứ hành động nào không đúng với các quy định nêu trên đều là vi phạm về quy trình, thủ tục hải quan.

DN cần thấy lợi ích của QLRR

Đến nay, việc áp dụng QLRR đã được triển khai rộng rãi trong các hoạt động hải quan. Tuy nhiên, qua tiếp xúc với một số DN vẫn còn những thông tin phản ánh rằng chưa hiểu biết về công tác này. DN còn lo lắng khi lô hàng được phân luồng qua hệ thống QLRR hoặc băn khoăn về việc lô hàng XK, NK của họ bị phân vào luồng Đỏ để kiểm tra thực tế hàng hoá. Mặt khác, theo báo cáo đánh giá của ngành Hải quan, ở một số chi cục hải quan vẫn còn tình trạng chuyển luồng không đúng quy định, gây ảnh hưởng đến hoạt động của DN. Điều này đi trái với mục tiêu, định hướng cải cách, phát triển, hiện đại hoá ngành Hải quan.

Để giải quyết dứt điểm tình trạng này, các đơn vị Hải quan cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy trình thủ tục hải quan tại các đơn vị mình; xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Đồng thời cần đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến rộng rãi trong cộng đồng DN về công tác QLRR, để DN hiểu lợi ích của việc áp dụng QLRR, nhận thức được quyền và nghĩa vụ trong việc tham gia vào hoạt động hải quan.

Quang Hùng